Mektepke hidjab kiyip keluge rúqsat beru-bermeu deytin jyldaghy dau qayta qyzyp, el ishi eki topqa bólinip, yrdu-dyrdu bolyp otyrghan tústa Mәjilisting dәudey deputaty aidy aspangha biraq shygharyp, mәlimdeme jasady. «Elimizde diny mektepter ashu kerek. Jәne ol mektepterdi memleket jartylay qarjylandyruy kerek», - deydi deputat.

MÁJILIS DEPUTATY NE DEYDI?

Múnday sózdi aitqan Mәjilis deputat – Aygýl Qúspan.

«Bizding mektepterdi memlekettik mektepter jәne jekemenshik diny mektepter deuimiz mýmkin. Diny mektepterde memlekettik baghdarlama boyynsha barlyq pәnder, fizika, matematika oqytylady. Oghan qosymsha medresede oqytylatyn Qúran nemese Bibliya, Tor bolsyn – diny pәnder beriletin bolsa jәne olardy ýkimet jartylay qarjylandyrsa jaqsy bolar edi. Sol kezde kiymeshek kiyetin qyzdar nemese din oqyghysy keletin balalar sonday mektepterge bara alushy edi...

Fransiyanyng emes, Europanyng kóptegen elinde osynday bar. Óitkeni, men sol elderde diplomat, elshi boldym. Mysaly, AQSh-ty alayyq. Ol jaqtaghy memlekettik mektepterde kiymeshek kiige bolady. Men Fransiyany nege keltirdim? Fransiyada mektepke balalar oramalmen bara almaydy. Sony bizding qazaqtar keremet «әne Fransiyany qarashy, nege óitpeymiz» deydi. Fransiya katolikter eli. Ol jaqta diny mektepter mólsheri 50 payyz», – deydi ol.

BÚL QAY DEPUTAT?

Búl sózderdi aitqan deputat Aygýl Qúspan kim? Áueli sóz avtory jayly az-kem aqparat:

Aygýl Qúspan – Mәjilisting deputaty. Onda da Halyqaralyq ister, qorghanys jәne qauipsizdik komiytetining mýshesi. Qazaqstan, Resey men Fransiyada bilim alghan. Syrtqy ister ministrligining mamany. QR SIM-de, Fransiyadaghy, Avstriyadaghy, Litvadaghy, Beligiyadaghy, Luksemburgtegi elshilikterde týrli lauazymdy qyzmetterdi atqarghan adam. Qazaqstannyng EO men Soltýstikatlantikalyq kelisim (NATO) úiymyndaghy ókildigin basqarghan.

Diplomatiyalyq sheni: Tótenshe jәne Ókiletti elshi. 2021 jyldyng qantarynan beri Mәjiliste deputat.

Endi deputattyng úsynysy turaly tarqata aitayyq: Mәjilis deputatynyng búl aitqan pikiri subiektivti kózqaras jәne ol óz oiyn erkin aitugha әbden qúqyly boldy. Sondyqtan, búl pikirdi konstruktivti qarastyryp, Zayyrylyq úghymy men elimizdegi bilim beru turaly Zandargha arqa sýiep, sóz shygharayyq. Búl da talqynyng bir formasy. Sondyqtan, deputat hanym bizding uәjge ókpeley qoymas...

ZAYYRLYLYQ DEGEN NE?

«Zayyrlylyq – memlekettik biylik pen din biyligining ajyratyluy. Zayyrly elde memleketting biyligi birinshi túrady, yaghny diny biylik memlekettik biylikke baghynady degen maghynada qarau kerek!». Búl belgili dintanushy Dosay Kenjetay myrzanyng sózi.

Qazaqstan ózin nege zayyrly memleket dep dәripteydi? Zayyrlylyq ateizmdi bildirmeydi. Zayyrlylyq – progressivti, tolerantty, ashyq qogham.

Zayyrlylyq degen – búl mindetti orta bilim jәne belgili bir konfessiyagha jatatyndyghyna qaramastan orta jәne joghary bilim alu mýmkindigi degen sóz.

Zayyrlylyq – diny birlestikterdin, aghym, toptardyng memleket isine aralaspauy!

Zayyrly memleketting qaghidattarynyng biri resmy dinning bolmauy bolghandyqtan, búl eshbir diny birlestik qúqyqtyng qaynar kózi qyzmetin atqaryp, zannamalyq aktilerge negiz bola almaydy degen sóz!

Zayyrlylyq – әrtýrli halyqtardyng salt-dәstýrining saqtaluy!

Zayyrlylyq – tek diny toleranttylyq emes, barlyq gumanistik qúndylyqtardy, ar-ojdan bostandyghyn tanu, qoghamnyng ruhany ómirindegi әrtýrlilikti tanu degen sóz!

ZANG NE DEYDI?

Biz Qazaqstandy zayyrly memleket deymiz. Endeshe Zandy sóiletip kóreyik.

«Bilim turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 2007 jylghy shildesinde qabyldanghan № 319 Zany bar. Sol zannyng 3-baby: «Bilim beru salasyndaghy memlekettik sayasattyng prinsipteri», - dep atalady.

Sonymen bilim berudegi memleketting prinsipteri ne desek, dәl osy bapta: «Memleket barshagha tendey bilim beruge mindetti, adamdardyng bilim alu qúqy shektelmeydi, memleket sapaly bilim berudi úiymdastyrady, bilim jýiesin damytady, bilim alushyny yntalandyrady, bilim alu barshagha qoljetimdi bolady t.b.», - dep keledi de, 2-tarmaghynda: «Bilim beru úiymdarynda sayasy partiyalar men diny úiymdardyng (birlestikterdin) úiymdyq qúrylymdaryn qúrugha jәne olardyng qyzmetine tyiym salynady», - dep taygha tanba basqanday jazylady.

Nemese dәl osy Zannyng 1-shi babynyng 52-shi tarmaqshasynda: «Ruhany (dini) bilim beru úiymdary - din qyzmetshilerin dayarlaudyng bilim beru baghdarlamalaryn iske asyratyn oqu oryndary», - dep anyq jazylghan.

Búl týsinikteme! Yaghni, «diny bilim beru úiymdary» (janaghy deputat aityp otyrghan diny mektep te osy sanatqa kiredi) – din mamandaryn dayarlaytyn oryn bolap tabylady.

Ári qaray kettik. Osy Zanda 47-shi bap bar. «Bilim alushylar men tәrbiyelenushilerding qúqyqtary, mindetteri men jauapkershiligi», - dep atalady.

Anyqtama:

* Bilim alushylargha - oqushylar, kadetter, kursanttar, tyndaushylar, studentter, magistranttar, internder, reziydent-dәrigerler jәne doktoranttar jatady.

* Tәrbiyelenushilerge - mektepke deyingi, internattyq úiymdarda bilim alushy jәne tәrbiyelenushi adamdar jatady.

47-baptyng 3 tarmaghynda, 1-shi tarmaqshasynda: «Bilim alushynyng qúqyqtary» dep: «Memlekettik jalpygha mindetti bilim beru standarttaryna sәikes sapaly bilim alugha qúqyly», - dep naqtylap kórsetedi.

Odan bólek, bilim alushy memlekettik iygilikterdi teng paydalanugha qúqyly. Búl degeniniz - osymsha bilimim jetildiruge, bilim beru oshaqtaryndaghy memlekettik mýlikter men iygilikterdi, sport zaldardy, kitaphanalardy, akt zaldardy paydalanugha t.b. tendey qúqyly degen sóz.

Osy 47-shi baptyng 15-1 tarmaghynda: «Orta bilim beru úiymdarynda bilim alushylar bilim beru salasyndaghy uәkiletti organ belgilegen, mindetti mektep formasyna qoyylatyn talaptardy saqtaugha mindetti», - dep anyq jazylghan.

Jalpy «Bilim turaly» búl Zang 68 baptan túrady. Onda bilim berudi úiymdastyru men bilim alushynyng qúqyqtary egjey-tegjeyli jazylghan. Búl Zangha 2011 jyldyng qazanynda ózgertuler men tolyqtyrular engizilgen.

Ásili osymen tәmam boluy kerek. Memlekette Zang bar. Onda Memleket bilim berudi birneshe kategoriyagha bólip qarastyrady. Mektepke deyingi, orta, ortadan keyingi, jogharghy, jogharghydan keyingi, akdaemiyalyq, kәsiptik bilim beru. Búl kategoriyalardyng eshbirinde diny ústanymdaryna qaray bólektetip oqytu, bólek dayarlanghan bilim bilim beru baghdarlamasyn qarastyru kózdelmegen. Yaghni, bilim alushynyng barlyghy ten. Barlyghy birdey biringhay oqu standarttarymen oqytylady.

Dese de, qosymsha taghy Konstitusiyadan mysal keltireyik.

Ata Zannyng 1-shi babynda: «Qazaqstan Respublikasy ózin demokratiyalyq, zayyrly, qúqyqtyq jәne әleumettik memleket retinde ornyqtyrady, onyng eng qymbat qazynasy - adam jәne adamnyng ómiri, qúqyqtary men bostandyqtary»;

Ata Zannyng 30-baby, 4-shi tarmaghynda: «Memleket bilim beruding jalpygha mindetti standarttaryn belgileydi. Kez kelgen oqu ornynyng qyzmeti osy standarttargha say kelui kerek», - dep jazylghan.

Týiin: Qazaqstanda memleket jartylay qarjylandyratyn diny mektepter ashu degen – Zangha jәne Konstitusiyagha qayshy úsynys! Biz osy joly Qazaqstanda diny mektepter ashugha Zang mýmkindik bere me degen saualgha ghana jauap izdedik. Al búl úsynystyng iydeologiyalyq qauipi hәm qazirgi jahandyq geosayasy ahualdyng faktorlaryn reti kelse, keler joly sóz etermiz. Ázirge tәmam.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz