Qazirgi tanda bizding elimizde «islamofobiya» úghymy islamnan qorqu emes, qayta dәstýrli qazaqy islamnan alshaqtau degen úghymdy bildiredi.

Osy jayynda belgili sayasattanushy әm shyghystanushy Rasul Júmaly ózining súhbatynda: «Songhy kezde Qazaqstanda islamofobiyanyng órshy týsu ýrdisi beleng alyp barady. Meninshe, búl – kesirli qúbylys. Qazaqstanda oryn alghan barsha terrorlardy tek qana islammen baylanystyru qate týsinik. Din iyeleri imanyna adaldyq pen din atyn jamylyp, jymysqylanyp qylmystyq top qúrushylyqtyng arasyndaghy aiyrmany júrtqa tanyta bilui kerek. Búl manyzdy mәsele! Islamofobiyanyng órshy týsui - elimizdegi diny sauattylyqtyng joqtyghynan tuyndap otyr. Bәrin bala-matam qylghan song baryp, bidaydy kebeginen aiyrugha kirisetin tirshilikke úrynamyz», - dep esepteytinin ashyp aitqan bolatyn.

Biz de osy bir óte nәzik taqyrypqa qatysty pikirlerdi Abai.kz aqparattyq portalynyng túraqty sarapshylary әm avtorylary, din ókilderinen bilgen edik.

Dәulet qajy Tileuberdi, «Islam Núry» gazetining redaktory:

- Jalpy qazirgi elimizdegi islamofobiyany әleumettik qúbylys dep bilgenimiz jón. Bizde kenestik iydeologiyany qazaqy iydeologiya almastyra almaghan son, últtyq qúndylyqtarymyzdyng mәnisi ketip, onyng ornyna jastarymyzdyng sanasyn zorlyq-zombylyq pen aqshagha tabynu jaylady. Ári biylik bir bólek, dәstýrli jastar tәrbiyesi bir bólek ómir sýrip keldi. Qanday shara ótpesin, ony dәstýrli islamnan alshaqtatyp, ateistik ústanym kózge úryp túrdy.  Mine, osy biylikti jaylaghan ateistik ústanym iydeologiyalyq alapestikke úryndyrdy. Osy ruhany alapestikten arylu ýrdisi ózimiz túryp jatqan Shyghys aimaghynda, onyng ishinde Abay oblysynda, oryn ala bastaghany kónilimizdi quantady.

Abay oblysynyng qoghamdyq damu basqarmasynyng basshysy Aydar Sadyrbaev din mәselesin ýnemi jiti nazarda ústaydy. Oblys aumaghyndaghy barlyq konfessiya ókilderining basyn qosqan forumdar jii ótip túrady. Onda dәstýrli islamnyng qúndylyqtary aimaqtyq BAQ ókilderi arqyly júrt arasyna tiyisti dengeyde nasihattalyp jatyr desek, artyq aitpaymyz. Jaqynda bolghan forumnyng ashyluynda Abay oblysy әkim apparatynyng basshysy Jasúlan Sәrsebaev qatysushylardy «Ruhany kelisim» kýnimen qúttyqtap, diny qyzmetkerlerge alghys hattar tabys etti. Oghan oblystaghy barlyq konfessiya ókilderi qatysty.

Osy forum barysynda Abay oblysynyng qoghamdyq damu basqarmasynyng basshysy Aydar Sadyrbaev: «Ruhany kelisim kýni qarsanynda kezekti diny qyzmetkerlerding basyn qosatyn oblystyq forum úiymdastyrudamyz. Bizding oblysta barlyq konfessiyalardy bildiretin 170-ten astam diny birlestikter tirkelgen. Olardyng barlyghy últaralyq jәne konfessiyaaralyq kelisimdi nyghaytugha ýles qosuda. Ónirimizde diny birlestikter basshylarynyng kluby belsendi júmys atqaryp jatyr. Qazirgi tanda oblystaghy diny ahual túraqty. Múnyng kepili – elimizde ornyqqan dostyq kópiri. Bizding mindetimiz – qalyptasqan últaralyq jәne dinaralyq birlestikti nyghaytyp, bolashaq úrpaqqa amanat etu!

Asqar Múqanov, Shyghys ónirining Bas imamy:

- Dәstýrli islamnyng qazaq arasynda alatyn orny bólek, onda ózge diny ústanymdaghylargha qatysty senim men ózara syilastyq airyqsha oryn alady.

Taqyrybymyzgha túzdyq bolyp otyrghan búl qúbylysty Rasul Júmaly «islamdyq kontrmodern» dep ataydy. Óitkeni, men keltirip otyrghan terminning naqty maghynasy qazaq arasyndaghy dәstýrli islamgha últtyng eshbir ruhaniy-mәdeny damusyz oraluy degendi úqtyrady. Sondyqtan osynday qaytyp oralu kezinde dinning atyn jamylushylar qazaqy islamnyng bolmysyn óz qalauynsha ózgertip, sayasy mýddesi ýshin barsha qazaq músylmandyghynyng qúndylyqtaryn tәrik etedi.

Qazaqy islamdy eshqashan Saud Arabiyasy nemese Iran elderindegi islammen salystyrugha esh bolmaydy. Sondyqtan dәstýrli dinimizdi pikirtalastar alanyna ainaldyrudyng esh qajeti joq. Búnday pikirtalastar últtyq biregeyligimizge syzat týsiredi. Ári dәstýrli qazaqy diny ústanymdardy búrmalap, júrt arasynda qate týsinik qalyptastyrugha әkep soghady. Ári islamdy ústanushy jamaghat bir-birin kýstәnalap, Qasiyetti Qúran Kәrim týrlinshe tәpsirlenip, diny ortamyz kimning sózine beyil qoyaryn bilmey dal bolady. Sondyqtan QMDB manyna toptasyp, barsha diny aqparattyq shabuyldardyng aldyn ala biluge osy bastan qam jasaugha tiyispiz.

Rahat qajy Altay, «Qazaq Ýni» gazetining tilshisi:

- Qazaq elindegi dәstýrli islam ýlgisi Irandaghy diny ózgeshelikten bólektenip túrady. Kózi qaraqty jan dәl qazir elimizde últtyq dinimizding taghdyry kókpargha salynyp jatqanyn anghara alady. Búl әzirshe dinge qatysy joq jandardyng din turaly pikirtalasqa arlasuyna tang qalmaytyn boldyq. Búny qazaq «ózing bilme, bilgenning tilin alama» deydi. Dinnen qúbyjyq jasaushylyqtyng týbi jaqsylyqqa aparmaydy. Arty qarluy qaqtyghysqa úrynuy da yqtimal. Óitkeni, din nәzik mata syqyldy. Ony kir qolymen ústaghandar úsqynyn ketiredi. Óz basym deputattardyng keybirining din turaly kóbine qisynsyz pikirin aitularyn «әkesi túryp, balasy sóileushilik» dep bilemin. Biz saylaushy retinde osy mәselege qatysty Parlament otyrysyna QMDB ókilin sóiletip, sonyng pikirin bilgeni jóndigin deputat myrzalardyng esine bir qayyra salghymyz keledi.

Deputattar pende retinde qatty qatelesedi. Din jolyndaghy jan bolghannan keyin elimizdegi qalyptasqan diny ústanymnyng hal-ahualynan tys qala almaymyz. Kerek deseniz syrttay baqylaushy bolyp, eki qoldy qaltadan almaushlyqtan týk te útpaymyz. QMDB el arasyndaghy bedeli artyp, dәstýrli emes, islamdyq aghymdardyng әseri azayyp, onyng sonyna týsushilerding sany da joqqa tәn bolyp kemy týskeni quantady.

Dәl osy jaghdayda dinnen qúbyjyq jasaushylyqtyng ne keregi bar degen zandy saual tuady. Oghan jauapty alystan izdep keregi joq. Diny sauaty joq jandar ghana diny ústanymdy dau-damaygha ainaldyrady.

Biylik tarapynan qolgha alynyp otyrghan barlyq resmy disputtar QMDB qatysuynsyz ótetindigi, búl endi baryp túrghan jigitti syrtynan ýilendire salushylyqtyng bir kórinisindey kórinedi. Biylik resmy islamnan alshaqtadyng dep, keybir dindәr bauyrlarymyzgha syrttay kinә taqpay, týrmemen qorqytyp ýrkitpey, zanmen qudalaugha týsirmey, bәrin aqylgha salyp, QMDB tize qosyp, nasihattyq nauqandy qyzu qolgha aluy kerek-aq.

Áripjan Qojanúly, imam:

- Qazir elimizde dәstýrli eki diny ústanym otandastarymyzdyng basym kópshiligin óz manyna toptastyryp otyr. Biraq bir ókinishtisi tek músylmandyq diny aghymdar ghana týrtpekke alynyp, hristiandyq kertartpa sektantyq ýrdister sóz etilmeydi. Búl endi biylikting eskeretin bir dýniyesi.

Islamdyq diny aghymdardyng ishinde elimizde keng taraghany salafizm edi. Songhy kezde onyng elimizdi qamtu auqymy tarylyp, músylmandar arasynda búrynghyday qoldaugha ie bolushylyq qabiletinen mýldem aiyryldy. Jәne bizding Otanymyz zayyrly memleket bolyp tabylady. Odan Iran men Saud Araviyasyn qoldan jasaushylyqtyng keregi joq. Músylmanshylyqqa qarsy sayasy nauqan jýrgizushilikting esh qajeti joq. Qazaqstannyng 80 payyzyn qúrap otyrghan músylman qauymy tónireginde islamgha qarsy pikirtalas úiymdastyrushylyq qoghamda keri pikir tuyndaugha әkep soghatyndyghyn da eskeruge tiyispiz.

Qauipti radikaldar biylik tarapynan auyzdyqtalyp, dәl qazir týrmelerde otyr. DAISh tobyna kirgender Sýriya men Irakta kóz júmdy. Olardan elimizge kelip keter qauip joqqa tәn. Diny ekstremizm dәl qazir Qazaq Eline esh qauip tóndirip otyrghan joq. Búnyng barlyghy QMDB tyndyrymdy júmystary arqasynda mýmkin bolyp otyr.

Talghat Ghizzatov, imam:

- Búryn dәstýrli islam ózge aghymdardyng kólenkesinde qalyp qalghanday kórinse, songhy kezderi júrt ózge islamdyq aghymdardyng sonynan erushilikten sap tyiylyp, barsha qazaq ata-baba diny ústanymynyng sonyna birjola týsti. Endigi jerde búryn ózge islamdyq aghymdardy ústanghan toptardyng auqymy tarylyp, óz mýshelerimen shektelinushilik qúbylysyna da kuә bola bastadyq. Dәl osynday tarihy sәtte dәstýrli islamgha da bir úshtyghy tiyip ketetin islamdy qaralau nauqany esh opa әpermeytin tirlik desem artyq aitqandyghym emes.

Ózgelerge óz pikirin tanatyn, arty olardy «dinsiz» dep aiyptaulargha úlasatyn týrlinishe «tәpsirleu» josyqtary payda bolady. Bir músylmandardyng ekinshilerin jaghadan alyp, din jolynan alshaqtadyng dep kinә taghyp, oghan kelispeytinderding kózin jonggha tyrysushylyq qaltyqsyz qúbylys ainalyp ketti.  Osy bir islamdy búrmalau el-júrtty odan alshaqtatyp, islamofobiyany tudyrady.

Abai.kz