Múghalim  qyzmetinin  qoghamdyq-әleumettik  mәni  teren.  Ol  -  adamnan  adam  jasaushy  mamandyq  iyeleri. Múghalim enbegi – taza shygharmashylyq enbek.  Onyng kórinetin alany – sabaq.  Sabaq  beru kәsip emes, múghalimning shygharmashylyq óneri. Ol  ondaghan oqytu tәsilderin bayqap kóredi de, óz әdisin tandaydy.  Ondaghan kitaptardy oqidy da, óz sózin aitady.  Bótenning sózi men oiy boyynsha oqytu mýmkin emes.  Ýnemi bayqap kóru, ýnemi jetildiru, ýnemi jetilu – múghalim qyzmetining basty kórsetkishi.  Professor  M.N. Skatkinnin  « sabaq  -  pedagogikalyq  shygharma» deui tegin aitylmaghan   Áli  berilmegen, erteng beriletin sabaqtyng shygharma retinde tuu satylary, ony iske asyru joldary bolady. Búdan búrynghy jyldary jasalghan nemese  standarttalghan  modaly tәsilderdi talghamsyz qoldanu  arqyly  jana sabaq beru shygharmashylyq emes. Aldynghy jylghy bala  biylghy bala emes.  Jyl ishinde ózgermeytin bilim, tәjiriybe bolmaydy.

Múghalim  qyzmetinin  qoghamdyq-әleumettik  mәni  teren.  Ol  -  adamnan  adam  jasaushy  mamandyq  iyeleri. Múghalim enbegi – taza shygharmashylyq enbek.  Onyng kórinetin alany – sabaq.  Sabaq  beru kәsip emes, múghalimning shygharmashylyq óneri. Ol  ondaghan oqytu tәsilderin bayqap kóredi de, óz әdisin tandaydy.  Ondaghan kitaptardy oqidy da, óz sózin aitady.  Bótenning sózi men oiy boyynsha oqytu mýmkin emes.  Ýnemi bayqap kóru, ýnemi jetildiru, ýnemi jetilu – múghalim qyzmetining basty kórsetkishi.  Professor  M.N. Skatkinnin  « sabaq  -  pedagogikalyq  shygharma» deui tegin aitylmaghan   Áli  berilmegen, erteng beriletin sabaqtyng shygharma retinde tuu satylary, ony iske asyru joldary bolady. Búdan búrynghy jyldary jasalghan nemese  standarttalghan  modaly tәsilderdi talghamsyz qoldanu  arqyly  jana sabaq beru shygharmashylyq emes. Aldynghy jylghy bala  biylghy bala emes.  Jyl ishinde ózgermeytin bilim, tәjiriybe bolmaydy. Uaqyt ta búrynghy emes, ómir kýn sayyn janalyqtar tughyzyp jatady.  Ár sabaqta әr klastyn, әr oqushynyng ereksheligi eskerilui kerek.  Múghalim oisha klastaghy әr oqushyny kózine elestetip, sabaq materialyn týsindirudi soghan layyqtaydy.                                           

 Oqytudyng tyng tәsilderi ózin naqty jaghdaygha beyimdep qoldanudy qalaydy.  Múghalim sabaqta  oryndaushy emes , jasaushy. Sabaq múghalimning shygharmasy, diktant emes.  Sabaq әdistemelerin tandauda múghalimderge tolyq erkindik berilui kerek.  Búl baqylau men talaptardan bosatu emes.  Sabaq әdis-tәsilderin  tandaudaghy erkindik – oqu prosesin iske asyruda  múghalimge berilgen qoghamdyq senim dep qaralghany dúrys.

 Múghalimning negizgi qúraly – sóz.  Ony eshqanday tehnikalyq qúraldar  auystyra almaydy. Sózding mazmúndylyghy, jýieliligi, týsiniktiligi, aiqyndylyghy, dәldigi, obrazdylyghy – múghalimning naghyz shygharmashylyghy. Múghalim sabaqtaghy aitylatyn sózin dayyndaghanda neden bastap, nemen ayaqtau;   alghashqydan kelesige  qalay kóshu;  oqu materialynyn  basty iydeyasyn qanday sózben jinaqy etip aitudy anyqtaydy.  Búl jerde  úly  jazushylar sekildi  «bir sózdi tabu ýshin myndaghan tonna sóz rudasyn qotarghany siyaqty»  izdengen dúrys.  Ár sabaqqa jospar- konspekt kerek.  Ol múghalimning derbes «kuhnyasy».  Jospar – konspekt sabaqqa kerek emes, sabaqqa deyin kerek.  Demek, ol aldyn-ala josparlaghanday bolyp ótu ýshin kerek, sabaqta oqyp beru ýshin emes.                                         

 Sabaq degenimiz – múghalim men oqushynyng qarym – qatynasy.  Ol qatynas ózara syilastyqqa qúrylugha tiyis. Balanyng mýmkindigine sengen múghalim men senbegen múghalimning әreketi әrtýrli.  Oqushynyng kemshiligin kórgish bolsan, yqylasyn joyasyn. Kisi ekenine kýmәnmen qarasang baladan kisi shyqpaydy.  Kópting kózinshe balanyng kemshiligin  betine baspa. Senip aitqan syryn shashpa. Sabaqtyn   maqsaty – balanyng basqagha úqsamaytyn qasiyetin ashu.  Balany tandandyrudy úmytpa  Danalyqqa úmtylu – tanqaludan bastalady.  Balanyng taghdyryna oilanyp qara. Sabaqqa qyzyqpasa sebebine ýnil. Tәrtip búzsa sebebine ýnil.  Sebebin ózinnen izde.  Múghalim men bala qarym – qatynasy syilastyghynyng mәni osynday ústanymdar boluy kerek.

 Múghalimning sózi men isi jasandy emes, shynayy boluy asa qajetti shart. Múghalimning bilimdi boluy jetkiliksiz. Balanyng jan dýniyesin  týsinbeytin múghalim – múghalim bola almaydy.  Balanyng yqylasyn oyata bil.  Qolynan is keletinine sendire bil.  Bagha qúndy emes, bala qúndy. Ár bala óz mýmkindigining joghary – tómendigine qaramastan, ózinshe ghajayyp  jaratylys. Balagha syily bolamyn desen, ózing de balany syila.  Sabaghynnyng qonymdylyghyna kóp izdenispen, tapqyr sheberlikpen ghana jetuge bolady.  Jaqsy múghalimning jetegi eleusiz. Bala qalay ergenin ózi de bayqamay qalady,  Aytayyn degenin, ýireteyin degening ózinnen bayqalmasa, bala senbeydi.                                                    

Álemdik pedagogikanyng sheshuin tappaghan alty problemasy bar deydi ghalymdar.  Sonyng biri – adamnan adam jasau kerek pe, әlde maman jasau kerek pe  degen mәsele.  Japonnyn  Samsung firmasy  mandayshasyna  « әueli – adam, sodan song isi» dep jazylghan kórinedi.  Jazylghan sózi men  istelgen isteri qabysyp jatady  eken. Árbir azamatynyng jeke basyna qúrmetpen qarau – sapaly isting alghy sharty.  Múghalimning әrbir  sabaghy oisyz oryndaushy emes,  balalardyng oqu  qyzmetinin  kәsiby basqarushy boludy  mindetteydi.  Sabaq ýstindegi múghalimning basqarushylyq qyzmeti  - óner.  Onyn  da zandylyqtary, ústanymdary bar.  Múghalimnin  oqu sәtindegi  basqarushylyq  júmysy   - balalardyng aqyl-oyyn, qabiletin,  daghdysyn maqsatqa say paydalana bilu.

Tәuelsizdiktin  tura  joly – bilimde dep tújyrym jasalghan.    Atalyq sóz qaldyrghan ata-babalarymyz aqshaly qalta men kýshti  bilekten góri bilimdi erekshe baghalap, ony ómirlik múrat etudi  keyingige amanat etken.  Babalardyn  sol  ósiyeti  óz ornyn taba alsa  jaqsy.  Túlpardan jaby ozghan elde talantty úl-qyzdardyng baby qanbay,  daryndylarynyn  baghy janbay  jýrgeni jasyryn  emes.  Qoryqqany men qaltalyny ghana syilaytyn  kezenning ótkeli tazalansa  bilim  jolyn   tandaghan  úrpaqtyn  da , mektep  pen múghalimnin  de  baghy ashylar edi.                                

Sәken   Bozaev    

Atyrau  oblysy, 

Qúlsary  qalasy.

Abai.kz