QR Preziydentining qazaq tilindegi sózin tyndaugha úmtylyp, jappay qúlaqqap izdegen reseylikterding qúlaghyn qúrghatpau kerek…

Armandar oryndalady eken! Ázirge Aqordadan bastaldy!

Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Resey preziydenti Vladimir Putinning qatysuymen ótken Óniraralyq yntymaqtastyq forumyn  qazaq tilinde sóilep ashty.

«Qazaq Preziydenti óz elinde ghana emes, shetelde de, tipti Resey Preziydentimen Mәskeude, Kremlide kezdeskende de Qazaqstannyn  memlekettik tilinde sóileui kerek. Sonda ghana olar bizding otyz jyl búryn  Tәuelsizdik alghanymyzdy eske týsiredi» dep, talaydan beri  jazyp kele jatqanymyz belgili.

Sol armanymyz  keshe oryndaldy.

Resey Preziydenti Putinnen bastap, Reseyding Syrtqy ister ministri Lavrovtyn, preziydentting baspasóz hatshysy Beskovtyn, bәrining jappay japatarmaghay qúlaqqap izdep, qúlaqtaryna ilip jatqandaryn ekrannan kórip aiyzymyz qandy.

Búl sayasy janalyqtyng baghasyn Reseyding belgili  sayasattanushysy Arkadiy Dubnov tura beynelep berdi: “Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng Resey preziydenti Vladimir Putinning qatysuymen ótken Óniraralyq yntymaqtastyq forumynda qazaq tilinde sóilegen sózi baghalaugha qiyn ishara”, dedi ol.

«Putin búryn-sondy TMD-nyng dostas astanalaryna barghan kezde múndaydy kezdestirmegen. Jergilikti basshylar oghan ýnemi tek orys tilinde, Ýlken aghanyng tilimen sóilegende, búl dәstýr búzylmaytynday bolyp kórinetin, basqasha da boluy mýmkin emestey edi... Al postkenestik hattamanyng búl tәrtibi búzyla bastady: keshe, Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Putinning Astanagha saparyn qorytyndylay kele, delegasiyalar men baspasóz ókilderining qatysuymen ótken jiynda aldymen júrtshylyqqa qazaq tilinde sóz sóiledi», - dep jazdy A.Dubnov keshe 10 qarashadaTelegram-arnasynda.

Ol Toqaevtyng sózi reseylikterdi tang qaldyrghanyn atap ótti.

«Búl «qazaq preludiyasynyn» ýstel ýstindegi qúlaqqaptardy izdeuge asyqqan Putin men onyng delegasiyasynyng mýshelerin qanshalyqty tang qaldyrghanyn týsinu ýshin myna beyneni qarap shyqqan jón, búl kezdeysoq emes ekeni anyq. .. Toqaev әueli ózining sóilegen sózin audarmada tyndaugha mәjbýrledi. Búl baghalaugha qiyn is-qimyl boldy.

Qazaqstan preziydenti Qazaqstannyng orys tilin qúrmetteytinin, biraq negizi derbes til sayasatyn jýrgizetinin, eng bastysy qazaqtardyng últtyq tilin damytu bolyp qala beretinin birden anghartty. Al búghan Toqaevtyng ózi MGIMO-nyng týlegi boluy da kedergi boluy ekitalay. Aytpaqshy, Putin búl joly da әriptesining әkesining atyn aita almady. Demek, Toqaev Mәskeude oqyghanmen, biraq birinshi kezekte qazaq. Kremli búghan ýirenui kerek», - dep qorytty Dubnov.

IYә, búl joly Kenes Odaghy men TMD-da Resey Preziydentin Resey tilinde qarsy alatyn  100 jyldan beri qalyptasqan jýieni Qazaq memleketining basshysy qazaq tilinde sóilep, búzdy! Janalyq jasady!

Reseylikterding tanghalghany sonsha,  Putin búl joly shynynda da, әriptesining әkesining aty týgili ózining әkesining atyn úmytyp qalatynday jaghdayda boldy…

Bolady eken bәri. “Bolmaydy” degen sóz bolmaydy eken…

Biyl, 2023 jyly 22 qyrkýiekte, 1989 jylghy Qazaqstannyng eng alghashqy til zanyna 34 jyl tolghan kýni biz “Qazaq tili qashan tәuelsizdik alady?!.”-dep jazyp edik “Qazaq ýni” últtyq portalynda! Qazaq Preziydentining Resey Preziydentine resmy jiynda Qazaqsha sóilegen kýni 10 qarashada Til tәuelsizdigine alghashqy qadam jasalghan tarihy kýn deuge bolady. Alla jar bolsyn Alashqa!

Shynynda da, QR Preziydentining qazaq tilindegi sózin tyndaugha úmtylyp, jappay qúlaqqap izdegen Reseylikterding qúlaghyn qúrghatpau kerek…

Toqaev naghyz joghary dengeydegi halyqaralyq diplomat ekenin memleket basshysy retinde kýshti kórsetti.

Diplomatiyada eshbir sóz tekke aitylmaydy, eshbir qimyl tekke jasalmaydy.

Búl Toqaevtyng alghashqy Halyqqa joldauyndaghy halyq tilegin tap basyp aitqan: "Qazaq tili últaralyq qarym-qatynas tili bolatyn uaqyt keledi" dep mәlimdegen  bastamasynyng basy, alghashqy qadamy dep qabyldayyq.

Áriyne,memleket basshysy shetelderdegi resmy saparlarda memlekettik tilde sóilep jýr. Biraq Resey Preziydenti bastaghan delegasiyamen kezdesude Til Tәuelsizdigin kórsetu mýlde basqa mәsele! Búl Toqaevtyng kezinde aitqan “Til -ýlken sayasat” degen sózining ýlken sayasatta iske asa bastauy!

Álemning әigili  bes tilin beske biletin Qazaqstan preziydenti Mәskeude oqysa da, eng bastysy qazaqtardyng últtyq tilin damytu elding negizgi sayasaty bolyp qala beretinin Reseyding sarabdal sayasattanushysy da anyq bayqapty.

Al bizding biyliktegi sayasatkerlerimiz, memlekettik tildi bilmeytin memlekettik qyzmetkerlerimiz birnәrse bayqay aldy ma?!,

Preziydent halyqaralyq resmy jinalysta, Resey Preziydentimen kezdesude Qazaqstannyng memlekettik tilinde sóileskende, ótken aida ghana qabyldanghan Memlekettik Til sayasaty tújyrymdamasynan “Memlekettik tilde zang qabyldau kerek” degen jalghyz sózdi jau kórgendey alghyzyp tastaghan Preziydent Ákimshiligining lauazymdy qyzmetkerleri ne oilady eken?!. Ózderining el men til taghdyryn sheshetin eng joghary jauapty jerde otyrghandary artyq ekeni sanalaryna bardy ma eken?!. Reseylikterden búryn óz preziydentining qazaqsha sóilegen sózin týsinbey, ózimizding sheneunikterding qúlaqqap izdegenderi az bolmaghan shyghar…

Osydan tura 55 jyl búryn, 1968 jyly 14 aqpanda “Qazaq әdebiyeti” gazetinde biyl 100 jyldyghyn biylik emes, halyq toylaghan qazaq әdebiyetining kórnekti jazushysy, detektiv janrynyng negizin qalaushy, elimizdegi kitaptary  eng kóp oqylghan qalamger  Kemel Toqaevtyng memlekettik til turaly maqalasy shyghady. Onda ol: “Qazaq tili memlekettik tilimiz ekeni barshagha ayan. Bizding últtyq asyl qazynamyz – qazaq tilining kirshiksiz taza boluyna, shúbarlanbauyna atsalysuymyz kerek. Sondyqtan qazaq sózderin әldekimderding kónil kýiine qarap ózgerte beruge bolmaydy”-dep jazady. Kenes imperiyasynyng qylyshynan qan tamyp túrghan kezinde “QAZAQ TILI - MEMLEKETTIK TILIMIZ!”-dep batyl jazu ekining birining qolynan kele bermeytin erlik ekeni anyq. Óitkeni,  sonyng aldynda, tura osy  qazaq jazushylarynyng organy “Qazaq әdebiyeti” gazetinde 1957 jyly últ mýddesin qorghaushy  belgili әdebiyetshi-ghalym Rahmanqúl Berdibaydyng qazaq tilining jaghdayy turaly maqalasynan keyin gazetting bas redaktory, qazaqtyng kórnekti aqyny  Syrbay Mәulenovten bastap, birneshe qyzmetkerdi qyzyl biylik  qyzmetinen ketirgen.

Kemel Toqaev búl kezde búlay ashyq jazatynday ózi erkin jýrgen tәuelsiz jazushy da emes, Qazaq SSR Jogharghy Kenesining “Vedomostvolar” basylymynyng bas redaktory, yaghny zang shygharushy organnyng jauapty qyzmetkeri.

Toqeteri, Toqaevtyng Aqordada Resey Preziydenti Putinmen kezdesip otyryp, Qazaq tilinde sóileui, búl Alash armanyn oryndau, búdan 55 jyl búrynghy әke ústanymyna, amanatqa adaldyq dep qabyldaymyz.

Qazaqta “Úzaghynan sýiindirsin” degen aqjarma ýmit, aq tilek bar.

Halyqaralyq sayasattaghy qayratty qadam ishki sayasatymyzda iske asa beruin tileymiz!

Óitkeni, osydan 55 jyl búryn, ótken ghasyrda, Tәuelsizdik almaghan, Kenes imperiyasynyng qaharly kezining ózinde kemel jazushy Kemel Toqaevtyn  tura tauyp aitqan sózin yqshamdap keltirsek:

“Qazaq tili memlekettik tilimiz. Sondyqtan qazaq tilin  әldekimderding kónil kýiine qarap ózgerte beruge bolmaydy!”

Qazybek ISA,

aqyn, QR Parlamenti Mәjilisi deputaty

Abai.kz