قر پرەزيدەنتىنىڭ قازاق تىلىندەگى ءسوزىن تىڭداۋعا ۇمتىلىپ، جاپپاي قۇلاققاپ ىزدەگەن رەسەيلىكتەردىڭ قۇلاعىن قۇرعاتپاۋ كەرەك…

ارماندار ورىندالادى ەكەن! ازىرگە اقوردادان باستالدى!

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمىن  قازاق تىلىندە سويلەپ اشتى.

«قازاق پرەزيدەنتى ءوز ەلىندە عانا ەمەس، شەتەلدە دە، ءتىپتى رەسەي پرەزيدەنتىمەن ماسكەۋدە، كرەملدە كەزدەسكەندە دە قازاقستاننىڭ  مەملەكەتتىك تىلىندە سويلەۋى كەرەك. سوندا عانا ولار ءبىزدىڭ وتىز جىل بۇرىن  تاۋەلسىزدىك العانىمىزدى ەسكە تۇسىرەدى» دەپ، تالايدان بەرى  جازىپ كەلە جاتقانىمىز بەلگىلى.

سول ارمانىمىز  كەشە ورىندالدى.

رەسەي پرەزيدەنتى پۋتيننەن باستاپ، رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى لاۆروۆتىڭ، پرەزيدەنتتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بەسكوۆتىڭ، ءبارىنىڭ جاپپاي جاپاتارماعاي قۇلاققاپ ىزدەپ، قۇلاقتارىنا ءىلىپ جاتقاندارىن ەكراننان كورىپ ايىزىمىز قاندى.

بۇل ساياسي جاڭالىقتىڭ باعاسىن رەسەيدىڭ بەلگىلى  ساياساتتانۋشىسى اركادي دۋبنوۆ تۋرا بەينەلەپ بەردى: “قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمىندا قازاق تىلىندە سويلەگەن ءسوزى باعالاۋعا قيىن يشارا”، دەدى ول.

«پۋتين بۇرىن-سوڭدى تمد-نىڭ دوستاس استانالارىنا بارعان كەزدە مۇندايدى كەزدەستىرمەگەن. جەرگىلىكتى باسشىلار وعان ۇنەمى تەك ورىس تىلىندە، ۇلكەن اعانىڭ تىلىمەن سويلەگەندە، بۇل ءداستۇر بۇزىلمايتىنداي بولىپ كورىنەتىن، باسقاشا دا بولۋى مۇمكىن ەمەستەي ەدى... ال پوستكەڭەستىك حاتتامانىڭ بۇل ءتارتىبى بۇزىلا باستادى: كەشە، قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءپۋتيننىڭ استاناعا ساپارىن قورىتىندىلاي كەلە، دەلەگاتسيالار مەن ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جيىندا الدىمەن جۇرتشىلىققا قازاق تىلىندە ءسوز سويلەدى»، - دەپ جازدى ا.دۋبنوۆ كەشە 10 قاراشاداTelegram-ارناسىندا.

ول توقاەۆتىڭ ءسوزى رەسەيلىكتەردى تاڭ قالدىرعانىن اتاپ ءوتتى.

«بۇل «قازاق پرەليۋدياسىنىڭ» ۇستەل ۇستىندەگى قۇلاققاپتاردى ىزدەۋگە اسىققان پۋتين مەن ونىڭ دەلەگاتسياسىنىڭ مۇشەلەرىن قانشالىقتى تاڭ قالدىرعانىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن مىنا بەينەنى قاراپ شىققان ءجون، بۇل كەزدەيسوق ەمەس ەكەنى انىق. .. توقاەۆ اۋەلى ءوزىنىڭ سويلەگەن ءسوزىن اۋدارمادا تىڭداۋعا ماجبۇرلەدى. بۇل باعالاۋعا قيىن ءىس-قيمىل بولدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى قازاقستاننىڭ ورىس ءتىلىن قۇرمەتتەيتىنىن، بىراق نەگىزى دەربەس ءتىل ساياساتىن جۇرگىزەتىنىن، ەڭ باستىسى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق ءتىلىن دامىتۋ بولىپ قالا بەرەتىنىن بىردەن اڭعارتتى. ال بۇعان توقاەۆتىڭ ءوزى مگيمو-نىڭ تۇلەگى بولۋى دا كەدەرگى بولۋى ەكىتالاي. ايتپاقشى، پۋتين بۇل جولى دا ارىپتەسىنىڭ اكەسىنىڭ اتىن ايتا المادى. دەمەك، توقاەۆ ماسكەۋدە وقىعانمەن، بىراق ءبىرىنشى كەزەكتە قازاق. كرەمل بۇعان ۇيرەنۋى كەرەك»، - دەپ قورىتتى دۋبنوۆ.

ءيا، بۇل جولى كەڭەس وداعى مەن تمد-دا رەسەي پرەزيدەنتىن رەسەي تىلىندە قارسى الاتىن  100 جىلدان بەرى قالىپتاسقان جۇيەنى قازاق مەملەكەتىنىڭ باسشىسى قازاق تىلىندە سويلەپ، بۇزدى! جاڭالىق جاسادى!

رەسەيلىكتەردىڭ تاڭعالعانى سونشا،  پۋتين بۇل جولى شىنىندا دا، ارىپتەسىنىڭ اكەسىنىڭ اتى تۇگىلى ءوزىنىڭ اكەسىنىڭ اتىن ۇمىتىپ قالاتىنداي جاعدايدا بولدى…

بولادى ەكەن ءبارى. “بولمايدى” دەگەن ءسوز بولمايدى ەكەن…

بيىل، 2023 جىلى 22 قىركۇيەكتە، 1989 جىلعى قازاقستاننىڭ ەڭ العاشقى ءتىل زاڭىنا 34 جىل تولعان كۇنى ءبىز “قازاق ءتىلى قاشان تاۋەلسىزدىك الادى؟!.”-دەپ جازىپ ەدىك “قازاق ءۇنى” ۇلتتىق پورتالىندا! قازاق پرەزيدەنتىنىڭ رەسەي پرەزيدەنتىنە رەسمي جيىندا قازاقشا سويلەگەن كۇنى 10 قاراشادا ءتىل تاۋەلسىزدىگىنە العاشقى قادام جاسالعان تاريحي كۇن دەۋگە بولادى. اللا جار بولسىن الاشقا!

شىنىندا دا، قر پرەزيدەنتىنىڭ قازاق تىلىندەگى ءسوزىن تىڭداۋعا ۇمتىلىپ، جاپپاي قۇلاققاپ ىزدەگەن رەسەيلىكتەردىڭ قۇلاعىن قۇرعاتپاۋ كەرەك…

توقاەۆ ناعىز جوعارى دەڭگەيدەگى حالىقارالىق ديپلومات ەكەنىن مەملەكەت باسشىسى رەتىندە كۇشتى كورسەتتى.

ديپلوماتيادا ەشبىر ءسوز تەككە ايتىلمايدى، ەشبىر قيمىل تەككە جاسالمايدى.

بۇل توقاەۆتىڭ العاشقى حالىققا جولداۋىنداعى حالىق تىلەگىن تاپ باسىپ ايتقان: "قازاق ءتىلى ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى بولاتىن ۋاقىت كەلەدى" دەپ مالىمدەگەن  باستاماسىنىڭ باسى، العاشقى قادامى دەپ قابىلدايىق.

ارينە،مەملەكەت باسشىسى شەتەلدەردەگى رەسمي ساپارلاردا مەملەكەتتىك تىلدە سويلەپ ءجۇر. بىراق رەسەي پرەزيدەنتى باستاعان دەلەگاتسيامەن كەزدەسۋدە ءتىل تاۋەلسىزدىگىن كورسەتۋ مۇلدە باسقا ماسەلە! بۇل توقاەۆتىڭ كەزىندە ايتقان ء“تىل -ۇلكەن ساياسات” دەگەن ءسوزىنىڭ ۇلكەن ساياساتتا ىسكە اسا باستاۋى!

الەمنىڭ ايگىلى  بەس ءتىلىن بەسكە بىلەتىن قازاقستان پرەزيدەنتى ماسكەۋدە وقىسا دا، ەڭ باستىسى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق ءتىلىن دامىتۋ ەلدىڭ نەگىزگى ساياساتى بولىپ قالا بەرەتىنىن رەسەيدىڭ سارابدال ساياساتتانۋشىسى دا انىق بايقاپتى.

ال ءبىزدىڭ بيلىكتەگى ساياساتكەرلەرىمىز، مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرىمىز بىرنارسە بايقاي الدى ما؟!،

پرەزيدەنت حالىقارالىق رەسمي جينالىستا، رەسەي پرەزيدەنتىمەن كەزدەسۋدە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە سويلەسكەندە، وتكەن ايدا عانا قابىلدانعان مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى تۇجىرىمداماسىنان “مەملەكەتتىك تىلدە زاڭ قابىلداۋ كەرەك” دەگەن جالعىز ءسوزدى جاۋ كورگەندەي العىزىپ تاستاعان پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرى نە ويلادى ەكەن؟!. وزدەرىنىڭ ەل مەن ءتىل تاعدىرىن شەشەتىن ەڭ جوعارى جاۋاپتى جەردە وتىرعاندارى ارتىق ەكەنى سانالارىنا باردى ما ەكەن؟!. رەسەيلىكتەردەن بۇرىن ءوز پرەزيدەنتىنىڭ قازاقشا سويلەگەن ءسوزىن تۇسىنبەي، ءوزىمىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ قۇلاققاپ ىزدەگەندەرى از بولماعان شىعار…

وسىدان تۋرا 55 جىل بۇرىن، 1968 جىلى 14 اقپاندا “قازاق ادەبيەتى” گازەتىندە بيىل 100 جىلدىعىن بيلىك ەمەس، حالىق تويلاعان قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، دەتەكتيۆ جانرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ەلىمىزدەگى كىتاپتارى  ەڭ كوپ وقىلعان قالامگەر  كەمەل توقاەۆتىڭ مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى ماقالاسى شىعادى. وندا ول: “قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلىمىز ەكەنى بارشاعا ايان. ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسىل قازىنامىز – قازاق ءتىلىنىڭ كىرشىكسىز تازا بولۋىنا، شۇبارلانباۋىنا اتسالىسۋىمىز كەرەك. سوندىقتان قازاق سوزدەرىن الدەكىمدەردىڭ كوڭىل كۇيىنە قاراپ وزگەرتە بەرۋگە بولمايدى”-دەپ جازادى. كەڭەس يمپەرياسىنىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان كەزىندە “قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىلىمىز!”-دەپ باتىل جازۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن ەرلىك ەكەنى انىق. ويتكەنى،  سونىڭ الدىندا، تۋرا وسى  قازاق جازۋشىلارىنىڭ ورگانى “قازاق ادەبيەتى” گازەتىندە 1957 جىلى ۇلت مۇددەسىن قورعاۋشى  بەلگىلى ادەبيەتشى-عالىم راحمانقۇل بەردىبايدىڭ قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى تۋرالى ماقالاسىنان كەيىن گازەتتىڭ باس رەداكتورى، قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى  سىرباي ماۋلەنوۆتەن باستاپ، بىرنەشە قىزمەتكەردى قىزىل بيلىك  قىزمەتىنەن كەتىرگەن.

كەمەل توقاەۆ بۇل كەزدە بۇلاي اشىق جازاتىنداي ءوزى ەركىن جۇرگەن تاۋەلسىز جازۋشى دا ەمەس، قازاق سسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ “ۆەدوموستۆولار” باسىلىمىنىڭ باس رەداكتورى، ياعني زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرى.

توقەتەرى، توقاەۆتىڭ اقوردادا رەسەي پرەزيدەنتى پۋتينمەن كەزدەسىپ وتىرىپ، قازاق تىلىندە سويلەۋى، بۇل الاش ارمانىن ورىنداۋ، بۇدان 55 جىل بۇرىنعى اكە ۇستانىمىنا، اماناتقا ادالدىق دەپ قابىلدايمىز.

قازاقتا “ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن” دەگەن اقجارما ءۇمىت، اق تىلەك بار.

حالىقارالىق ساياساتتاعى قايراتتى قادام ىشكى ساياساتىمىزدا ىسكە اسا بەرۋىن تىلەيمىز!

ويتكەنى، وسىدان 55 جىل بۇرىن، وتكەن عاسىردا، تاۋەلسىزدىك الماعان، كەڭەس يمپەرياسىنىڭ قاھارلى كەزىنىڭ وزىندە كەمەل جازۋشى كەمەل توقاەۆتىڭ  تۋرا تاۋىپ ايتقان ءسوزىن ىقشامداپ كەلتىرسەك:

“قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلىمىز. سوندىقتان قازاق ءتىلىن  الدەكىمدەردىڭ كوڭىل كۇيىنە قاراپ وزگەرتە بەرۋگە بولمايدى!”

قازىبەك يسا،

اقىن، قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى

Abai.kz