Ghalamtorda Almaty atauyn «google»-gha terip kórinizshi. Áp-sәtte seksen milliongha juyq material aldyna jayyla ketedi. Demek, seksen milliongha juyq material Almaty turaly әngimeleydi, Almaty turaly syr shertedi, Almaty turaly aqparat beredi.
Búl Almaty qay kezde de aibarly, aibyndy, asqaq, aru qala bolghan, bolyp qala da bermek. Búl Almatyda qashan da, qay kezde de elding sózin sóilep, tuyn ústaghan túlghalar jýretin. Jәne arman izdegender de Alma­ty­synyng manynan tabylatyn. «Amerikalyq armangha» múhit asyp qol sozbay-aq, izdegenin Almatysynan qarastyratyn. Sóitken Almaty – mine, osy qala!

Ghalamtorda Almaty atauyn «google»-gha terip kórinizshi. Áp-sәtte seksen milliongha juyq material aldyna jayyla ketedi. Demek, seksen milliongha juyq material Almaty turaly әngimeleydi, Almaty turaly syr shertedi, Almaty turaly aqparat beredi.
Búl Almaty qay kezde de aibarly, aibyndy, asqaq, aru qala bolghan, bolyp qala da bermek. Búl Almatyda qashan da, qay kezde de elding sózin sóilep, tuyn ústaghan túlghalar jýretin. Jәne arman izdegender de Alma­ty­synyng manynan tabylatyn. «Amerikalyq armangha» múhit asyp qol sozbay-aq, izdegenin Almatysynan qarastyratyn. Sóitken Almaty – mine, osy qala!
Búl Almaty ne kórmedi desenshi? Alghashqy almasy jemis bere bastaghan tústan mysal izdemey-aq, Arman qala atanyp túrghan shaqtan bergi jyldardy oy eleginen ótkizip kórseniz de, kóp nәrsege qanyghasyz. El ýshin janyn pida etken qanshama túlghalardyng kóz jasyna túnshyghyp, qinalghan kezenine kuә bolghan qala ghoy búl. Eldigimizdi pash etken, san taghdyrdy surettegen jauhar shygharmalardy ómirge әkelgen qala da – osy. Halqymyzdy ghylymnyng jana biyigine kótergen ghalym­dar da osy Almatydan pana tapqan. Eng bastysy, әl-Faraby ansaghan «qayyrymdy qala» bolugha úmtylghan meken – Almaty edi ghoy. Ádebiyet, mәdeniyet, óner men ghylymnyng qazaqy túlghalary jarqyrap shyghyp, eldi kýlli әlemge pash etken uaqytqa kuә qala – Almaty bolatyn. «Qaranghy qazaq kógine» Kýn bolghan qala arman qala atanbaghanda qaytsin? Ol kezderi auyl-auyldan shygha almay qalghan qazaq ta osy Almatydan ýmit kýtetin. Almatynyng sózin kýtetin, aitqanyna qúlaq týretin. «Jýregimiz – Mәskeu» bolyp túrghan shaqta da, janymyz Almatymen birge edi.

Ne kórmegen Almaty búl? Tәuelsizdikting armanyn jýreginde mazdatqan jastardyng jalynyn aspanynda alaulatqan da Almaty. Olardyng armandary ayausyz taptalghanyn da osy Almatysy jylap-jyrlap jatyr. Ýlken-ýlken asulardan asyp, biyik-biyik beles­terge kóterilip, Qazaqstan degen aibarly el baryn, sol elding Almatysy baryn barshagha pash etken de osy qala-túghyn.
Sol Almaty, әli kýnge Almaty qalpynda. Áli kýnge aibyndy túlghalarymen, shygharmashylyq adamdarymen, qarama-qayshylyqty pikirlerimen, túmsa tabighatymen, Alatauymen, Kóktóbesimen, Medeuimen... Áli kýnge elimizdin, tipti, әlemning qay qiyrynda jýrgender de kókiregindegi «Almaty» degen armanymen asqaq.
Ózine tabany tiygen әrbir adamdy «óziniki» qylyp alar Almatynyng ne siqyry bar eken deysing keyde. Bәlkim, tabighaty shyghar? Qay qiyryna shyqsang da menmúndalap túrghan tauy ma? Birese jadyrap, birese týnere qalatyn aua-rayynyng qyz qylyqty, qúbylmaly minezi me? Jap-jasyl bau-baqshasy ma? Taldy shanshy qoysan, zәulim aghashqa ainaldyrar meyirban topyraghy ma? Bәlkim, adamdary bolar?..
«Almatydaghy Jazushylar odaghy qarsy aldyndaghy baqtaghy jasandy kólde aqqu bar edi... Almatydaghy aryqtardyng suy da móldir ghoy. Kóshesi de tap-taza. Almatynyng baqtarynan jemisting neshe atasyn jeushi edik. Almasyn aitsanshy, shirkin!». Anamnyng «óz Almatysy» turaly esteligi osylay bastalatyn. Almaty kóshelerindegi aryqtardan aqqan laysang su men, týrli qaldyqtar kózin bitep tastap, asyp-tasyp jatqan «kishigirim toghandy» kórgende «móldir suly aryqtar» kózge elesteydi.
Eshtene etpeydi, esesine mening Almatym da әli kýnge әdemi. Suy synghyrlap jatpasa da, synghyr kýlkili jastar Almatyda barghan sayyn molayyp keledi. Oqu izdep bireui kelip, bireui ketip jatqan qala әli kýnge jastyqtyng jarasymdy mekeninen arylmaghan. Eki qolgha bir kýrek tapqysy kelgender de Almatysyn panalaydy. Almatysy olardy ash qaldyrmaytyny da ras. Aytpaqshy, kýnige keneyip kele jatqan qala qazir qanatyn kenge jaya týsken. Tek ortalyghyna kelgende asqaq shahardy tanyp, shet-shalghayyndaghy qonyrqay tirlikke de kóz ýirengen. Megapolisterge tәn tirshilik búl qalada da әldeqashan kórinis bergen. Halyqtyng baquatty jәne kedey bolyp bólingenin anyq aiyryp berer meken de osynda. Búl jerge ertegidegidey aityp tauysa almaytyn shylqyghan baylyq ta, siniri shyqqan kedeyshilik te ýiir. Dәuleti asyp-tasqandar da, tesik qaltalylar da osy jerde túraqtaghysy keledi. Bәri ýshin Almaty «óziniki». «Óziniki» bola túra «ózgeniki».
Jalpy, qazaq qalany búrynnan salghan. Oghan qazaqy «qos ózennin» boyyndaghy sansyz shәr – kuә. Sonda da qazaq qala dese – Almatyny, Almaty dese – qalany eske alady. Qazaqy qalanyng alghashqy ýlgi-nobayyn jasaghan meken bolghandyqtan shyghar, Almaty býkil qazaqy qalanyng bastauy, qazaqy qalanyng aibyndy ortalyghy siyaqty. Sondyqtan qala portretin sal dese, Almatyny beyneleging keledi, qala turaly jaz dese, qalamyng Almaty turaly syr shertedi, qalanyng adamyn ait dese, Almaty túrghyny turaly әngime tiyegin aghyta jónelesin.
«Almatyda jýrseng janyng esh jabyrqamaydy, tipti, Alatauynyng ózi-aq jýrekterge jiger beredi», – degendi estip edik. Shetelden bilim alyp kelgen jastardan, shetel qalasy men Almaty turaly әngime súraghanda: «Europanyng qalalarynan Kýn kórinbeydi» degen jauabyn osy nómirimizde berip otyrmyz. Jaryq Kýni Alatauynan jaltyldap kóriner Almatynyng janyna jiger beretin tabighatyn ayalaudy qazirden ýirensek, qәne! Anau bir jyldary Medeudegi kónening shejireshisi – qaraghaylar qúlaghanda «Alatau, keshir, sen bizdi» dedik kýrsinip. Kýrsindik te, qoydyq. Basynan neni keshpegen Almaty, topyraghynan nәr alyp, erkelep ósken qaraghaylaryn da ýnsiz jóneltken. Aynalasyndaghy kir-qoqysty da ýnsiz, túnjyray «qoltyqtap» jatyr Almaty. Tabighatynyng lastanuyn ýnsiz baqylap qana túr ma, búl qala? Bauyryna kirgen adamdar janynyng ózgerip bara jatqanynan da habardar shyghar?..
«Aqyndar auylda tuyp, Parijde óletinin» dәleldep, qanshama ór túlghanyng mәngilik mekenine ainalghan shahar ghoy búl. Áli kýnge olardyng ruhy Almatyda kezip jýrgendey kórinedi. Bәlkim, Almatyny asqaqtatyp túrghan ayauly túlghalardyng ayaly beynesi me eken?
Mýmkin, ózderining eng qymbat kýnderi ótken, asyl armanyn bólisken, syry men múny týnderine jútylyp ketken, әlde jastyghy, әlde ózi saghynyshqa ainalghan, osy kýni eljirey eske alyp otyratyn estelikter me, Almatyny asqaqtatatyn? «Eger sen jastyghyndy Parijde ótkersen, keyin, meyli qayda ómir sýrseng de, songhy deming shyqqansha búl qala senimen birge, sebebi, Parij – ghúmyr boyy qasynnan qalmaytyn mereke» degen Hemingueyding sózi osyndayda eske týsedi. Almatydan jyraqta jýrgen, alayda, jasty­ghyn osy qalada tastap ketkender qanshama! Olardyng merekesi de, syry da, múny da, osy qalada qalyp qoyghan. Sondyqtan Almaty dese, janyna shuaq qúiylady, jýregi lýpildey jóneledi.
Al Almaty bәrin biledi, bәrine kuә, bәrine ortaq... Ári qúpiyasy da mol shejire qala...
Sebebi, búl Almaty ghoy.
P.S. «Qazaq әdebiyetinin» «Almaty men Astanadan alysta», «Barmasan, kelmesen...», t.b. qosymshalary shalghaydaghy oqyrmandarymyzdyng jýrek lýpilderi ekeni belgili. Tughan kýni qarsanynda Astanamyzgha gazet qosymshasyn әdeyi arnap otyruymyzdyng ózindik sebebi bar. Tek aru Almaty tasada qalyp qoyady eken. Sol olqylyqtyng ornyn toltyryp, býgingi sanymyzda shama-sharqymyz jetkenshe Almaty turaly materialdar legin toptastyrdyq. Almatygha degen saghynyshy jýreginde saqtalghan oqyrmandarymyzgha, búl Almaty, baghzy Almaty degimiz kelgen edi...
IYә, Almaty qashan da arman qala!

"Qazaq әdebiyeti" gazeti