Revanshizmmen ulanghan Putin Reseymen shekaralasatyn elderge qatysty jana sayasy oiyndy bastady. Ol – Resey azamattyghyn ondy-soldy ýlestirip, artynan sol azamattardyng mýddesin qorghau ýshin tәuelsiz elderge әsker kirgizu ailasy.

Tap osy ailamen 2008 jyly Gýrjistannyng qos aimaghyn (Abhaziya men Ontýstik Osetiya) tәuelsiz el dep jariyalatty. Tipti Abhaziya men Ontýstik Osetiyany BÚÚ moyyndamasa da, keybir elder tanyp, egemendigin moyyndaghany da tarihy shyndyq.

IYә, Putin «azamattyq ýlestiruge» ýlken teoriyalyq dayarlyqpen keldi. KSRO-ny tirlitudi múrat etuin Putin RF preziydenti bolghan kýnnen bastap aldyna maqsat etip qoydy. Ol ózin osy zamannyng «I Petri men Staliynimin» dep sanaydy. Endi solardy jipke tizbekpiz.

Putin KSRO túsynda odaqtas respublikalar arasynda naqty tanbalanghan, aiqyndalghan shekara bolmaghanyna senimdi. Demek, «KSRO ortalyqtan basqaryldy. KPSS-tyng әmiri jýrip túrdy.  15 respublika jan-jaqqa bytyray jónelgende úlanghayyr aumaq, milliondaghan adam tarihy otanynan jyrylyp qaldy.

Jeke memleket bolghylaryng kele me? Jo-joq, qarsy emespiz. Biraq qanday jaghdayda, qanday talappen? Osyny eskeru kerek edi», – degen Putin odan ary: «Búghan say 1992 jyly KSRO qúramynan bólingen elder 1922 jyly KSRO qúramyna qanday territoriyamen endi, sonymen shyghugha tiyisti edi! Olar «iyemdenip» ketken aumaq talqylaudy, kelissóz jýrgizudi talap etedi. Qújattaghy talap-shart saqtalmady», – deydi.

«Nemen keldinder, sonymen ketinder!» Óitkeni, KSRO shekpeninen shyqqan elderding qazirgi shekarasy legitimdi emes», – degen oidy Putin talay mәrte algha tartty.

Resey preziydenti Vladimir Putin býkilreseylik «Seliyger-2014» jastar forumy kezinde Nazarbaevtyng 2005 jylghy: «Qazaqstannyn, qazaqtardyng eshqashan shekarasy bolmaghan. Qazirgi kezektegi shekaralarda memlekettilikting belgisi eshqashan bolmaghan», – degen jәne 2011 jylghy aitqandaryn: «Esh uaqytta qazaq... qazaq memleketi bolghan joq, sebebi shekarasy bolghan joq. Túnghysh ret qazaqtyng shekarasyn shegelep, BÚÚ-gha jetkizdik... Eshqashan qazaq ózi tandap óz astanasyn salghan joq...», – degenin negizge ala otyryp: «Ol erekshe nәrse jasady. Ol eshqashan memleket bolmaghan aumaqta memleket qúrdy. Qazaqtarda eshqashan memlekettilik bolmaghan», – degenin bәrimiz bilemiz.

Sonymen KSRO-dan bólingen RF bólek 14 memleketting tarihy memleketi de bolmaghan degen tezis pen konsepsiya miyna әbden singen jan turasynda biz talay mәrte jazghan bolatynbyz

Ortalyq Aziyada Resey yqpaly әlsirep, Batys, Týrkiya men Qytay óz josparyn jýzege asyryp jatqany turaly kóp pikir aityldy. Alayda qúrlyqtyng osy bóligindegi elderde ishki nemese syrtqy faktorgha baylanysty tuyndaghan daghdarys kezinde oghan tek Resey tejeu bolatynyn uaqyt kórsetip jatyr.

«Ukraina atty memleket mýlde bolmaghan, qazirgi atauynyng ózi búrmalanghan degen pәlsapagha sayady. «Ukraina» atauy kóne orys sózinen bastau alady. «Okraina» degendi bildiredi. Reseyding shet aimaghy degendi anghartyp túr. Arhivti aqtarar bolsaq «ukraiynes» dep әuel basta shekara shebin kýzetetin, shekarany syrt kýshterden qorghaytyn adamdardy aitatyn», – degen Putin odan ary «Resey syigha tartqan territoriya» degen әuendi aitudan jalyqqan emes.

Imperiyalyq ótkenge oralghandy únatatyn Putiyn: «Shekarany syzarda tarihy faktilerge toqtalghan joq, KSRO qúramyndaghy elderge kenshilik jasap, qanshama aumaqty syigha tarta saldy! Turasyn aitqanda Reseyge tiyesili úlanghayyr territoriyanyng tu-talaqayyn shyghardy. Reseydi tonap tyndy», – dey kele, «KSRO qúrylghan 1922-1924 jyldardy oy eleginen ótkizip, sol tústa KSRO Konstitusiyasyna «odaqtas respublikalar odaq qúramynan qalaghan uaqytynda emin-erkin shygha alady» degen shart enip, dәl osy shart keyin Sovet ýkimetining ydyrauyna týrtki boldy», – dep qatty ókinedi.

«Kommunister osylaysha, memleketting býiirine bomba ornatty. Ol uaqyty kelgende jaryldy. KPSS kýiregen tústa әlgi shart aldymyzdan shyqty. Jappay «Tәuelsizdik parady» bastaldy», – degen Putiyn: «Maghan salsa 1991 jyldyng 8 jeltoqsanyndaghy KSRO-nyng sayasy hәm halyqaralyq subekt retinde jer betinen joghalghanyn resmy habarlaghan Belovej kelisimine qol qoymas edim», – degenining astarynda kóp nәrse jatyr.

Mine, jan-jaghynan jau izdegen jan aqyry KSRO qúru jolyndaghy ekinshi qadamyn Ukrainamen soghys arqyly bastady. Ol búl soghysqa RF halqyn iydeologiyalyq jaghynan segiz jyl boyy dayyndap, olardyng boyyna ashu-yzany sinire bildi. Býkil Reseylik BAQ osy baghytta júmys istedi.

Al, Ortalyq Aziyanyng «Altyn Qaqpasy» – Qazaqstan ýshin mýldem basqa tәsil qoldanyldy. Ol tәsil – «Jirinovshyldyq» edi. IYә, dәl qazir ravanshizmmen ulanghan orystar «kizyaktar әm kumuzstan» әdiletisiz iyelengen Resey jerin qaytaryp aludy BAQ betterinde dәmil-dәmil kóteredi.

Tap osy turasynda 2022 jyly 10 qantarda AQSh-tyng memlekettik hatshysy Entony Blinken CNN arnasyna bergen súhbatynda: «Men de solay oilaymyn. Búl preziydent Putin kózdegen maqsattyng biri. Ol búryn Kenes Odaghynyng bir bóligi bolghan elderde óz yqpalyn qalpyna keltirudi kózdeydi», – degenimen artynsha: «KSRO-nyng qayta qúryluy tiyimsiz», – dep atap, «Biz búghan jol bermeymiz», degendi anyq bildirdi.

The Wall Street Journal basylymynda Bolton: «NATO óz ústanymdarynyng beriktigi arqyly Putinning ekspansiyalyq maqsattaryn qol jetpes ete alady. Biraq «erejege negizdelgen halyqaralyq tәrtip» turaly mәlimdememeni jәne taraptardy ústamdylyqqa shaqyrumen shektelse, onda tarihshylar Qazaqstandaghy jaghdaydy Kenes Odaghynyng qayta qúryluy bastalghan oqigha retinde atap kórsetedi», – deydi.

Qalay bolghanda da, Reseyding postkenestik kenistiktegi yqpaly jandana týsip, batystaghylar búny «KSRO-nyng qayta qúryluy» dese, orystar «Euraziyalyq odaq qúryluy» dep atay bastady. Bolton KSRO-nyng qayta qúryluyna jol bermes ýshin Putinning talaptaryna, әsirese, NATO-nyng shyghysqa qaray keneymeu boyynsha óz moynyna mindetteme aluyna qatysty talaptaryna kelispeuge shaqyrady. Ol Ukrainany tez arada NATO-gha mýshe etudi aitpasa da, búrynghy kenestik respublikalargha qatysty aliyans strategiyasyn qayta oilastyru qajettigin atap kórsetti.

Mәskeu óz pikiri men talaptaryn Qazaq pen Ukraiyngha qatysty ashyq mәlimdedi. Endi búghan qazaq biyligi qalay qaraydy bar mәsele sonda.

Abai.kz