Qazaqstan qalalarynda dәl qazirgi kezde kórsetilip jatqan balalargha arnalghan animasiyalyq jәne kino kórsetilimderining negizgi tizbegi tómengidey eken: «Monstry protiv priyshelisev», «Vedimina gora», «Igori», «Sorvansy iz Timpelibaha» sekildi batystyq ýlgidegi, qazaq balasynyng psihologiyasyna qarama-qayshy týsirilgen filimder. Áriyne, tehnikanyng zamanauy jetistikterin paydalana otyryp týsirilgen búl kórsetilimderge balalar kóptep baryp, tamashalap jatqany dausyz.
Batystyng osynau atynan-aq mazmúny qanday baghytta ekeni belgili filimderin býgingi kýni balalar bir jaghynan mәjbýrlikpen kóredi. Óitkeni balalargha arnalghan otandyq kino, animasiyalyq ónimderimiz kórermenderin әli quanta almay otyr. Sóitip, eriksiz shetel «shedevrlerine» telmirgen bolashaghymyz – balalar ondaghy keyipkerlerding qylyqtaryn jattap, sanalaryna sinirude. Kýn ótken sayyn bala sezimin ulap qana emes, últtyq salt-dәstýrimiz ben qazaqy tәrbiyeden alshaqtatyp jatyrmyz.

Qazaqstan qalalarynda dәl qazirgi kezde kórsetilip jatqan balalargha arnalghan animasiyalyq jәne kino kórsetilimderining negizgi tizbegi tómengidey eken: «Monstry protiv priyshelisev», «Vedimina gora», «Igori», «Sorvansy iz Timpelibaha» sekildi batystyq ýlgidegi, qazaq balasynyng psihologiyasyna qarama-qayshy týsirilgen filimder. Áriyne, tehnikanyng zamanauy jetistikterin paydalana otyryp týsirilgen búl kórsetilimderge balalar kóptep baryp, tamashalap jatqany dausyz.
Batystyng osynau atynan-aq mazmúny qanday baghytta ekeni belgili filimderin býgingi kýni balalar bir jaghynan mәjbýrlikpen kóredi. Óitkeni balalargha arnalghan otandyq kino, animasiyalyq ónimderimiz kórermenderin әli quanta almay otyr. Sóitip, eriksiz shetel «shedevrlerine» telmirgen bolashaghymyz – balalar ondaghy keyipkerlerding qylyqtaryn jattap, sanalaryna sinirude. Kýn ótken sayyn bala sezimin ulap qana emes, últtyq salt-dәstýrimiz ben qazaqy tәrbiyeden alshaqtatyp jatyrmyz.
Al jogharydaghy filimderding maghynasy adam miyn sharshatyp, kónilin teris baghytqa iytermeleytini anyq. Ónkey kelimsekter men adam shoshyrlyq ózge planetalyq qorqynyshty beynelerden qúralghan filimder bala psihologiyasyna qanday әser berip jatqanyn oilasang janyng týrshigedi. «Sorvansy iz Timpelibaha» filimining mazmúny – kishkene ghana qalashyqta balalar búzyqtyqtyng san aluan týrlerin jasap, ózge balalardy qorlau sekildi qylyqtarynan qúralghan, eng soraqysy – olar óz ata-analaryna da dәl osy búzyqtyqty jasaydy. Kinoteatrlarymyz, әsirese balalar kórsetilimderin tandaghanda jauapkershilik, mәdeniyet, tәrbiyege kónil bóludi oilap nesine bas qatyrsyn, bar maqsattary – tek qarjy tabu mәselesi.
Kenes zamanynda tәrbiyelendik, bala kýnimizde kóbine Resey ónimderin tamashalaghannyng ózinde qatygezdik pen azghyndyq, meyirimsizdik pen jan týrshigerlik oqighalary arqau bolghan kino, animasiyalyq filimder teledidarda kórsetilmeytin. Qayta adamgershilik, adal dostyq, ata-anagha, bauyrgha degen qamqorlyq nasihattalyp, jaman, teris pighyldaghy keyipkerler oqigha sonynda jazalanatyn edi.
Al balagha 10-12 jasqa deyin qanday baghytta tәrbie berilse, ómir boyy, túrmys-tirshiligi men ústanymynyng negizi sol baghytta bolatyny belgili. Býldirshinderimizdin, jas úrpaghymyzdyng boyyna neni sinirip jatqanyna kózimizdi tars júmyp qashanghy otyra bermekpiz? Qazirgi kezde jasóspirimder, mektep oqushylary arasynda qylmys sanynyng arta týsuining bir úshy osyghan kelip tireleri sózsiz. Teledidardaghy ónimderdi saralasaq ta balalargha arnalyp qazaqshalanyp kórsetilip jatqan animasiyalyq filimderding últtyq tәrbiyemizge qarama-qayshy ekenin angharasyn.
Osy baghytta júmys istemesek, tipti kesh qaluymyz ghajap emes.
Tamyzyq
Kabelidi teledidardan kórsetilip jatqan animasiyalyq filimder qazirgi kýni ata-analardyng uayymyna ainaldy. Qazirgining balalary sol animasiyalyq filimderdi saghat boyy tapjylmay kóruge bar. Áke-sheshesine tek sony qosyp beruin talap etedi. Oghan kompiuter oiyndaryn qosynyz. Osydan baryp balalarymyzdyng boyyna óz qolymyzben qatygezdik pen jauyzdyqtyng dәnin egip qana qoymay, onyng alghashqy jemisterin kórip otyrghan jayymyz bar.

Lәziza JAHANGhALI, Astana
«Alash ainasy» gazeti 20 Mamyr 2009 jyl