Sәrsenbi, 2 Qazan 2024
46 - sóz 166 1 pikir 2 Qazan, 2024 saghat 18:57

Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndary bizge ne berdi?

Suret Arman Áubәkirding jelidegi paraqshasynan alyndy.

V Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndary elordamyzdyng tórinde dýrkirep ótti. “Múnday is-shara kerek pe edi? Sonshama qarajat shyghyndaudyng qajeti bar ma?” degendey sózder de qosa tarady. Al endi búl jobanyng manyzdylyghy turaly az-kem bolsa da óz pikirimdi jazudy jón kórdim.

1. Ruhy myqty últ - jasampaz últ

Búl is-shara eng әueli últtyng ruhyn bir kóterip tastady. Danghoylyq, maqtanshaqtyq deseniz de óz erkiniz. Ádette óz-ózine senbegen adam eshqanday jetistikke jete almaydy. Tura sol siyaqty ruhy pәs últ ta jasampazdyq dengeyge kóterile almaydy.
Ótken qatelikter men aqtandaqtardan sabaq alamyz. Al tarihtaghy jetistikter últ retindegi óz-ózimizge degen senimdiligimizdi arttyrady.
Osynau Kóshpendiler oiyndarynda elimiz ótken tariyhqa sayahat jasap, ejelgi kóshpendiler órkeniyetin kózben kórgendey keremet әserge bólendi. Óshkeni qayta janghyryp, ólgeni qayta tirilgendey qazaq eli bir ruhtandy. Boyyndaghy últtyq kody oyanyp, ózderining naghyz týp-tamyryn tapqanday boldy.

2. Tarihy tanym arqyly otanshyldyq sezimin oyatu

Biz tól tarihymyz ben mәdeniyetimizdi, bayyry ónerimiz men últtyq sportymyzdy kózben kórgen sayyn boyymyzdaghya otanshyldyq sezim oyana týsedi. Ata-babamyzdyng úlanghayyr jerdi bilekting kýshimen, nayzanyng úshymen ghana emes, aqyl-parasaty men ruhany qúndylyqtarynyng arqasynda saqtap qalghanyn týisinip, týsinemiz.
Dýniyejýzilik kóshpendiler oiynynda әrbir aimaq kiyiz ýiler tigip, aimaqtaryndaghy eng qúndy jәdigerlerdi ózderimen birge bas qalagha ala kelipti. Abay oblysynan jetken Abaydyng Áygerimge syilaghan er-toqymy kópshilik әli kýnge talqylap jýr. Últtyq taghamdar men kiyimder, kiyiz ýiding әrbir bólshegi, әn men kýy óneri, “Qara jorgha”, “Qamajay” tәrizdi by óneri bir apta boyy Astananyng tórinen oryn aldy.

3. Jat aghymdargha qarsy immuniytet qalyptastyru

Búl auqymdy is-sharanyng taghy bir kózge kórinbeytin tereng mәni bar. Ol jat diny radikaldyq aghymdargha qarsy últtyq immuniytetti oyatu. Ásire dinshilderding qazaq mәdenintine oqtyn-oqtyn shabuyl jasap, olardyng shamalary jetse, bizdi týp-tamyrymyzdan, tól bolmysymyzdan qoparyp tastaugha úmtylyp jýrgeni barshagha ayan. Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndary bay tarihymyzdy, asyl múramyzdy jarqyratyp aiday әlemge kórsetti. Sonyng arqasynda, úmyt qalghan kóshpendiler dýniyetanymy, etnografiyalyq elementter sanamyzda qayta janghyrdy. Eger de últtyq bolmysymyzdy joghaltpasaq, jat diny aghymdar bizding esigimizden de syghalay almaytyn bolady.

4. Qyz-kelinshekter tendigi

Biz saqtarda Túmar, Zarinaday el basqarghan әiel biyleushilerding bolghanyn jaqsy bilemiz. Al Shynghys hannyng shóberesi, Ýgedey hannyng nemeresi, Haydu hannyng qyzy Ayjaryq (Hutulun) turaly kóbimiz habarsyzbyz. Ol turaly keremet anyzdy sayahatshy Marko Polo da jazady. Ayjaryq әkesi Haydumen birge joryqqa da attanyp, sayatqa da shyqqan eken. II Dýniyejýzilik soghysta Orta Aziya men Ortalyq Aziyadan tek Qazaqstannan ghana batyr qyzdardyng shyghuy tegin emes. Kýni keshegi Kóshpendiler oiyndarynda Áliya men Mәnshýkting erjýrek sinlileri attyng qúlaghynda oinap, sadaq atyp keremet óner kórsetti. Múny kórgen sheteldikter “Biz Qazaqstandy әielder qúqyghy shektelgen el dep oilaushy edik. Qazaq qyzdarynyng qaru asynyp alyp erlermen birdey at ýstinde óner kórsetkeni, túmshalanbay últtyq kiyim kiyip jýrgeni qanday jarasymdy” dep tan-tamasha bolyp tamsanyp jatty. Rasynda, “stan” degen jalghauy bar memleketterding basym bóliginde әielder qauymyna degen kózqaras kónil kónshitpeydi. Osyndayda “Shirkin-ay, “Qazaq eli”, “Qazaq Respublikasy”, “Qazaqiya” dep atalsaq qoy” dep qiyalgha beriletinimiz de bar. Kim bilsin, ol kýn de tuar.

5. Últtyq turizmge qosylghan eleuli ýles

Atauly shara turaly sheteldik qonaqtardyng qazaq mәdeniyeti men tarihyna arnalghan viydeo reportajdary, blogtary әli de jariyalanuda. Zor qyzyghushylyqpen, sonday bir jyly jýrekpen әzirlengen erli-zayypty europalyq blogerlerding viydeo reportajyn eki-ýsh qaytara kórip shyqtym. Ot qoy endi, ot!!! Áleumettik jeliden is-sharanyng shyghyny kóp, tabysy az bolypty degen syndardy da oqyp qaldym. Negizi osy tektes sharany shaghyn dengeyde bolsa da jyl sayyn ótkizu kerek! Sonda ghana ol qarjylyq tabys әkele bastaydy. Álemde adam sany kýn sanap artuda. Últtyq turizm salasyn dúrys jolgha qoya bilsek, ol adamdardyng bәri de - tútynushylar.
Al ruhaniy-mәdeny qúndylyq, elimizding immidji túrghysynan alsaq, is-shara óz-ózin әldeqayda aqtap shyqty. Tipti búl túrghydan alghanda tabysqa shyqtyq dep aitsaq ta jarasady. Asta-tók qarajat júmsalatyn shara az emes qoy, biraq dәl múnday auqymdy ruhany is-sharanyng qashan songhy ret ótkeni esimizde joq. Bәlkim, ótpegen de shyghar.
Basqa-basqa, ghylym men bilimnen, últtyq qúndylyqtardan qarajat ayamauymyz kerek. Bilim men últtyq qúndylyqtar - qústyng qos qanatynday qatar jýrui tiyis. Sonda jas tolqyn naghyz túlgha bolyp qalyptasady.
Al últtyq turizm salasyna әjepteuir irgetas qalanghanday. Endi toqtatpay jylma-jyl osy sýrleudi kenitip, damyta beruimiz qajet.

Týiin:
Toy bolghan song aratúra tóbeles te bolady. Keybir toy sol tóbelesimen este qalady emes pe? Qazaq pen qyrghyz arasynda tuyndaghan daudy aitpaghanda Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndary joghary dengeyde ótti. Ashylu saltanaty el auzynda anyzday tarady. Dimashtyng ashylu saltanatyna qatysyp, sonynan eki kýn qatarynan konsert berui de óte sәtti oilastyrylghan. Respekt!
V Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndarynyng el jýregi - Astanada ótkeni ýlken jetistik boldy. Abryrayymyzdy asqaqtatyp, mereyimizdi ýstem etti. Múnday ruhaniy-mәdeny is-sharalar kesheni basqa jerde emes, dәl Elordada úiymdastyrylghany - biylikting últtyq qúndylyqtargha degen ong kózqarasyn aighaqtaydy. Dәl osynday iygilikti iste keri tartpay, kerisinshe júdyryqtay júmylyp, auyzbirshilik tanyta bilsek - naghyz azamattyq ústanym sol bolmaqshy.

Arman Serikúlynyng jelidegi jazbasy

Abai.kz

1 pikir