Ótken aptada Birikken Últtar Úiymynyng kezekti 64-shi sammiyti júmysyn bastady. Búl sammit adamzat tarihynyng eng bir qiyn-qystau kezeninde ótip jatyr. Azyq-týlik, energetikalyq jәne ekonomikalyq daghdarys kezinde hәm túmau pandemiyasy órship túrghan uaqytta úiymdastyrylghan búl jahandyq jiyndy - tarihy basqosu dep ataugha tolyq negiz bar.

 BÚÚ-nyng Bas hatshysy Pan Gy Mun sammitting ashylu saltanatynda: «Býgingi tanda planetanyng nazary bizge auyp otyrghany tanqalarlyq jaghday emes, sebebi biz óte bir kýrdeli kezende bas qosyp otyrmyz» - dedi. Sonymen qatar, Bas hatshy múnday aumaly-tókpeli zamanda kóptarapty diplomatiyanyng ruhyn tiriltuge jәne újymdyq is-әreketterdi jandanyrugha ýlken serpin berilu qajet dep esepteydi. «Últtar basshysynyn» búlay aituyna halyqaralyq sayasatta oryn alyp jatqan san-aluan teketirester sebep bolyp otyrghany belgili.

 Atalyp otyrghan sammit jalpyadamzattyq mәselelerdi sheshuge jinaldy. Ol eng aldymen, Jer betindegi apattyq jaghdaylargha alyp kelui yqtimal klimattyq ózgerister mәselelesi. Sammitting kýn tәrbindegi taghy bir basty taqyryptardyng biri - yaderlyq qarudy shekteu men kedeyshilikpen kýres.

Tariyhqa «BÚÚ-nyng 64 sammiyti» retinde enip ýlgirgen jiynda atalghan mәseleler qanday sheshimderin tapty degen súraqtargha jauap berip kórelik.

 Ótken aptada Birikken Últtar Úiymynyng kezekti 64-shi sammiyti júmysyn bastady. Búl sammit adamzat tarihynyng eng bir qiyn-qystau kezeninde ótip jatyr. Azyq-týlik, energetikalyq jәne ekonomikalyq daghdarys kezinde hәm túmau pandemiyasy órship túrghan uaqytta úiymdastyrylghan búl jahandyq jiyndy - tarihy basqosu dep ataugha tolyq negiz bar.

 BÚÚ-nyng Bas hatshysy Pan Gy Mun sammitting ashylu saltanatynda: «Býgingi tanda planetanyng nazary bizge auyp otyrghany tanqalarlyq jaghday emes, sebebi biz óte bir kýrdeli kezende bas qosyp otyrmyz» - dedi. Sonymen qatar, Bas hatshy múnday aumaly-tókpeli zamanda kóptarapty diplomatiyanyng ruhyn tiriltuge jәne újymdyq is-әreketterdi jandanyrugha ýlken serpin berilu qajet dep esepteydi. «Últtar basshysynyn» búlay aituyna halyqaralyq sayasatta oryn alyp jatqan san-aluan teketirester sebep bolyp otyrghany belgili.

 Atalyp otyrghan sammit jalpyadamzattyq mәselelerdi sheshuge jinaldy. Ol eng aldymen, Jer betindegi apattyq jaghdaylargha alyp kelui yqtimal klimattyq ózgerister mәselelesi. Sammitting kýn tәrbindegi taghy bir basty taqyryptardyng biri - yaderlyq qarudy shekteu men kedeyshilikpen kýres.

Tariyhqa «BÚÚ-nyng 64 sammiyti» retinde enip ýlgirgen jiynda atalghan mәseleler qanday sheshimderin tapty degen súraqtargha jauap berip kórelik.

Úiymnyng Bas hatshysy búl sammitke jaqsy dayyndalghany kórinip-aq túrdy. Ásirese, klimattyng jyldan-jylgha ózgeriske úshyrap, jer betinde jylu prosesi ýdep bara jatqany Pan Gy Mundy qatty alandatyp jýrgeni bayqalyp qaldy. Ýstimizdegi jyldyng qyrkýiek aiyndaghy Norvegiyagha jasaghan saparyn Bas hatshy Shpisbergen arhiypelagynda jalghastyrghan bolatyn. Búl arhiypelagta Pan Gy Mun klimat ózgerisining saldaryn Soltýstik polustegi kórinisterin, sol jerde qyzmet atqaryp jatqan ghalymdarmen birlesip, zerttep qaytty.

Alyp múzdyqtardyng jyldam erip jatqany Bas hatshygha qatty әser etken kórinedi. Ózining bayanadamasynda Pan Gy Mun últ kóshbasshylaryn Jer planetasy bolashaghy men adamzat nәsilining keleshegi ýshin birlesip kýresuge shaqyrdy. Bir sózinde Bas hatshy «Bizding múzdyqtardyng eruin toqtatugha baghyttalghan qadamdarymyz olardyng eruinen tym bayau jasalyp jatyr» - dep mәlimdedi.

 Tabighat Tәnir jaratqan mezetten bastap ózine tәn ýilesimdi damu jolmen kele jatqan. Búl ýilesimdilik pen tepe-tendikti búzghan tirshilik iyelerining ishinen jalghyz adam balasy kinәli. Klimattyng ózgerui, tabighy apattyq jaghdaylar adamzat óndiristik revolusiya dәuirin tudyrghan uaqyttan bastaldy. Búl mәsele kóptegen halyqaralyq jiyndarda kóterilip jýrgenmen ortaq sheshimge kelip, barlyq memleketterdi búl sharuagha mindetteytin qújattar alayda osy kýnge deyin qabyldanbay kelgen.

 Qytay óz kezeginde 2020 jylgha deyin ortany lastau kólemin edәuir payyzgha kemitetinin mәlimdedi. Japoniya óndiris qaldyqtaryn azaytyp, damushy elderde jýrgizilip jatqan «jasyl» tehnologiyalardy qarjylandyrudy qolgha alugha uәde berdi. Alayda Qytay da Japoniya da naqty sandardy aitudan qoryqty. Sebebi, zerttelmegen dýniyege pәlenbay qarjy júmsaymyz deu kez kelgen el ýshin daghdarys zamanynda qauipti bolmaq.

AQSh klimattyq ózgeristermen kýresuge baghyttalghan barlyq sharalargha atsalysatynyn bildirdi. Fransiya osy mәselege qatysty óz jerinde arnayy sammit úiymdastyrugha dayyn ekendigin kórsetti. Kip-kishkentay Malidivy memleketining ózi 2020 jyldyng qarsanynda auagha kómirqyshqyl gazyn shygharudy tyyamyz dep belsenip otyr.

 Atalghan memleketterding óz moyynyna múnday mindettemelerdi aluy Pan Gy Munmen aldyn-ala jýrgizilgen kelissózder nәtiyjesinde jýzege asyp otyrghandyghy belgili. Sebebi, planeta tarihynda tabighatty qorghau men klimatty tepe-tendik dengeyine qayta keltiru mәselesi birinshi ret osynday dengeyde talqylanyp, sheshim qabyldandy. Al, múnday sharalardy jýzege asyru ýshin Qytay men Japoniya siyaqty industrialdyq elderding kelisimi qajet.

Pikir-talastardyng nәtiyjesi Birikken Últtar Úiymy klimatqa qatysty arnayy Rezolusiya qabyldady.

 Sammitting kelesi bir ózekti mәselesi - yadrolyq qarudy taratpaugha baghyttalghan sharalar. Búl mәseleni talqylaugha shygharudan búryn, sammitke keletin basshylar Pan Gy Munnyng The Guardian basylymynda jaryq kórgen baghdarlamalyq maqalasymen tanysyp shyqty. Atalghan maqalada BÚÚ basshysy yaderlyq qarusyz beybit ómir sýretin әlemdi ornatugha baghyttalghan birqatar sharalardy úsyndy. Pan Gy Mun maqalasynda búl mәsele onyng jeke adam retinde tolghandyratynyn qadap aitty. Bas hatshynyng otany - Ontýstik Koreya XX ghasyrda bolghan soghystarda qanshama ret osy qarudyng óz jerinde jaryluy qauipining aldynda túrghan bolatyn. Alayda, búl qauip Aziya aimaghyna ghana tәn emes dep esepteydi maqala avtory.

 Yaderlyq qarudy taratpau jónindegi kelisim bar bolghanmen búl mәsele әli de ózekti bolyp otyr. Býgingi tanda әlemde 26 myng oqtúmsyq bar eken. Álem boyynsha qorghanys sharalaryna júmsalghan qarjynyng jalpy kólemi 1,3 trln. dollardy qúrasa, AQSh-tyng yaderlyq arsenalyn ústap túru ýshin 6,89 trln. dollar kólemindegi qarjy júmsalatyn kórinedi. Búl degenimiz adam balasynyng basqany oilamasa da, soghysugha dayyn otyrugha әdettengenin kórsetetin jaghday.

Sonymen jogharyda aitylghan maqalasynda Pan Gy Mun yaderlyq qarusyzdardyrugha baghyttalghan 5 baptan túratyn jeke josparyn úsynyp otyr. Sammitte osy jospar qyzu talqygha týsti. Kóptegen talas-tartystyng nәtiyjesinde Birikken Últtar Úiymynyng Qauipsizdik Kenesi arnayy rezolusiya qabyldady. Alayda, osy baghytta seng qozghaldy dep aitugha әli erte sekildi.

 Konstantin Kushner degen orys aqyny kezinde osy úiym túraly: «BÚÚ - aldanghan halyqtar úiymy» - degen eken. Onyng astarynda planeta aldynda әdemi sóilep, kózboyaushylyqpen ainalysyp otyrghan alpauyt elderding ambisiyalary men olardy jýzege asyru joldaryn retteu ýshin jinalatyn taghy da bir sýiegi әlsiz birlestik hәm barlyq adamzattqa dauysy jetetin minber degen oy jatyr.

Osy joly da qanshama memlekettting basyn qosyp, ózekti mәselelerdi kýn tәrtibine qoyyp, jiyn ótkizgenmen Birikken Últtar Úiymy nәtiyjesinde eshnәrse sheshe almaytyn, sheshkisi kelmeytin qauqarsyz úiymgha ainalyp bara jatqanyn bayqatty.