Ataqty Ermitaj kórkem suret múrajayy - Resey elindegi Sankt-Peterburg qalasynyn, tipti tútas memleketting maqtanyshy deuge bolady. Osy múrajaydaghy mynnan astam zaldardyng bireui, Úly  Italiya suretshisi Rafaeli Santy (1483-1520) tuyndylaryna arnalghan.

Úly Suretshining Otany – Urbino qalasy, kezinde  Italiyadaghy Órkendeu mәdeniyeti men gumanizm ortalyqtarynyng biri sanalghan bolatyn. Jas suretshining túnghysh ústazy óz әkesi Djovanny Santy boldy. Osy kisining sheberhanasynda endi qanattanyp kele jatqan suretshi Rafaeli, ózining antikalyq dәuir tarihyna baylanysty «Serining týsi», «Ýsh grasiya» degen shygharmalaryn jazady.

Suretshining otandastary, Leonardo da Vinchy jәne Fra Bartololio, endi ghana qalyptasyp kele jatqan, Rafaeli shygharmashylyghyna óte ýlken әserin tiygizdi. Leonardonyng anatomiyagha arnalghan enbekteri men garmoniya turaly qaghidalary, jas sheberding izdenu baghytyna tyng ózgerister kirgizdi. Endi, erterektegi lirikalyq әuendi suretterding ornyna, dramatizm men qimyl kóbirek oryn alatyn shygharmalar jazyla bastaydy. Solardyng biri - «Áulie Georgiy». Auyzdyqpen alysqan at ýstindegi seri túlghasy kimdi bolsyn sýisindirerliktey, túyaghynan jalyn shashqan symbatty arghymaq eshqanday bógetti eleytin emes sekildi.

Sonymen qatar, suretshi dәl osy jyldary, ónerdegi mәngi taqyryp - Ana taqyrybyna arnalghan birqatar әigili shygharmalaryn jaza bastaydy. Sonyng biri, mysaly: «Madonna Granduka», «Madonna  Kouper», « Qús ústaghan Madonna», taghy basqa da kórkem shygharmalary dýniyege  keldi.

1508 jyl - Rafaeli ómirindegi jana kezeng bolyp sanalady. Osy jyly ol Rimge shaqyrtylady. Papa  II  Yuliy, odan song H Lev, suretshige Vatikandaghy eng saltanatty zaldardy kórkemdeuge tapsyrys beredi. Aty әlemge әigili «Disput», «Afiny mektebi», «Parnas», «irisprudensiya» degen shygharmalary osy kezende jazyldy, negizgi taqyryby - gumanizm iydeyalary, adamnyng әli ashyla qoymaghan ruhany kýshterin jyrlau bolyp tabyldy.

Ómirining songhy bes jyly ishinde (1515-1519) Rafaeli óz shyghyrmalaryndaghy sarqylmas taqyryp - Ana taqyrybyna qayta ainalyp soghyp, ózining eng úly, eng әigili shygharmasyn - «Sikst Madonnasyn» jazugha kiristi.

«Sikst Madonnasy» bes ghasyr uaqyt ótse de keremettey shygharma. Kórermenderdi osy uaqytqa deyin tolqytyp ta, tebirentip te keledi. Degenmen, qanday syr bar onda? Árqashan da әsemdikti ansaghan adamzat nege óz armanyn dәl osy shygharmadan izdeydi? Búl súraqtargha jauap beru onay emes shyghar!

Búlt ýstinde samghaghan uyzday jas Ana ózining sýiikti perzentin bauyryna qysa týsken. Bar yqylasyn sәbiyge arnaghan albyrt ana jýzinde, sabyrlylyq pen qasiret izi bar. Anau ýlken, qayghyly kózderden barlyq analardyng mahabbaty men múny, nәziktigi men sheksiz meyirbandyghy kóringendey. Madonnagha qaraghanda janaryng jasqa tolyp, eriksiz tolqisyn. Ghajap - au óner qúdireti.

Kezinde, sonau 1912 jyly qazirgi aty әlemge әigili Nefertity mýsini tabylghan kýni, nemis  arheology Ludvig Borhardt júmys kýndeligine tórt-aq sóz jazghan eken: «Suretteu paydasyz, kóru  kerek!».

Demek, bizding de aitpaghymyz, Rafaeli qylqalamynan tughan úly shygharmalardy mýmkindiginshe baryp kóru kerek shyghar. Kóptegen úly shygharmalardyng avtory, tendesi joq sheber suretshi Rafaeli Santy 1520 jyly kenetten dýnie salghan eken. Dәl sol kýni osy әigili adam otyz jeti jasqa ghana  tolypty.

Beysenghazy Úlyqbek

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz