Resey Qytaydyng negizgi qaru-jaraq seriktesi ekeni búrynnan belgili. Aytalyq, 2009-2023 jyldar aralyghynda Qytaygha jetkizilgen qaru osydan búrynghy 15 jylmen salystyrghanda 40%-gha qysqarghan.

Búl degenimiz Putin biyligi kezinde Qytaygha reseylik qaru-jaraq aghynynyng kólemi edәuir úlghayghanyn dәleldeydi.

"Qazir Qytay biyligi Reseyden qaru satyp aludyng ornyna qajetti tehnologiyany jappay kóshirudi jón kórdi", - delingen The Moscow Times gazetindegi bir maqalada.

Atalghan basylym ChinaPower analitikalyq ortalyghynyng derekterine silteme jasap, 2009-2023 jyldar aralyghynda Qytaygha reseylik qaru-jaraq jetkizu 40%-gha qysqarghanyn algha tartady.

Endeshe búnyng sebebi nede?

Ukrainadaghy soghys jaghdayy búghan sebep bola qoymas. Sonymen birge, Qytaydyng Resey jýielerin klondau jәne ónerkәsiptik tynshylyq boyynsha úzaq merzimdi strategiyasy da oilanugha jeteleydi. 2000-shi jyldardyng basynan beri keminde jiyrmadan astam hakerler shabuyldary men óndiristik tynshylyq tirkeldi, sonyng ishinde aviasiya jәne sputniktik tehnologiyalar turaly derekter de oryn aldy.

Sonymen birge Qytay Reseyding әskery tehnikasyn klondau arqyly liysenziyalyq kelisimderdi jýieli týrde búzumen ainalysty. Mysal retinde Su-27 negizindegi J-11 joyghysh úshaghyn jәne vizualdy jәne tehnikalyq jaghynan S-300-ge úqsas HQ-9 zenittik jýiesin aitugha bolady. 2019 jyly "Rosteh" memlekettik korporasiyasy Qytaydy әskery ónimderding әrtýrli týrlerin klondauyn tikeley aiyptap, óz ónimderin zansyz kóshiruding 500-den astam týrin habarlady.

Al Beyjing ózining jeke óndirisin qúra otyryp, reseylik týpnúsqa jabdyqtardy satyp aludan bas tartty.

AQSh barlauynyng mәlimeti boyynsha, Beyjing Mәskeuge qos maqsattaghy komponentterdi jetkizedi: búghan drondar, jartylay ótkizgishter, joyghysh úshaqtardyng bólshekteri, REB jýieleri jәne әsirese әskery óndiris ýshin óte manyzdy ChPU mashinalary kiredi. 2022 jyldyng qantarynan bastap múnday mashinalardy jetkizu kólemi 10 esege juyq ósti – aiyna 7 milliard dollardan 68 milliard dollargha deyin qarjy kólemi de úlghaydy. Sonymen birge Beyjing Reseyge әskery ónimderdi jetkizudi resmy týrde joqqa shygharudy jalghastyruda.

Manyzdy bir jayt, Ýndistan da Reseyding әlsizdigin paydalanyp, manyzdy naryqty iyelenuge kóshti. Resey Ukrainagha basyp kirgennen keyin әlem orys tehnikasynyng naqty jaghdayyn kórdi jәne týsindi.

Endi Ýndistan Resey kliyentterining jolyn kespekshi.

"Reseyding jenilmeytin qaruy" turaly mif kóz aldymyzda óz әlsizdigin kórsetti. Putin armiyasy Ukrainada tehnikasyn joghaltyp jatqanda, Ýndistan Kremliding búrynghy kliyentterine arzan, jappay óndirilgen jәne sayasy qauipsiz qaru úsynyp, әlemdik qaru-jaraq naryghynda Reseyding ornyn alugha dayyndaluda", - dep jazady Reuters agenttigi.

Kerimsal Júbatqanov,

tarih ghylymdarynyng kandidaty, S. Seyfullin atyndaghy Qazaq agrotehnikalyq zertteu uniyversiytetining dosenti

Abai.kz