Kesheli-beri kýlli júrtty shulatyp, basty janalyqqa ainalghan Antikordy Últtyq qauipsizdik komiytetining qúramyna engizui turaly preziydent Toqaevtyng sheshimine qatysty mening jeke pikirim ekiúday.

Birinshiden, eski jәne jana Qazaqstanda jaylap, jebirdey jegen, qogham men memleket damuynyng basty kedergisine ainalghan jemqorlyqpen kýresu isinde shyn mәninde qúzyrly әri yqpaldy, ózara qyryq pyshaq bop qyrqysqan klandar men toptardyng qarsylyghyna tótep bere alatyn sheshushi organ (nemese organdar) qajet-aq! Ol dausyz mәsele!

Alayda eki ókiletti organdy biriktirip, biz osy salany monopoliyalandyryp alatyn qúbyjyqty óz qolymymyzben jasaqtap jatqan joqpyz ba?

Olay deytin sebebim, bizde arnayy organdardy baqylaytyn halyqtyq, qoghamdyq, jariya mehanizmder joq. Ásirese, ÚQK siyaqty qoly úzyn mekemege «әy deytin әje, qoy deytin qoja» tabylmay jýrgeli qashan.

Myna sheshimnen keyin ÚQK odan sayyn kýsheyip ketetini sózsiz.

Ekinshiden, eski Qazaqstan túsynda jemqorlyqpen kýresti jeleu etken yqpaldy klandar men toptar búl asa manyzdy memlekettik mindetti ózara qyrqysu, esep aiyrysu, bas kóterer azamattardy túqyrtudyng qúraly etip alghan joq pa? Jana Qazaqstan túsynda sol teris dәstýr birjolata joghaldy dep kim kesip-piship aita alady?

Óz basym búghan deyin (jaqsy ma, jaman ba, ol óz aldyna bólek әngime) derbes qyzmet atqaryp kele jatqan Antikor sekildi organdy ÚQK-ge jyghyp beruding ózin sol biyliktegi toparalyq talas-tartystyng bir jemisi dep bilemin. Yaghni, Antikordyng artynda túrghan klandar men túlghalar jenildi de, ÚQK-ning artynda túrghandar – jendi.

Alayda, auzy kýigen ýrip ishpeytin be edi? Eski Qazaqstan túsynda «bәrin baqylauda ústaymyn» degen Nazarbaevtyng ózi ÚQK-ni kýsheytip, odan sayasy monstr jasap, artynda sodan ózi tayaq jegen joq pa? ÚQK basshylyghynda bolghan ýlken kýieu balasy Rahat Áliyevting bara-bara kýshine minip, jeme-jemge kelgende, ózine qarsy shyqqanyn biz әli úmyta qoyghan joqpyz! Basqasyn aitpaghanda, qazaqty qangha bóktirgen Qantar kezinde ÚQK ne istegenin bәrimiz de bilemiz ghoy!

«ÚQK-ni sonshalyqty kýsheytu arqyly býginde Toqaev Nazarbaevtyng sol qateligin qaytalap joq pa?» degen saual da oigha oralatyny ras: ÚQK-ni osylaysha kýsheytu ertengi kýni Toqaevtyng ózining әlsireui bop shyqpay ma?! Áriyne, súraqtyng ózi oghashtau, alayda, kim bilgen: biylikke degen talasta eshqanday da qisyn ne zandylyq boluy mýmkin emes!

Biraq ÚQK-ning búl jenisi Pirr jenisi boluy da yqtimal, óitkeni, jana Qazaqstan biyliginde túraqtylyq joq, ertengi kýni basqasha sheshim qabyldanbaytynyna eshkim kepildik bere almaydy. Al preziydent manayyndaghy tartys kýnnen kýnge kýsheye týsetini aitpasa da týsinikti, óitkeni biylik tarapynan Toqaevtan basqa adam kandidattyqqa týsetin 2029 jyl jaqyndap qaldy. «Ýmitsiz shaytan» jәne «General bolghysy kelmeytin soldat – nashar soldat» degen sózder sayasatqa da qatysty...

Búl sheshimning BAQ salasyna, onda jemqorlyq taqyrybynyng talqylanuyna óz salqynyn tiygizetini taghy bar. Sovet dәuiri kezinde qylyshynan qan tamghan KGB, eski Qazaqstan túsynda rejimning synshylaryn qudalap, sottap, týrmege toghytqan ÚQK-ning súmdyq ta súrqiya, adamshoshyrlyq qylmystaryn kórip ósken úrpaqta әli arnayy organdargha qatysty fobiya, qorqynysh, ýrey bar. Sol sebepti endigi jerde biylikti, yaghny ÚQK-ni jemqorlyqqa qatysty synau azaya týsetin bolar. Jurnalister «bәlesinen aulaq» dep búl qiyn da qauipti taqyryptan boyyn aulaq ústary haq.

Ýshinshiden, múnday sheshim 2029 jyl qarsanynda biylikti jәne onyng manayyn tazalaudyng bir kórinisi boluy da mýmkin. Óz ainalasyndaghy jәne qoghamdaghy әrtýrli yqpaldy kýshter aldaghy preziydent saylauyna dayyndalyp jatqanyn preziydent bilmeydi emes, biledi. Sol sebepti, ýiding qojayyny kim ekenin bildiretin búl oqys qadam sol (ishinde revanshisteri de bar) kýshterge berilgen arnayy signal dep te qabyldaugha bolatyn shyghar.

Óz basym kez kelgen saladaghy monopoliyagha qarsymyn, bәsekesiz algha jylju bolmaydy. Shynayy sóz bostandyghy, tolyqqandy da tegeurindi oppozisiyalyq partiyalar joq kezde arnayy organdardyng ózara bәsekesi, moyyndau kerek, ong faktor emes pe? Yaghni, bir-birimen jarysyp, preziydent aldynda ózin jaqsy jaghynan kórsetu ýshin ózine bәseke memlekettik organnyng kemshiligin kórsetuge tyrysuynyng ózi qoghamdaghy biraz kemshilikting betin ashar edi.

Ókinishke oray, jemqorlyqpen kýresu isi endigi jerde sonday bәsekeden airylyp otyr.

Al qoghamnyng qolynda ol kýresting basqa, órkeniyetti de jariya qúraldary joqtyng qasy...

Sóz sonynda aitarym mynau.

Áriyne, qolymyzda tolyq әri jan-jaqty aqparat bolmaghandyqtan, bizdiki jәy boljam men dolbar ghoy. Eng qyzyghy, ertengi kýni preziydent Antikordyng basshysyn ÚQK tóraghasy etip taghaynydap jiberse, bizding biraz sózimiz dalada qalatyn siyaqty. Biraq, qaydam...

Ámirjan Qosan

Abai.kz