Revanshistik kónil-kýidegi Reseyge TMD elderindegi tarih oqulyqtary únamaydy eken. «Mәskeuge jaghatyn oqulyq jazbadyn» degen jazghyrular TMD-gha mýshe elderge qarata aityla bastady.

PUTIN BIYLIGI POSTKENESTIK ELDERGE «KENES» BERDI...

Resey TMD elderin ózine jәne óz tarihyna adal bolugha shaqyrady. Búl turaly RF preziydentining kómekshisi Vladimir Medinskiy mәlimdedi.

«Búl rette Resey olargha qysym kórsetpeydi, al memleketter arasyndaghy dialog tek ózara syilastyqqa negizdelgen. TMD elderindegi Reseyding ótken shaqtaghy rólin jete baghalamau – sayasy tehnologiya bolyp tabylady, búl rette tarihy shyndyq Reseyding ong rólin kórsetedi», - dep sóiledi Medinskiy.

Reseyde «dәstýrli orys qúndylyqtaryn» taratu arqyly postkenestik kenistiktegi elderdegi neoimperiyalyq yqpaldy qalpyna keltiruge baghyttalghan iydeologiyalyq strategiyany әzirleu әreketteri jalghasuda. Songhy mysaldardyng biri – RF Memlekettik Dumasynyng baqylau jónindegi komiytetining tóraghasy Oleg Morozovtyng mәlimdemesi. Oghan sәikes, búl qúndylyqtar búrynghy KSRO-nyng barlyq respublikalary ýshin «genetikalyq túrghydan ortaq» bolyp tabylady.

Sonymen, Reseyding iydeologiyalyq shabuylynyng alghashqy qadam qazaqqa qaray baghyttalyp, ortaq tarih jazu turaly sóz boldy. Reseyde shyghyp jatqan 20 tomdyq tarihta qazirgi XIV-XV ghasyrlardaghy Qazaq jeri «Memleket qúrmaghan jabayy taypalar mekeni» dep atalyp, tek Ortalyq Aziyadaghy Hiua men Búhar handyghy ghana kartada kórsetiluining ózinen-aq, Reseyding ghylymy pighyly qanday ekenin kóruge bolady. 400 jylday ómir sýrgen «Qazaq handyghyna» kartadan oryn bermeuding ar jaghynda ne jatyr? Tarihshy-medevist Jaqsylyq Múratúly Sәbitovten basqa búl imperiyalyq kótenzorlyqqa eshkim dabyl qaqpaghanyn qalay týsinemiz!?

Anyghy búl arqyly «qazaq pen ukrainnyng jeri de, tarihy da joq – tobyr» degen týsinik Resey júrtshylyghynyng sanasyna sinirilip jatyr. Oghan qazaq jerindegi «Vovakelderdi» qossaq jaghdayymyz onyp túrghan joq. Bir quanyshtysy sol – Reseyding osynday ospadar әrekettermen TMD kórin óz qolymen qazyp jatqandyghy.

RESEY IYDEOLOGIYaSYN MÁJBÝRLI EKSPORTTAU

Barlyghy әlgi RF Memlekettik Dumasynyng baqylau jónindegi komiytetining tóraghasy Oleg Morozovtyng mәlimdemesinen bastaldy.

Mәskeuding iydeologiyalyq ústanymdaryn Resey Federasiyasynan tys jerlerge eksporttau iydeyasy Reseyding sayasy toptarynda alghash ret talqylanyp otyrghan joq. Biraq eng qorqynyshtysy sol: Eger búryn TMD elderinde túratyn etnikalyq orystardyng qúqyqtaryn qorghaugha basa nazar audarylsa, keyinnen búl úghym «orys tildilerge» deyin keneytildi. Endi halyqtyng búl toptary «orys әleminin» bir bóligi retinde qarastyrylady.

Búl tújyrymdama Kremliding Ukrainanyng ishki isterine aralasuyn negizdeu ýshin paydalanylady.

Qazaqstanda Resey qúqyghyn qyzghyshtay qoryityn – tegi qazaq qandastarymyz bar ekenin qaperden esh shygharmauymyz kerek. Jәne qazaq tildi, ózbek tildi hәm qyrghyz tildi ziyaly qauymynyng keybirining sanasyna «orys tili – elitanyng tili» degen úghym berik singenin Ózbekstandaghy qos jazulyqtan-aq kóruge bolady.

Qazirgi kezde Resey parlamentshilerining pikirlerine qaraghanda, Mәskeu odan da keng maghlúmat beruge beyim. Endi «orys әlemi» búrynghy kenestik respublikalardyng barlyq halqyn qamtidy. Búl ýshin sharyq úryp mysal izdep esh әure bolmay, tek bir ghana Morozovtyng sózin keltiruge bolady. «Preziydent Putinning «dәstýrli reseylik ruhani-adamgershilik qúndylyqtardy saqtau jәne nyghaytu turaly» jarlyghy ishki sayasatqa ghana baghyttalyp qoymay, býkil postkenestik kenistikke baghdar bolugha tiyis», - deydi Morozov.

Búl taqyryptar 25 mausymda Memlekettik Dumadaghy parlamenttik tyndau barysynda talqylandy. Oonda orys tilining róli, sonday-aq TMD memleketterin biriktire alatyn iydeologiyalyq narrativ әzirleu qajettigi kýn tәrtibine qoyylyp, egjey-tegjey qarastyryldy. Aqyr sonynda Reseylik zang shygharushylar múnday birlikting joqtyghy býginde Reseyding últtyq qauipsizdigine qater tóndiredi degen toqtamgha keldi.

MEMLEKETTIK DUMA «ORYS ÁLEMIN» ShARYQ ÚRYP IZDEUDE

Ázirbayjan men Moldova – erekshe alandaushylyq tudyratyn elder tizimine engizildi. Nәtiyjesinde - Reseyde «memleket ishindegi – memleket» sanalatyn әzirbayjannyng etnikalyq qylystyq toptaryn auyzdyqtau әreketi bastaldy.

Dumadaghy talqylau barysynda Tәjikstanda halyqtyng 95 payyzy, Abhaziyada 92 payyzy, Qyrghyzstanda 80 payyzy Reseyge ong kózqaras tanytatyndyghy turaly aityldy. Al Moldova men Ázirbayjanda búl kórsetkish 50 payyzdan aspaydy.

Memlekettik Dumadaghy tyndaulardyng negizgi tezisterining biri «antiyreseylik kónil-kýiding kózin mekteptegi bilim beru jýiesinen izdeu kerek» degen boljam boldy.

Oleg Morozovtyng aituynsha, TMD elderining barlyghynda derlik, Belarusi pen Armeniyany qospaghanda, mektep oqulyqtary otarlyq tújyrymdamagha negizdelgen, onyng ayasynda – KSRO-gha deyingi jәne Kenestik kezendegi - Resey zúlym retinde beynelengen. Morozovtyng aituynsha, taghy bir mysal – Gruziya, Ázirbayjan jәne Moldovanyng bilim beru baghdarlamalarynan «Úly Otan soghysy» termiynin mýldem alyp tastalghan.

Al RF Ýkimeti tóraghasynyng orynbasary Aleksey Overchuk Resey Federasiyasynyng basshylyghy TMD elderinde dәstýrli qúndylyqtar men orys tilin ilgeriletu ýshin eleuli kýsh saluda dep mәlimdedi. Onyng aituynsha, mektepter salynyp jatyr, mәdeny jәne bilim beru jobalary jýzege asyryluda.

RF Mәdeniyet ministri Oliga Lubimova, óz kezeginde, TMD elderinde orys teatrlaryn ashu jәne orys tili men mәdeniyetin ilgeriletuge baghyttalghan óner salasyndaghy jobalardy qoldaudy qosa alghanda, mәdeny integrasiyagha baghyttalghan júmystar turaly habarlady.

Memlekettik Duma spiykeri Vyacheslav Volodin ekonomikalyq baylanystardyng manyzdylyghyn eske salyp, «TMD elderining kóptegen azamattary Reseyde júmys isteydi» dep mәlimdedi. Mysal retinde ol Armeniyany keltirdi. Onyng aituynsha, búl elding JIÓ-sining 20 payyzyn Resey Federasiyasynda júmys isteytin azamattar qúraydy. Ol Reseyde 2,5 milliongha juyq armyan túratynyn, al Armeniyanyng ózinde olardyng sany eki millionnan az ekenin aityp bir jelpinip aldy.

Osylaysha, reseylik sayasy diskursta syrtqy sayasat qana emes, KSRO-nyng búrynghy respublikalarymen ózara is-qimyldyng iydeologiyalyq ýlgisin tújyrymdaugha degen úmtylys nyghayyp jatyr. Qúdaygha shýkir Qazaqstanda da reseylik «Mәdeny eksport» últtyq kópshilik bolyp tabylatyn qazaq tildiler tarapynan qyzu qarsylyqqa úshyrap keledi.

Abai.kz