Dýisenbi, 14 Shilde 2025
Anyq 171 0 pikir 14 Shilde, 2025 saghat 12:18

Salauatty patriotizm - búl adamgershilik sipat!

Suret: camonitor.kz saytynan alyndy.

Patriottyq tәrbie – Respublikadaghy barlyq is-әreketting eng ajyramas qúramdas bir bóligi bolyp tabylatyndyghyn dәl qazir eshkimde joqqa shyghara almaydy.

Patriotizm degenimiz ne? Ony qalay baghalaugha bolady? Ony qalay basqarugha bolady?

Bizdinshe, búl mәseleler býgingi tanda eng ózekti bolyp sanalady әri halyqtyng ózin-ózi tanu dengeyin ghana emes, sonday-aq, mәdeniyette, sayasatta, tipti ghylymiy-tehnikalyq progreste de jarqyn kórinis tabady. Árkimge teng mýmkindikter úsynylghan el sanalatyn Qazaqstandaghy patirotizm últymyzdyng әleumettik-mәdeny jәne ruhany damuynyng negizi bolyp tabylady. Búl Qazaqstannyng qazirgi tandaghy әlem tanyghan shyndyghy desek esh artyq aitpaymyz.

Osy oraydaghy bizding aitpaghymyz, patirotizm eng aldymen óskeleng úrpaqtyng boyynda joghary adamgershilik, moralidyq-psihologiyalyq jәne etikalyq qasiyetterdi qalyptastyru qajettigin kózdep, olardyng arasynda Otan taghdyry ýshin jauapkershilik jәne ony qorghaugha әzirlik manyzdy mәnge ie ekenin basty oryngha qoyady. Songhy jyldary elimizde oryn alghan orasan ózgerister, óskeleng úrpaqty tәrbiyeleumen baylanysty tuyndaghan jana problemalar sheshu jolynda patriottyq tәrbiyege basa kónil bóle bastady. Biz sóz etken osy kónil bólude patirotizmning mәnin, onyng qoghamdyq ómirdegi orny men rólin qayta payymdau óz nәtiyjesin bere bastady.

QR enbek sinirgen qayratkeri, foliklor tanushy, filologiya ghylymdarynyng doktory, M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutynyng bas diyrektory Kenjehan Matyjanovtyng pikirinshe, elimiz óz tәuelsizdigine ie bolghan jyldar ishinde Qazaqstanda ruhany qúndylyqtarmen tәrbiyelengen óte jaqsy úrpaq - jastar ósip shyqty.

- Almaty, bizding tәuelsizdigimizding besigi, búl oqu oryndarynyng - kolledjderdin, joghary oqu oryndarynyng qalasy. Men uniyversiytettik korpustardyng janynan ótudi únatamyn - sabaqqa dayyndalyp jatqan jastardy kórgim keledi. Bizding studentter óte belsendi, aldaryna aiqyn maqsattar qoya biluimen qúndy. Olar tarihy aishyqty tәlimdermen, әdeby shygharmalarmen susyndap ósip, tәrbiyelenedi. Jastar Abay, Jambyl, Múqaghaly Maqataev, basqa da klassikter men qazirgi zamanghy avtorlardyng shygharmalaryn asa joghary baghalap, qúlay sýiip, jaqsy kóredi. Osynyng bәri - halyqty ortaq ruhany qúndylyqtar, birtútas Qazaqstan halqynyng mәdeniyeti ainalasyna biriktiruge baghyttalghan sauatty tәrbiyenin, oqytudyng nәtiyjesi, - dep sanaydy Kenjehan Matyjanov.

Ghalymnyng baqylauy boyynsha Ádebiyet jәne óner institutyna júmysqa kelgen jas mamandar ózderin ghylymdy damytugha úmtylatyn belsendi túlghalar retinde kórsetedi. Olar bizding ruhany múramyzdy baghalaydy jәne sonyng negizinde óz júmystaryn algha qaray asqan jigermen ilgerletuge berile qúlshynady. Kenjehan Matyjanov, ózining osy oiyn qorytyndylay kele: barsha jastardyng óz tamyryn bilui, sonday-aq bizding ortaq mәdeniyetimizdi zerdeleui men qúrmetteui - patriottyq sezimdi qalyptastyrudyng qajetti faktorlary dep sanaydy. IYә, belgili ghalymnyng osy bir jogharyda biz keltirgen payymdary, aitqan oiy júrttyng bәrining kókeyindegi pikir desek eshqashan aqiqattan alshaq ketpeymiz.

Patriot bolu - óz elindi jәne halqyndy sýn, olarmen maqtanu ghana emes, sonday-aq olardyng gýldenui ýshin ózinning kýsh-qayratynnyng bir bóligindi beru, qanday da bir sporttaghy «sәtsizdikterge» shyn jýrekten alandaushylyq ta bildiredi.

Osyghan qatysty R.B. Sýleymenov atyndaghy Shyghystanu institutynyng jetekshi ghylymy qyzmetkeri Erkin Baydarov: «Salauatty patriotizm - búl adamgershilik sipat, memlekettilikting ómir sýrui men damuynyng negizi. Óskeleng úrpaqty oghan tәrbiyeleu qajet jәne manyzdy, biraq eshqanday jaghdayda jogharydan tanbau kerek, óitkeni ol tek nәtiyje bermeydi, keri әserin tiygizedi», - deydi maman.

Sarapshynyng aituynsha, eger el bolamyz desek, onda patriotizmdi qazaqstandyq jәne qazaqtyq dep ala qoydy bóle qyrqatyn tirlik jasaugha esh bolmaydy. Eger biz osy jolmen jýretin bolsaq, Baydarovtyng aituynsha, eshqayda bastamaytyn soqpaqtyng tútqynyna týsuimiz mýmkin.

«Etnikalyq ereksheligine qaramastan, Úly dala elinde tughan barlyq azamattar ýshin Qazaqstan - búl Otan, jәne olardyng odan basqa Otany joq. Sondyqtan elimizding ekonomika men sportta qol jetkizgen tabystaryna quanyp, bayraqty bәsekelerdegi sәtsizdikterine birge qayghyryp otyrugha tiyispiz. Búl taghdyrdyng basqa saluymen Otanynan jyraqtap ketken, biraq etnikalyq qandastyq pen ruhaniy-mәdeny ortaqtastyghy bar milliondaghan qazaqtargha da qatysty», - dep atap ótti ol.

Aymaqtyq jәne memlekettik patriotizm el óskelendigining qas sipaty ekenin eshkim de joqqa shyghara almaydy. Osy orayda QR Preziydenti janyndaghy Qazaqstan strategiyalyq zertteuler institutynyng jetekshi ghylymy qyzmetkeri Ermek Toqtarov óz kezeginde patriotizmning eki týri de bir adam boyynda beybit ómir sýre alatynyna nyq senimdi.

«Patriot ýshin Otan degenimiz eng joghary qúndylyq bolyp tabylatyn - onyng atasy men әkesining eli. Onyng amandyghy ýshin ol bәrin de, eshtenege qaramastan, qúrbandyq etuge dayyn boluy tiyis dep úigharylady. Patriotizmdi osynday eskirgen (nemese tar) týsindirude irrasionaldyq, emosiyalyq qúramdas bólikke ýlken ról beriledi. Al patriotizmdi qazirgi týsinuding ayasy búghan qaraghanda әldeqayda ken. Patriot bolashaqqa qarap, onda óz últynyn, otanynyn, halqynyng minsiz beynesin kóre biledi. Ol óz elining gýldenui ýshin ghylym men mәdeniyetting ýzdik jetistikterin jinap, ony taratudy basty oryngha qoyyp qana qoymay, әlem boyynsha sayahattap, Otanyn ózge júrtqa nasihattap, jaqsy jaghynan tanytugha qashanda dayyn túrady. Sonymen qatar, ol ata-babalaryn qúrmetpen eske alady, otan tarihyn jete biledi jәne asa zor maqtanysh etedi. Óitkeni óz bolashaghy men úrpaqtarynyng bolashaghyn osy jermen, onyng mәdeniyetimen jәne halqymen baylanystyrady», - dep atap ótti sarapshy.

Búl rette, Toqtarovtyng aituynsha, biz memleketting azamattary ghana emes, әrqaysymyz óz etnosymyzdyn, tughan qalamyz ben auylymyzdyng da ókili ekenimizdi týsinuimiz kerek. Osy túrghydan alaghnda qazaqstandyq patriotizm degenimiz - etnikalyq ereksheligine qaramastan barlyq azamattargha tәn memlekettik patriotizm bolyp sanalady.

Adam bolghan son, onyng ózine tәn ústanymy men iydealy bolady. Biraq osy ústanym men iydeal ony patirottyq sezimnen tys әri oqshau qaldyrmaydy. Patriottyq sipattaghy osy iydeologiyalyq aghymdardyng barlyghy birge ómir sýre beredi dep oilauymyz kerek. Últaralyq-patriotizm últtyng mәdeny ózegin saqtaudy jaqtaytyn bolady, al memlekettik jәne etnikalyq patriotizm jana sәikestendiru kodtarymen tolyqtyrylatyn bolady. Onyng ýstine qogham qashanda konservativti jәne progressivti bólikterge bólinip, әrtýrli pikirler qoghamda qansha jerden oryn aosa da, olardyng basyn bir arangha toqaylastyratyn tap osy – patriotizm ekenin eshqashan joqqa shyghara almaymyz. Búl pikir ortaqtastaghy eki manyzdy mindetti sheshedi - últtyq biregeylikti saqtau jәne azamattardyng sanasyn janghyrtu. Sondyqtan negizgi mәsele qay baghyttyng basym boluynda emes, konservatorlar men reformashylar arasynda qanday tengerim qalyptasuynda. Búl jerde salmaqty pozisiyany ústanu manyzdy bolyp tabylady.

Qoghamnyng sanasynda týrli baghyttaghy iydeyalar, normalar men ústanymdar qatar ómir sýretinin filosof Sәbetkazy Aqatay kezinde sananyng múnday qasiyetin dýniyetanymdyq sinkretizm dep ataghan edi.

Bizding aramyzda, mysaly, tәnirshilder, músylmandar, hristiandar, ateister bar, biraq búl bәrimizge ortaq Otandy birge sýige kedergi keltirmeydi. Tek qazaqtar ghana emes, orystar da, ózge etnostar ókilderi de Qazaqstandy shyn jýrekten sýie alady, óitkeni olar osynda túrady, óz balalaryn ósiredi, bolashaqqa josparlar jasaydy.

Abai.kz

0 pikir