Býgin Qazaqstan Ýkimeti 2025 jylghy qantar-mausym ailaryndaghy atqarylghan júmystardy qorytyndylady. Eldegi әleumettik-ekonomikalyq damu jәne respublikalyq budjetting atqarylu turaly esep-qisap aityldy.

Sonymen Qazaqstan Ýkimeti ne deydi? Ýkimet esebine kóz jýgirtinizder:

Jyl basynan beri Qazaqstan ekonomikasy 6,2%-gha ósti

Qazaqstan ekonomikasy osy jylghy qantar-mausym ailarynyng qorytyndylary boyynsha 6,2%-gha jetip, ong ósimdi kórsetude. Búl turaly Ýkimet otyrysynda Premier-ministrding orynbasary – últtyq ekonomika ministri Serik Júmangharin bayandady.

Búl qarqyn alghashqy bes aigha qaraghanda 0,2%-gha joghary jәne songhy 14 jyldaghy JIÓ ósuining eng joghary kórsetkishi bolyp sanalady. Salystyru ýshin, ótken jyldyng úqsas kezeninde ósim 3,2%-dy qúrady.

Ekonomikanyng naqty sektory +8% jәne qyzmet kórsetu salasy boldy, ol 5,2%-gha ósti. Kólik (+22,7%) jәne qúrylys (+18,4%) salalary aitarlyqtay ýles qosty. Sonday-aq saudada jandanu jәne tau-ken ónerkәsibinde túraqty ósu bayqalady (+8,4%).Óndeu sektory 5,5%-gha, al auyl sharuashylyghy 3,7%-gha ósti.

Qazaqstanda negizgi kapitalgha salynghan investisiyalar 19,3%-gha ósti. Ósim bolashaq ekonomikasyn qalyptastyratyn salalarda bayqalady: bilim beru 3,5 esege, qarjy jәne saqtandyru qyzmeti – 86,2%-gha, óndeu ónerkәsibi - 48,9%-gha, Densaulyq saqtau - 32,8%-gha jәne kólik - 16,2%-gha ósti.

Sonymen qatar, osy jyldyng qantar-mamyr ailarynyng qorytyndysy boyynsha syrtqy sauda tauar ainalymy $53,5 mlrd-ty qúrady. Eksport $29,8 mlrd-qa jetti, búl rette óndelgen tauarlardy shetelge satu $10,2 mlrd-ty qúrady. Import 2,2%-gha artyp, $23,8 mlrd-ty qúrady.

Sonymen qatar kólik jәne sauda qyzmetterin damytugha astyq tasymaldau kólemin úlghaytu engizildi. Eksport 35,2%-gha ósip, 11,8 mln tonna astyq pen úngha jetti, al 9 mln tonna astyq – búl songhy 13 jylda tirkelgen eng joghary kólem. Negizgi baghyttary – Ózbekstan, Tәjikstan, Iran, Ázerbayjan.

«Syrtqy saudanyng jalpy tómendeuine qaramastan, Qazaqstan $6 mlrd kóleminde ong sauda balansyn saqtap otyr», — dedi Serik Júmanghariyn.

Qazaqstanda qayta óndeu, qúrylys jәne óndiru kólemi artty

Serik Júmangharinning aituynsha, óndeu ónerkәsibinde óndiris kólemi 5,5%-gha ósken. Atalghan ósimge mashina jasaudaghy óndiristi 11,1%-gha, tamaq ónimderin – 10%-gha, múnay óndeu ónimderin – 9,6%-gha, metall búiymdaryn – 14,6%-gha, qúrylys materialdaryn – 8,6%-gha jәne himiya ónerkәsibi ónimderin – 7%-gha arttyru esebinen qol jetkizildi.

Joghary ósu qarqynyn tau-ken ónerkәsibi saqtap otyr (+8,4%). Búl múnay óndiruding 11,6%-gha jәne kómir óndiruding 11,7%-gha artuyna baylanysty. Sonymen qatar qúrylystyng ósu qarqyny 18,4%-gha deyin jedeldedi. 7,9 mln m2 túrghyn ýy paydalanugha berildi, búl ótken jyldyng tiyisti kezeninen 6,6%-gha artyq.

Budjet kirisi josparly kórsetkishterden asyp týsti

«Birinshi jartyjyldyqta memlekettik budjetting kirisi 11,4 trln tengeni qúrady, búl ótken jyldyng sәikes kezenimen salystyrghanda 118,8%. Búl salyq tәrtibi men Qazaqstan ekonomikasynyng ósuining nәtiyjesi», — dep atap ótti Serik Júmanghariyn.

Birinshi jartyjyldyqta «Bәiterek» holdingi jelisi boyynsha basym salalardy qarjylandyru kólemi 2,9 trln tengeni qúrady. Premier-ministrding orynbasary – últtyq ekonomika ministri Serik Júmangharinning mәlimetinshe, jyl sonyna deyin ony 8 trln tengege deyin jetkizu josparlanyp otyr.

«Búl ekonomikagha qosymsha ósim beredi – shamamen 1,3 payyz. Holdingti budjetten kapitaldandyru ekinshi jartyjyldyqta jalghasatyn bolady. Búl bizding naqty sektordyng mýmkindikterin keneytuge qosqan tikeley ýlesimiz», — dep týiindedi Serik Júmanghariyn.

5 trln tengege juyq qosymsha týsimderdi jana salyq jýiesi qamtamasyz etedi. Jana salyq tetikteri budjetke shamamen 3-5 trln tenge qosymsha týsim beredi. Búl budjetting kiris bóligin nyghaytugha jәne ekonomikanyng ósuin yntalandyruda memleketting mýmkindikterin keneytuge yqpal etedi.

2025 jyly shamamen $25 mlrd tikeley investisiya tartu josparlanuda

Biyl shamamen $25 mlrd tikeley sheteldik investisiya tartu josparlanuda. Serik Júmangharinning aituynsha, búl ýshin belsendi tәsil qoldanylady.

«Biznes qajettilikterine baghdarlanghan ónirlik investisiyalyq baghdarlamalar qalyptastyryldy. Olar shetelde investorlardy nysanagha alu ýshin negiz bolady. Fast Track nemese «jasyl dәliz» jýiesi boyynsha ekonomikanyng basym salalarynda 134 investor memlekettik qyzmetterdi jedel aludan ótti», — dep atap ótti viyse-premier.

Tarifterding josparly ósui tómendeu jaghyna qaray qayta qaraldy

«Tarifti investisiyagha aiyrbastau» sayasaty shenberinde 2025 jyly retteletin qyzmetterge tarifterding ósui orta eseppen 14%-dy qúrady. Búl kommunaldyq infraqúrylymdy janghyrtu ýshin resurs berdi: jyl basynan beri TKSh salasyna 150 mlrd tengeden astam investisiya baghyttaldy, al jyl sonyna deyin salymdar kólemi 1 trln tengeden asady. Sonymen qatar halyqqa jýktemeni tejeu boyynsha sharalar qabyldanuda. Tarifterding boljamdy ósui búryn josparlanghan ósimderdi qayta qarau esebinen shektelgen.

Qazaqstandaghy iskerlik belsendilik indeksi 50,6 tarmaqty qúrady

Últtyq Bank tóraghasy Timur Sýleymenov Ýkimet otyrysynda elimizdegi iskerlik belsendilik dengeyi turaly bayandady. Ol iskerlik belsendilik indeksi mausym aiynyng qorytyndysy boyynsha 50,6 tarmaqty qúraghanyn atap ótti.

«Búl kórsetkish on jetinshi ay qatarynan ong aimaqta qalyptasuda. Biznes-klimat indeksi 11,6 tarmaqty qúrady. Biznes jýrgizuding qazirgi jәne bolashaqtaghy sharttary ong baghalanyp otyr»,  — dedi Timur Sýleymenov.

Jyl basynan beri tengening baghamy 1%-gha nyghaydy

QR ÚB Últtyq Bank tóraghasy Timur Sýleymenov Ýkimet otyrysynda tengening aiyrbastau baghamynyng dinamikasy turaly bayandady. Ol jyl basynan beri tengening baghamy bir dollar ýshin 519,73 tengege deyin, yaghny 1%-gha nyghayghanyn habarlady.

Syrtqy faktorlar boyynsha әlemdik sauda soghystaryna baylanysty naryqtaghy qúbylmalylyq jәne Resey rublining nyghangy bayqalady. Sonymen qatar, múnay baghasy shamamen bir barreli ýshin $70 dollar dengeyinde qalyptasty.

Ishki faktorlar boyynsha jyldyng alghashqy ailarynda últtyq valutany qoldaugha importtyq satyp aludyng qysqaruy men eksporttaushylardyng salyq tólemderi esebinen valuta úsynysynyng úlghangy әser etti. Sonymen birge, ótken aidyng ekinshi jartysynan beri valuta naryghynda súranystyng artuyna baylanysty tengening aiyrbastau baghamynyng mausymdyq ózgerisi bayqalady. Oghan halyq arasynda demalys kezenining bastaluy, budjettik baghdarlamalar men memlekettik satyp aludy belsendi iske asyrugha baylanysty zandy túlghalar jaghynan dollargha degen súranysynyng ósui negizgi faktory boldy. Dese de, búl ózgerister qysqa merzimdi jәne birqalypty sipatqa iye.

«Jalpy syrtqy orta qalypty. Al ishki faktorlar mausymdyq sipatqa iye. Búl jaghdayda aiyrbastau baghamynyng aitarlyqtay ózgerui ýshin negiz joq. Últtyq Bank tengerimsizdikting jinaqtaluyn boldyrmaytyn iykemdi bagham belgileu rejiymin ústanudy jalghastyrady», — dedi Timur Sýleymenov.

Jalpy halyqaralyq rezervter jyl basynan beri 7,4%-gha ósti

QR ÚB Jalpy halyqaralyq rezervter jyl basynan beri 7,4%-ke ósip, mausym aiyngyng sonynda 112,3 mlrd dollar boldy. Timur Sýleymenov Últtyq Bankting altyn-valuta rezervteri jyl basynan beri 52 mlrd dollargha deyin yaghny 13,5%-ke úlghayghanyn atap ótti. Últtyq qordyng aktivteri jyl basynan 2,6%-ke úlghayyp, 60,3 mlrd dollardy qúrady.

«Últtyq qorgha týsetin týsimder jyl basynan 1,8 trln tenge, al Últtyq qordan respublikalyq budjetke transfert kólemi 3,1 trln tenge boldy. Últtyq qordyng 6 aidaghy investisiyalyq tabysy 7,8% nemese 4,7 mlrd dollar qúraghanyn atap ótu qajet», — dedi Timur Sýleymenov.

2025 jyldyng birinshi jartyjyldyghynda budjet kirisi jospardan asyp týsti

Premier-ministrding tóraghalyghymen ótken Ýkimet otyrysynda Qarjy ministri Mәdy Tәkiyev 2025 jyldyng birinshi jartyjyldyghyndaghy kiristerding oryndalu qorytyndylaryn úsyndy.

Onyng aituynsha, memlekettik budjetting kirisi shamamen 11 trln tengeni nemese jospargha 106,4% qúrady.Respublikalyq budjet 31 mlrd tengeden asa artyghymen oryndalyp, 100,5% atqaryldy. Búl importqa salynatyn qosylghan qún salyghy, shiyki múnaygha eksporttyq kedendik baj jәne korporativtik tabys salyghy týsimderining esebinen qamtamasyz etildi. Jergilikti budjetter de senimdi ósim kórsetti: kirister 117% nemese 656,6 mlrd tengege atqaryldy. Jospardyng artyghymen oryndaluy jeke tabys salyghy, korporativtik tabys salyghy jәne әleumettik salyq esebinen qalyptasty.

Ótken jyldyng 6 aiymen salystyrghanda kiristerding ósu qarqyny memlekettik budjet boyynsha 118,8%, onyng ishinde respublikalyq budjet boyynsha 122% jәne jergilikti budjet boyynsha 114,3% qúrady. Sonymen qatar, salyqtyq, kedendik әkimshilendiruding arqasynda 492 mlrd. tenge qosymsha týsimder qamtamasyz etildi. Jyl basynan beri qosylghan qún salyghyn qaytaru kólemi, ótken jyldyng dengeyinen 12% artyq oryndalyp, 768 mlrd tengeni qúrady.

«Búl jay ghana sifrlardyng ósui emes – búl ekonomikagha ótimdilikting naqty aghyny, eksporttaushylardy, óndirushilerdi jәne agrariylerdi qoldau bolyp sanalady. Múnday serpinge, qosymsha qún salyghyn qaytarudyng jenildetiluimen jәne eksporttaushylardyng ótinimderin basymdyq bere otyryp qaraumen qol jetkizildi. 2025 jyly ótemaqylar/dyng jalpy kólemi, shamamen 2 trln tenge dengeyinde boljanuda»,  – dedi Mәdy Tәkiyev.

Budjetting negizgi shyghystary әleumettik blokqa baghyttalghan

Premier-ministrding tóraghalyghymen ótken Ýkimet otyrysynda qarjy ministri Mәdy Tәkiyev 2025 jyldyng birinshi jartyjyldyghyndaghy shyghystardyng oryndalu qorytyndylaryn úsyndy. Ministr atap ótkendey, memlekettik budjet shyghystary 92%-gha, respublikalyq budjet shyghystary 91,5%-gha, jergilikti budjet shyghystary 96,3%-gha oryndaldy. Respublikalyq budjetting negizgi shyghystary kelesi salalargha baghyttaldy:

*әleumettik blokqa – 4,3 trln tenge;

*ónirlerdi qoldaugha – 3,6 trln tenge;

*naqty sektorgha – 800 mlrd tenge bólindi.

Barlyq negizgi әleumettik mindettemeler tolyghymen oryndaldy, sonyng ishinde:

*zeynetaqy men jәrdemaqy – 3,2 trln. tenge;

*ónirlerge subvensiyalar – 2,9 trln. tenge;

*mindetti medisinalyq saqtandyru qoryna baghyttalghan nysanaly jarna somasy – 794 mlrd. tengeni qúrady.

Jergilikti budjetter әleumettik sala men negizgi qyzmetterding basymdyq bere otyryp qarjylandyryldy. Jalpy soma 8 trln. tengeni qúrady.

Premier-ministrding tóraghalyghymen ótken Ýkimet otyrysynda qarjy ministri Mәdy Tәkiyev elge zansyz shygharylghan aktivterdi qaytaru jәne osy qarajat esebinen әleumettik manyzy bar jobalardy iske asyru jónindegi júmys turaly bayandady. Onyng derekteri boyynsha memleketke qaytarylghan aktivter qarajaty esebinen Arnauly memlekettik qorgha 434,3 mlrd tenge týsti. Býgingi tanda osy qarajattyng ishinen 318,1 mlrd tenge somasyna 406 әleumettik manyzy bar joba qarjylandyryldy, onyng ishinde:

*Sumen jabdyqtau jәne su búru jelisining 230 jobasy;

*162 densaulyq saqtau jobasy;

*Bilim beru salasyndaghy 10 joba;

*Sport salasyndaghy 4 joba.

Qazaqstannyng memlekettik qaryzy belgilengen limit sheginde qalady

Qarjy ministri Mәdy Tәkiyevting derekteri boyynsha, 1 shildedegi jaghday boyynsha memlekettik qaryz 31,9 trln tengeni nemese JIÓ-ge 21,1%-dy qúrap, jyl basynan beri 40 mlrd tengege úlghaydy. Negizgi ósu faktory – respublikalyq budjet tapshylyghyn qarjylandyru jәne búdan búryn tartylghan qaryzdardy iygeru bolyp tabylady. Búl rette, jalpy ishki ónimning ósimi qarqynynyng arqasynda, memlekettik boryshtyng jalpy ishki ónimge qatynasy tómendeui jalghasuda:

*2020 jylghy 29,2%-dan,

*2024 jyly 23,5%-gha deyin.

Osylaysha, 2030 jylgha deyingi Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik qarjysyn basqaru tújyrymdamasynda belgilengen jalpy ishki ónimge 32% kólemindegi memlekettik borysh limiyti saqtalyp otyr. Búdan basqa, osy jyldyng 24 mausymynda Qarjy ministrligi $2,5 mlrd somasyna evrobondtar ornalastyrdy.

Búl jiyntyq boryshty úlghaytpay, 2015 jylghy syrtqy mindettemeler boyynsha aldaghy tólemderdi tolyghymen qayta qarjylandyrugha mýmkindik berdi. Osylaysha, syrtqy naryqta kvaziymemlekettik sektor subektileri/ning bolashaqta qaryz aluy ýshin kiristilik baghdary aiqyndaldy.

Qazaqstandaghy nysandardyng 70%-dan astamy bәsekelestik ortagha berilgen

Ministrding aituynsha, memlekettik jәne kvaziymemlekettik sektor nysandaryn bәsekelestik ortagha beru júmystary jalghasuda. Jekeshelendiruding 2021-2025 jyldargha arnalghan keshendi jospary 638 nysandy qamtydy. Býgingi tanda 396 nysan nemese 73% bәsekeles ortagha berilip, týsimder 922 mlrd tengeni qúrady. Qazirgi tanda:

*153 nysan – satylym aldyndaghy dayyndyqta;

*20 nysan – satylymda;

*69 nysan - taratu ýstinde. Sonymen qatar Últtyq jekeshelendiru ofiysimen birlese otyryp, Keshendi jospargha qosu ýshin 475 nysan әzirlendi.

Qazaqstanda 7,9 million m2 túrghyn ýy paydalanugha berildi

2025 jyldyng I jartyjyldyqtaghy qorytyndysy boyynsha qúrylys júmystarynyng kólemi 3,3 trillion tengeni qúrap, ótken jyldyng úqsas kezenimen salystyrghanda 18,4%-gha artty. Búl turaly Ýkimet otyrysynda ónerkәsip jәne qúrylys ministri Ersayyn Naghaspaev mәlimdedi.

Ong dinamika elimizding 20 ónirining 19-ynda tirkelgen. Basty nazar túrghyn ýy qúrylysyna salynyp otyr. Biylgha jospar – 19,2 million m2 túrghyn ýi, onyng 7,9 milliony alghashqy jarty jyldyqta paydalanugha berilip, ótken jyldyng úqsas kezenimen salystyrghanda múndaghy kórsetkish 6,6%-gha artty. Eng kóp ósim Týrkistan, Aqmola, Úlytau, Jetisu oblystary men Shymkent qalasynda tirkelip otyr. Ministr atap ótkendey, jalpy qúrylys salasy 2010 jyldan beri 7% shamasynda ósim kórsetip keledi. Al songhy eki jylda naqty kólem indeksi túraqty týrde 115%-dan joghary bolyp otyr.

OLJAS BEKTENOVTING QORYTYNDYSY

«Memleket basshysynyng ekonomikalyq ósimdi qamtamasyz etu jónindegi tapsyrmalaryn oryndau ayasynda Ýkimet tarapynan jýieli sharalar qabyldanyp, iske asyrylyp jatyr. Negizgi kórsetkishter boyynsha ong dinamika bar. Investisiyalardy belsendi týrde tartu týrli salalarda asa manyzdy birqatar infraqúrylymdyq jobalardy bastaugha yqpal etti», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Sonymen qatar Memleket basshysynyng Ortalyq Aziya ónirindegi túnghysh superkompiuter klasterin iske qosqany atap ótildi. Ony qoldanu keng auqymdy sifrlandyru men ashyqtyqty arttyryp, kóptegen ekonomikalyq mәselelerdi jedel sheshuge mýmkindik beredi.

Ýkimet otyrysynda Premier-ministr ekonomika ósimining ong dinamikasyn saqtau jәne ony odan әri túraqty damytu ýshin birqatar tapsyrmalar berdi. Negizgi kapitalgha salynatyn investisiyalar men tikeley sheteldik investisiyalar boyynsha nysanaly kórsetkishterding oryndaluyn qamtamasyz etu kerektigi atap ótildi. Osyghan baylanysty ónirlik investisiyalyq shtabtardyng alanyn belsendi paydalanu mindeti qoyyldy. Joghary tehnologiyalyq ónim shygharu salasynda eksportqa baghdarlanghan jobalargha basa nazar audaru tapsyryldy. Salalyq vedomstvolargha óndeushi ónerkәsip sektoryn damuyn qamtamasyz etu boyynsha mindetter jýkteldi.

«Óndeu ónerkәsibining túraqty ósui ýshin úzaq merzimdi tapsyrystarmen qamtamasyz ete otyryp, otandyq kәsiporyndardyng óndiristik jýktemesin arttyru kerek. Mýddeli memlekettik organdar óndeuge arnalghan shiykizatty әkelu mәselelerin jan-jaqty pysyqtaugha tiyis. Sonymen qatar arnayy ekonomikalyq jәne industriyalyq aimaqtarda tiyisti injenerlik, sonday-aq kólik infraqúrylymyn qúru júmystaryn jedeldetu qajet. Osy baghytta halyqaralyq qarjy úiymdarynyng qarajatyn neghúrlym belsendi tartu kerek», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Memleket basshysynyng joldardy qayta rekonstruksiyalau jәne ótkizu punktterin janghyrtu jónindegi tapsyrmasyn jýzege asyru 2028 jylgha qaray jýk tasymalyn eki esege arttyrady. Ýkimette elimizding 2025 jylghy qantar-mausymdaghy әleumettik-ekonomikalyq damuyn qorytyndylau kezinde ondaghy tranzittik-kólik salasynyng zor ýlesi atalyp ótti.

«Elimizding tranzittik әleuetin odan әri keneytu ýshin aitarlyqtay rezervter bar. Osy rette kólik dәlizderining ótkizu qabiletin arttyru sharalaryn jedeldetudi tapsyramyn. Onyng ishinde aldaghy jyldary 3 myng shaqyrymnan astam avtokólik jolyn kýrdeli jóndeu, ótkizu beketterin janghyrtu, Qazaqstan arqyly ótetin temirjol dәlizi ayasynda jana jobalardy iske asyru, halyqaralyq aviahabtar qúru júmystary basty nazarda bolugha tiyis. Búl sharalar 2028 jylgha qaray әue kóligimen jýkterdi tasymaldau kólemin, sonday-aq 2027 jylgha qaray temirjol tranziytin 2 esege arttyrugha mýmkindik beredi. Búghan qosa egin oraghy men jylytu mausymyna der kezinde dayyndalu ýshin ishki tasymal kólemin úlghaytu qajet», — dep atap ótti Oljas Bektenov Ýkimet otyrysy kezinde.

Oljas Bektenov gaz óndeu zauyttarynyng qúrylysyn jedeldetudi jәne Teniz ken ornyndaghy negizgi múnay-gaz jobalaryn ayaqtaudy tapsyrdy.

«Múnay-gaz salasynda Teniz ken ornyndaghy Bolashaq keneytu jobasyn jәne Únghyma erneuining qysymyn basqaru jobasyn tolyq iske qosudy ayaqtau qajet. Sonymen qatar gaz óndeu zauyttaryn salu jobalaryn iske asyrudy jedeldetudi tapsyramyn», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Ýkimet otyrysy barysynda Premier-ministr ortalyq jәne jergilikti atqarushy organdargha inflyasiyany baqylau jәne tómendetu jónindegi is-sharalar keshenining sapaly oryndaluyn qamtamasyz etudi tapsyrdy.

«Baghany túraqtandyru – Ýkimet pen әkimdikter júmysynyng manyzdy basymdyghy bolyp sanalady. Ónirler ishki naryqty ónimmen qamtamasyz etu jәne deldaldyq shemalardy anyqtau júmystaryn kýsheytuge tiyis. Búl orayda túraqtandyru qorlary, forvardtyq kelisimder, subsidiyalau jәne bagha túraqtylyghyn qamtamasyz etu siyaqty tiyimdi qúraldar bar. Sonymen qatar әleumettik manyzy bar azyq-týlik tauarlaryn óndiruge arnalghan basym daqyldardyng egis alqaptaryn úlghaytu kerek. Barlyq baghyttar men salalar boyynsha keng auqymdy sharalardy jýzege asyru túraqty ekonomikalyq ósimning berik negizi bolyp sanalady», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Abai.kz