Ózbek tarihshysynyng kózqarasy

Býgingi tanda Kenesary Qasymúlynyng esimi qazaq halqynyng ghana emes, býkil týrki dýniyesining tarihyndaghy erlik pen tәuelsizdik úranyna ainaldy.

Ózbekstandyq belgili tarihshynyng aituynsha, Kenesary – tek últ bostandyghy ýshin kýresken batyr ghana emes, sonymen qatar otarlyq ezgige qarsy shyqqan tútas týrki ruhynyng simvoly.

«Kenesary – qazaqtyng songhy hany, naghyz er jýrek túlgha. Ol tek qazaq halqynyng emes, kýlli týrki júrtynyng batyrlyq beynesi. Songhy otyz jylda qazaq halqy Kenesaryny dәriptep, onyng erlikteri men qaysarlyghyn úlyqtap keledi. Búl – tarihy әdiletting ornauy», – deydi tarihshy.

Onyng aituynsha, Kenesary óz dәuirinde últtyq kóterilisterdi úiymdastyrghan, elding birligin saqtaugha kýsh salghan qayratker bolghan. Alayda tarih betterinde Kenesarygha qarsy shyqqan keybir súltandar men manaptar jayly derekter az aitylady.

«Biz әrqashan shyndyqty aituymyz kerek. IYә, Kenesarygha qarsy bolghan qazaq súltandary da, manaptar da bar edi. Biraq olardyng әreketi últ taghdyrynyng emes, jeke mýddening kórinisi bolatyn», – deydi ol.

Tarihshynyng pikirinshe, kenestik kezende Kenesarynyng beynesi әdeyi búrmalanyp kórsetildi.

«Sovet kezinde Kenesaryny feodaldyq kózqarastaghy adam, halyqqa qarsy kýresushi, qatygez túlgha retinde tanytty. Búl — otarlyq sayasattyng jalghasy bolatyn. Óitkeni Kenesary ómirining sonyna deyin basqynshylargha qarsy kýresti. Ol kýresti toqtatpaghan jalghyz batyrlardyng biri edi», – deydi zertteushi.

Juli Vern men Kenesary arasyndaghy tanghalarlyq baylanys

Ózbek tarihshysy qyzyqty bir tarihy derek keltiredi. 1875 jyly Parijde fransuz jazushysy Juli Vernning «Patsha shabarmany» atty romany jaryq kórgen.

«Búl romannyng basty keyipkeri – tatar hany Fiyefar. Ol da óz elin imperiyalyq ýstemdikten qorghaugha tyrysady. Kóptegen zertteushilerding pikirinshe, búl keyipkerding prototiypi – Kenesary Qasymúly. Vern osy obraz arqyly Resey otarlau sayasatyna qarsy shyqqan erlerding biri Kenesaryny beynelegen», – deydi tarihshy.

Ayta keterligi, «Patsha shabarmany» romany Reseyde úzaq jyldar boyy basylugha tyiym salynghan. Búl da Kenesary beynesining Europa júrtyna deyin jetip, otarlyq sayasatqa qarsy kýresting nyshany bolghanyn kórsetedi.

Abylay han men Qasym han – últ ruhynyng bastauy

Ózbek ghalymy Kenesary túlghasyn sóz etkende, onyng arghy atalaryna da erekshe toqtalady.

«Kenesary – Abylay hannyng nemeresi, Shynghys әuletining úrpaghy. Týp atasy – Kerey han. Sondyqtan onyng boyyndaghy qaysarlyq pen eldik ruh tegin emes. Abylay hannyng jonghar shapqynshylyghyna qarsy kýresi men Qasym hannyng el basqarudaghy danalyghy – Kenesary boyynda jalghasqan ruhany sabaqtastyqtyng kórinisi», – deydi ol.

Kenesary Qasymúly – últ tәuelsizdigi jolynda janyn qighan túlgha. Ol óz dәuirinde azattyq iydeyasyn biyik kóterip, el birligi men erkindigi ýshin kýresti. Ózbek tarihshysynyng payymynsha, Kenesary beynesi – tek qazaq halqynyng emes, kýlli týrki halyqtarynyng jýreginde otarshyldyqqa qarsy kýresting mәngilik simvoly bolyp qala beredi.

Abai.kz