Өзбек тарихшысының көзқарасы

Бүгінгі таңда Кенесары Қасымұлының есімі қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі дүниесінің тарихындағы ерлік пен тәуелсіздік ұранына айналды.

Өзбекстандық белгілі тарихшының айтуынша, Кенесары – тек ұлт бостандығы үшін күрескен батыр ғана емес, сонымен қатар отарлық езгіге қарсы шыққан тұтас түркі рухының символы.

«Кенесары – қазақтың соңғы ханы, нағыз ер жүрек тұлға. Ол тек қазақ халқының емес, күллі түркі жұртының батырлық бейнесі. Соңғы отыз жылда қазақ халқы Кенесарыны дәріптеп, оның ерліктері мен қайсарлығын ұлықтап келеді. Бұл – тарихи әділеттің орнауы», – дейді тарихшы.

Оның айтуынша, Кенесары өз дәуірінде ұлттық көтерілістерді ұйымдастырған, елдің бірлігін сақтауға күш салған қайраткер болған. Алайда тарих беттерінде Кенесарыға қарсы шыққан кейбір сұлтандар мен манаптар жайлы деректер аз айтылады.

«Біз әрқашан шындықты айтуымыз керек. Иә, Кенесарыға қарсы болған қазақ сұлтандары да, манаптар да бар еді. Бірақ олардың әрекеті ұлт тағдырының емес, жеке мүдденің көрінісі болатын», – дейді ол.

Тарихшының пікірінше, кеңестік кезеңде Кенесарының бейнесі әдейі бұрмаланып көрсетілді.

«Совет кезінде Кенесарыны феодалдық көзқарастағы адам, халыққа қарсы күресуші, қатыгез тұлға ретінде танытты. Бұл — отарлық саясаттың жалғасы болатын. Өйткені Кенесары өмірінің соңына дейін басқыншыларға қарсы күресті. Ол күресті тоқтатпаған жалғыз батырлардың бірі еді», – дейді зерттеуші.

Жюль Верн мен Кенесары арасындағы таңғаларлық байланыс

Өзбек тарихшысы қызықты бір тарихи дерек келтіреді. 1875 жылы Парижде француз жазушысы Жюль Верннің «Патша шабарманы» атты романы жарық көрген.

«Бұл романның басты кейіпкері – татар ханы Фиефар. Ол да өз елін империялық үстемдіктен қорғауға тырысады. Көптеген зерттеушілердің пікірінше, бұл кейіпкердің прототипі – Кенесары Қасымұлы. Верн осы образ арқылы Ресей отарлау саясатына қарсы шыққан ерлердің бірі Кенесарыны бейнелеген», – дейді тарихшы.

Айта кетерлігі, «Патша шабарманы» романы Ресейде ұзақ жылдар бойы басылуға тыйым салынған. Бұл да Кенесары бейнесінің Еуропа жұртына дейін жетіп, отарлық саясатқа қарсы күрестің нышаны болғанын көрсетеді.

Абылай хан мен Қасым хан – ұлт рухының бастауы

Өзбек ғалымы Кенесары тұлғасын сөз еткенде, оның арғы аталарына да ерекше тоқталады.

«Кенесары – Абылай ханның немересі, Шыңғыс әулетінің ұрпағы. Түп атасы – Керей хан. Сондықтан оның бойындағы қайсарлық пен елдік рух тегін емес. Абылай ханның жоңғар шапқыншылығына қарсы күресі мен Қасым ханның ел басқарудағы даналығы – Кенесары бойында жалғасқан рухани сабақтастықтың көрінісі», – дейді ол.

Кенесары Қасымұлы – ұлт тәуелсіздігі жолында жанын қиған тұлға. Ол өз дәуірінде азаттық идеясын биік көтеріп, ел бірлігі мен еркіндігі үшін күресті. Өзбек тарихшысының пайымынша, Кенесары бейнесі – тек қазақ халқының емес, күллі түркі халықтарының жүрегінде отаршылдыққа қарсы күрестің мәңгілік символы болып қала береді.

Abai.kz