Preziydent Parlamenttik reforma jónindegi Júmys tobynyng birinshi otyrysynda sóz sóiledi. Búl turaly Aqorda habarlady.

Jiyndy Júmys tobynyng jetekshisi, QR Memlekettik kenesshisi Erlan Qariyn jýrgizdi. Sonymen qatar zang ghylymdarynyng doktory Viktor Malinovskiy, Parlament Mәjilisining deputattary Ýnzila Shapaq, Aydos Sarym, Nikita Shatalov, Marat Bәshimov, Parlament Mәjilisindegi «Aqjol» partiyasynyng fraksiya jetekshisi Azat Peruashev, Amanat partiyasynyng fraksiya jetekshisi Elnúr Beysenbaev, Últtyq qúryltay mýshesi, sayasattanushy Andrey Chebotarev sóz sóilep, óz oi-pikirlerin bildirdi.

Atalghan jiynda Memleket basshysy ne dedi? Qaranyzdar:

Qasym-Jomart Toqaev: «Býgin biz Parlamenttik reforma boyynsha Júmys tobynyng alghashqy otyrysyna jinaldyq. Ózderiniz bilesizder, ótken aptada arnayy Júmys tobyn qúru turaly Ókimge qol qoydym. Parlamenttik reforma – elimizding aldynda túrghan asa manyzdy, jauapty júmys. Joldauymda búl mәsele azamattyq sektorda, sarapshylar ortasynda, sonday-aq qazirgi Parlamentte jan-jaqty talqylanuy qajet dep naqty aittym. Býgin, mine, birinshi otyrysymyzda Parlamenttin, Preziydent Ákimshiliginin, Ýkimetting jәne sayasy partiyalardyng ókilderi, zangerler, ghalymdar, qogham qayratkerleri bar. Bәri de elge tanymal azamattar, týrli salanyng mamandary. Taghy da qaytalap aitqym keledi: Parlamenttik reforma – elimizdin, halqymyzdyng taghdyryna tikeley qatysy bar mәsele. Júmys tobynyng әr mýshesi osy tarihy mindetti dúrys týsinip, belsendi júmys isteydi dep senemin», - dedi.

Memleket basshysy: «Barshanyzgha mәlim, elimizde týrli baghytta auqymdy ózgerister jasaluda. Bir el bolyp sayasi, әleumettik-ekonomikalyq reformalardy jýzege asyryp jatyrmyz. Osy ózgerister jalghasyn tabuy kerek. Bir orynda túryp qalugha bolmaydy. Memleketimizdi týbegeyli janghyrtu strategiyasyn «Kýshti Preziydent – yqpaldy Parlament – esep beretin Ýkimet» tújyrymdamasyna say jýrgize beru manyzdy. Búl – elimizde Preziydenttik biylik jýiesining tiyimdiligi saqtalady degen sóz. Jalpy, bir palataly Parlamentke kóshu halyqaralyq ýrdiske tolyq say keledi. Álem elderining ýshten ekisinde osynday parlamenttik jýie qalyptasqan. Dәl qazir bizge keregi – ortaq ústanym jәne parasatty, salmaqty úsynys. Sondyqtan barlyq oi-pikirdi, úsynysty múqiyat zertteymiz, egjey-tegjeyli qaraymyz», - dedi.

Preziydent: «Bir palataly Parlament qúru turaly bastama innovasiyalyq sayasy sheshim boldy. Qazir el ishinde, әleumettik jelide týrli oi-pikirler aityluda. Basym kópshiligi múny «әbden pisip-jetilgen mәsele» dep sanaydy. Tipti, «Halyqtyng kóbi qoldaghan bastamany talqylap, referendum ótkizuding qajeti joq» degen oilar da aitylyp jatyr. «Reformany sozudyng qajeti joq, tayau arada qysqa merzim ishinde jasay salugha bolady» degen pikirler de bar. Shyn mәninde, qay jaghynan alyp qarasaq ta, mәsele óte ózekti. Azamattarymyzdyng әrtýrli pikir aityp, belsendi bolghany – jaqsy ýderis. Degenmen parlamenttik reforma – asa kýrdeli júmys. Asyghystyqqa jol beruge bolmaydy. Sebebi, búl – elimizding taghdyryn sheshetin jaghday. Búl – memleketting bolashaghyna tikeley yqpal etetin qadam. Múnday manyzdy sheshim keng auqymdy talqylau arqyly qabyldanugha tiyis. Qazaqstan – halyq ýnine qúlaq asatyn Ádiletti memleket. Búl – myzghymas ústanym», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Memleket basshysy retinde men ýshin Parlament – elimizdegi sayasy jýiening negizgi tiregi. Sondyqtan aldymen Konstitusiyagha birqatar ózgeris engizu qajet bolady. Negizgi zannyng 40-qa juyq baby ózgeredi. Sodan song kem degende 10 konstitusiyalyq zangha jәne 50-den astam kodeks pen zangha týzetu engizu kerek bolady. Múny jana Konstitusiya qabyldaumen teng keletin is deuge bolady. Áriyne, búl júmystyng bәrin taban astynda, bir sәtte jýzege asyru mýmkin emes. Tynghylyqty dayyndyq kerek. Sondyqtan aldaghy reformanyng keybir konseptualdy tústaryna qatysty oi-pikirimdi bildirgim keledi», - dedi.

«Birinshiden, biz barlyq reformany tek evolusiyalyq jolmen jýrgizemiz. Yaghny azamattardyng súranysy, tól ereksheligimiz ben elimizding týpki mýddesi eskeriledi. Parlamenttik reforma kezen-kezenimen iske asyrylyp kele jatqan auqymdy sayasy janghyrudyng qisynyna say keledi. Esterinizde bolsa, sayasy reformalardyng tórt paketi ayasynda parlamenttik oppozisiya turaly norma bekitilgen edi. Onda ókilderi az partiyagha Mәjilisting túraqty komiytetterining birinde tóraghalyq lauazym atqaru jәne parlamenttik tyndau ótkizu turaly bastama kóteru qúqyghyna kepildik berildi. Búdan bólek, partiyalar Parlamentke ótui ýshin saylaudyng tómengi shegi azaytyldy. Sodan song 2022 jyly jýrgizilgen konstitusiyalyq reformanyng arqasynda biz Mәjilisting qúziretin eleuli týrde keneyttik. Naqty aitqanda, býginde Mәjilis zang qabyldaydy, al Senat maqúldaydy. Búl alghashqy qadamdar edi. Endi songhy jyldary qoghamdaghy sayasy mәdeniyetting edәuir óskenin eskere otyryp, biz birte-birte jәne bayypty jolmen bir palataly Parlamentke ótudi bastaymyz», - dedi Memleket basshysy.

Memleket basshysy: «Ekinshiden, parlamenttik reforma «Kýshti Preziydent – yqpaldy Parlament – esep beretin Ýkimet» sayasy formulasyna tolyq say keledi. Jana da atap óttim, búl – memleketimizding qúrylymyn aiqyndaytyn basty tújyrym. Týptep kelgende, parlamenttik reforma jәne osyghan deyin jýzege asyrylghan reformalar bizding aimaqta búryn-sondy bolmaghan, shyn mәninde, jana basqaru jýiesining negizin qalaydy. Sonday-aq taghy bir manyzdy mәselege nazar audarghym keledi: Parlamentti reformalau búl – Senatty taratu degen sóz emes. Múnday qate pikirge jol beruge bolmaydy. Bizding aldymyzda túrghan maqsat – aiqyn. Biz ókildi biylik tarmaghyn týbegeyli janghyrtuymyz kerek. Osylaysha, azamattarymyzdyng mýddeleri men tilek-niyetin bildiretin zang shygharushy organ mýlde jana sipatqa ie bolady», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Ýshinshiden, aldaghy reforma ekonomika, әleumettik jәne tehnologiyalyq damu sekildi basqa da salalardaghy jan-jaqty janghyrularmen ýilesim tabady. Mysaly, sifrlandyru men jasandy intellektini engizu kýlli әlemdegi memlekettik basqaru jýiesin ózgertetini sózsiz. Birqatar elde qazirding ózinde «elektrondyq» nemese sifrlyq parlament» elementteri synaqtan ótkizile bastady. Búl azamattardy sayasy ómirge aralastyrudyng jana formalaryn qamtamasyz etip, zang shygharu ýderisining tiyimdiligin arttyru maqsatynda jasalady. Keleshekte búl ýrdis kýsheye týspek. Sondyqtan biz de osy baghytqa sanaly týrde kýsh salamyz. Aldaghy uaqytta e-Parlament qazirgi elektrondyq ýkimet – e-Gov siyaqty súranysqa ie qúralgha ainaluy mýmkin. Sol sebepti bir palataly Parlamentke ótu bir esepten júmystyng jana qalyby men qarqynyna, tez sheshim qabyldaugha beyimdeludi kózdeydi. Yaghny zaman ózgerip jatyr, ol óz talabyn oryndatady, e-Parlament jýiesi qyr astynda túr. Jaqynda ómirimizge dendep enui mýmkin. Sondyqtan zang qabyldauda mýlde qate jiberuge bolmaydy», - dedi.

Preziydent: «Zang shygharu júmysyn jaqsartudyng jana tetikterin engizu atalghan ýderispen qatar jýrui qajet. Múny halyqaralyq tәjiriybe de kórsetip otyr. Búl rette bolashaq deputattar korpusynyng bilimi men biligi manyzdy faktorgha ainalady. Olardyng qatarynda naghyz kәsiby mamandar boluy kerek. Parlament kәsiby bolugha tiyis. Búl – óte manyzdy mindet. Parlamentti proporsiyalyq jýiemen, yaghny partiyalyq tizimmen jasaqtau turaly úsynys dәl osy mindetten tuyndap otyr. Bir palataly Parlamentte partiyalardyng kóp boluy sayasy dialogty kәsiby negizde órbituge yntalandyrady. Jana jaghday partiya júmysyna tyng talaptar qoyady. Demek populizm sifrlandyru kezeninde manyzdy ról oinamaydy, kerisinshe, kәsibiylikting bәsi jogharylay týsedi», - dedi.

Memleket basshysy: «Parlament – Tәuelsizdigimizdi jәne memleketttigimizdi aishyqtaytyn manyzdy qúrylym. Búl eshqashan ózgermeytin aqiqat, aldaghy uaqytta da solay bolyp qala beredi. Jalpy, reformanyng negizgi maqsaty, soghan sәikes isteluge tiyis júmystyng baghyt-baghdary turaly Joldauda keninen aityldy. Referendumgha deyin atqarylatyn júmystyng bәrin múqiyat oilastyryp, bayyppen jýrgizu qajet. Bilikti mamandar óz oilaryn ashyq aityp, tiyimdi úsynystar berui kerek dep sanaymyn. Týpkilikti sheshim, yaghny qogham pikiri dúrys boluy ýshin osy mәselege qatysty aitylatyn әrbir oi-pikir de әbden tekserilgen, ekshelgen, jan-jaqty saraptalghan boluy kerek. Búl – óte manyzdy mәsele. Sondyqtan Júmys toby óz mindetin naghyz kәsiby ústanymgha say atqarugha tiyis. Atap aitqanda, «e-Otinish» jәne «e-Gov» portaldary arqyly kelip týsken barlyq oi-pikirdi saraptap, zerdeleu qajet. Biz Ádiletti memleket retinde әr azamattyng ortaq iske paydaly bolatyn úsynysyn eskeruimiz kerek. Ata zangha engiziletin әrbir ózgeris múqiyat pysyqtalyp, dayyndalugha tiyis. Ár baptyn, әr normanyng mәn-maghynasyna tereng boylaghan jón, yaghny qúqyqtyq, proseduralyq mәselelerdi naqty aiqyndap aluymyz qajet. Búdan bólek, basqa da kóptegen mәsele payda boluy mýmkin. Qysqasy, aldymyzda túrghan sharua óte auqymdy. Júmys tobyna ýlken senim artylyp otyr. Isterinizge sәttilik, tabys tileymin», - dedi.

Abai.kz