Qoghamda ghylym  mәselesining jii talqylanyp otyrghany – qoghamdy algha jeteleytin qadam. Qogham ghylymgha mәn berip, ony  «qúndylyq» retinde qabyldasa – bolashaq kókjiyegi keneyedi. Qazirgi bizding qoghamda osy ýrdis beleng aluda. Nege deseniz, býkil әlem jappay integrasiyalanu kezenine kóshti. Álemdik kommunikasiya nanatehnologiya tilimen sóiley bastady. Sol kezde, әlemmen olardyng «óz tilinde» sóilespeseng – az uaqytta ondaghan jyldar artta qalu qaupi tónedi. Qiyny sol, ony endi qalpyna keltiru mýmkin bolmauy mýmkin...

Osy sheshushi kezende qazaq qoghamy oghan qanshalyqty dayyn degen súraq әrbir otbasydan bastap, memlekettik manyzdy mәsele qataryna kóterilude. Nege deseniz, býginde qazaqtyng ozyq oily úl‑qyzdary shet elderdegi tanymal uniyversiytetterde: Europa, AQSh, Qytay, Týrkiya memleketterinde oqyp jatyr.

Áriyne, osy prosess arqyly elimizdegi bilim‑ghylym dengeyine  jalpylama bagha beru qiyn. Sebebi, búl taza subektivti prosess: bir balalar joghary dayyndyqpen, birneshe halyqaralyq pәndik olimpiada jenisimen jәne aghylshyn tilin jetik mengerumen baryp jatsa, kóptegen jastardyng bastapqy  dayyndyghy jetkiliksiz bolyp jatqany da ras. Mine, osy «dayyndynghy jetkiliksiz top» bizding eldegi bilim men ghylymnyng damuyna beriletin indikatorlyq kórsetkish bolyp tabylady.

Nege deseniz, «dayyndyghy joghary» student ne magistran ne doktorant – eshbir elde «problema» tudyrmaydy – Europada da, AQSh‑ta da, Qytayda da, Týrkiyede de... ‑ «bilimdi adam – bilimdi»

«Problema» ‑ «jetkiliksiz top» enshisinde: olar ne bilimin sol jaqta terendetuge mәjbýr, sóitip, ol oquyn jalghastyrady, ne, iygere almay elge qaytady...

Onday mysaldar qanshama? Mine, bizdegi «bilim barometri» osy sanmen anyqtalady deuge bolady...Sondyqtan, bizding ghylym osy mәselening sebep‑saldaryn óz aldyna bólek zertteudi qolgha aluy kerek:

• Ne sebepten bilim jetkiliksiz?
• Ony týzeuding joldary qanday?
• Bilimdi jastardy elde oqytudy qalay jolgha qoyamyz?
• Óz erkimen, óz qarajatymen shet elderge ketken maman jastardy elge qalay qaytaramyz?
• El ekonomikasy osynday mamandyqtargha súranysty qalay tudyrady? jәne t.t. osynday súraqtar legi qoghamdy qatty tolghandyruda...

Sol «qoghamnyng ókili» arasynda osy oilardyng avtory da bar. Bir nemere úldy «Jasandy Intellekt jәne kompiuterlik injeneriya» mamandyghy boyynsha Europagha attandyrdyq: saghynamyz, «nege osynda oqy bermedi» dep kijinemiz...  Biraq, tek biyl ghana osy mamandyq boyynsha memleket arnayy kvota qarastyrghany belgili...

Jә, jaraydy, bala ketti oqugha, ekinshi kursyn tabysty oqyp jatyr. Kelesi jyly songhy kurs... Odan әri eki jyl magistratura delik...

Sonda, oqu bitirgen song balagha óz Otanynda, bilimine layyqty júmys orny tabyla ma? Mine, osy súraq bizdi de, qazirgi qoghamdy da oilandyruda. Osy mәseleni býginde «qazaqstandyq ghylym» sheshpese – basqa eshkim sheshe almaydy...

Endeshe, biz de, qogham da tútasymen «Ghylymnyng tileuin tilep otyrmyz» desek ‑ búl artyq aitqanymyz emes....

Ábdirashit Bәkirúly,

filosof‑publisist

Abai.kz