poema

Kókjiyekke qaradym,
Teneui joq dara әnim!
Talay qazaq jete almady ózine,
Ansap edi jusan iyisin dalanyn!

Emirendim, ezildim,
Bәrin anyq sezindim!
«Otansyzdyq» degen auyr úghymnyn,
Jandy jegen azabynan bezindim!

Qasiyetti qorghanym,
Ýmitter men armanym!
Jer betining júmaghyna tenedik,
Mynau «qyzyl syzyqtardyn» arjaghyn.

Úrpaghymyn batyrdyn,
Úrpaghymyn aqynnyn!
Úlanghayyr saghynyshtan órtenip,
Óleng bolyp balqyp bara jatyrmyn!..

2

«Atajúrtyng – jyraqta!.. »
Osy sózdi  qúiyp óstik qúlaqqa.
Ayanbadyq kir júqtyrmau ýshin biz ,
Ar-namysqa, Alash degen úly atqa.

Onashada otyryp,
Otan jayly tebirene oqydyq.
Babalardyng ósiyetin óshirmey,
Altyn jippen  sanamyzgha toqydyq.

Bayau ghana әn saldyq,
Shólirkegen jan sekildi tamsandyq.
Saharanyng elestetip kelbetin,
Sәigýlikke kýmistelgen er saldyq.

Miymyzgha saqtadyq,
Ony aitqanda kýletinbiz shattanyp.
Ýlken be әlde, kishi me әlde – bәribir,
Ózin ózi úmytatyn joq halyq.

3

... Synaghanday saytan ghasyr kýshindi,
Tónkeristing túzaghyna týsirdi.
«Myqtylardyn» mysy qúryp   birdemde,
Órekpigen talay keude  kishirdi.

Tәley me eken, taghdyr ma eken kim bilsin?!
Óz yrqynnan aiyrylghan kýn qúrsyn!
Batyrsyng ba, qabyrghaly baysyng ba,
Atajúrttan aiyrylsang – túldyrsyn!..

Keng ólkeden keregindi  tabasyn,
Kezdespeydi sen izdegen jarasym?!
Qaysy qazaq shygharady esinen,
Úrpaghyna uyz bergen anasyn!?

Atajúrttyng kóli shalqyp, kógi óssin,
Dýniyemen terezesi tenessin!
... Jata qalyp topyraqqa aunasam,
«Qaydan kelgen qara bala ?!» demessin.

4

Tirshilikti úghu qiyn, qaraghym!..
Tyndaghanbyz zamananyn  zar әnin.
Jazylsa da  orny keyde  syzdaydy,
Sol kýnderden qalyp qoyghan jaranyn.

... Ajal bizge ashqan edi aranyn,
Ajyratty toghyz joldyng torabyn.
Toqtatugha dәrmenimiz jetpedi,
Ozbyrlyqtyn  úiytqyghan boranyn.

Qimay qarap qyrqadaghy búlaqqa,
Jylay-jylay jyljyghanbyz  jyraqqa.
Atajúrtqa degen úly mahabbat,
Kókirekten joghalmady  biraqta.

Qúpiya joq ózderinnen jasyrar!
(Bilging kelse «aqtandaqty» esine al).
«Kýn shuaghyn tógip túrsa Arqagha,
Arghy betke arqar auyp nesi bar?!»

Panaladyq tanymaytyn  qiyrdy,
Ýskirik jel  betimizge jii úrdy.
Sharasyzdyq  qolymyzdy «kisendep»,
Kózding jasy qoynymyzgha qúiyldy.

Talyqsydyq, tal qarmadyq,  qúladyq!
Jaratqannan jangha saugha súradyq.
... Auru qart at ýstinde shydamay,
Alqynady  qara terge shylanyp...

Dala kezdik, ózen keshtik,  tau astyq,
Quyrylghan qúm belderde adastyq.
Úrpaq ýshin  tasyrqaudy úmytyp,
Qúlan jortpas qiyalardan  jol ashtyq.

Ayanyshty edi bizding halimiz,
Qar ýstine tamshylady qanymyz!
... Sóitip jýrip otyn jaqtyq oshaqtyn,
Boztorghaysha shyryldady janymyz.

«Elim-ay!»-lap óksip shyqty әnimiz,
Kóndi ayazgha, kóndi ystyqqa tәnimiz!
Bizder mynau jel úshyryp әketken,
Alty alashtyng shashyraghan dәnimiz.

5

Qay jaqta da qariyalardan ýlgi aldyq,
Qazaq ýshin búl – ereje, búl – jarlyq!
Tirshilikting qazanynda búrqyldap,
Arpalystyng azabynda shyndaldyq.

Tәuekelding baylamyna bas úrdyq,
Manymyzgha jolamady  masyldyq.
Saltymyzdyng әshekeyin saqtaghan,
Altyn  sandyq siyaqtanyp ashyldyq.

... Jana tolqyn úmtylady kóktemge,
(Ne shyghady ókpeleuden ótkenge?!)
Ýzip almay ýmit jibin jalghadyq,
Kýn sәulesin shanyraqtan tókkende.

Aqqu-qazdar oralady kók kólge,
Qyzghaldaqtar qúlpyrady bókterde.
Adamzatqa «ashu – dúshpan, aqyl – dos»,
Qateligin týzemeytin joq pende.

6

Jaratqannyng jazuyna  tanghaldyq,
Jorta jýrip, qorqa jýrip jandandyq!
«Myng ólip, myng tiriletin» úlystyn,
Mәngi jasay alatynyn  anghardyq.

Oyy tereng babalardyng jyry anyq,
Uyqtardan otaulardy qúradyq.
Qazaq degen – qyzyl emes, aq emes,
Qazaq degen – bólinbegen bir-aq últ!

Júqarsa da júlynbady taghamyz,
Arzandaugha úrynbady baghamyz.
Sarqylmasyn nesibesi ómirdin,
Bastan keshken oqighanyng bәri anyz.

Zәrulik joq mashinagha, kiyimge,
Túrmysymyz  hanzadanyng kýiinde.
... Sheshim izdep tolghanasyng tek qana,
Atajúrtqa baylanysty týiinge.

Asyl taqtyq moyyngha da, jenge de,
Ie boldyq  dollar menen tengege.
Aqshanyng da bolmaydy eken qyzyghy,
Atajúrtyn ansap jýrgen pendege.

Otyrghanbyz úlyq shyqqan  tórge de,
(Shamang kelse biyikterge órmele!)
Qús jastyqqa úiyqtaghanmen, atajúrt,
Kókeyimnen bir ketpeysing sen nege?!

Ózekti jan ózin ózi tanuda,
Men dayynmyn – elim ýshin janugha!
Men dayynmyn – súltandyqty tәrk etip,
Otanymnyng últany bop qalugha!

7

Toqtady ghoy soqqan dauyl teristen,
Enshi alayyn babam basqan óristen!
O, Jaratqan, meyirim men quat ber,
Ajyratpa  aghayyndy kórisken!

Kóterinder kók bayraqty jenispen,
Túghyryndy týzu ústa, perishtem!
Naghyz baylyq –  peyiling men kónilin,
Jalghyz dәndi jamaghatpen bólisken.

Bәri bauyr  anau – inin, ol – aghan,
Jatyrqaudy sylyp tasta sanadan.
Mende bolsa – jinaghanym seniki,
Sende bolsa – súramay-aq men alam.

Joly bolsyn jogharylap úshqannyn,
Tabasyna úshyratpa dúshpannyn!
Naghyz qazaq jany jaysang jana úrpaq,
Namysyna ainal  Qazaqstannyn!

8

IYelendi azattyghyn qanshama últ?!
Tasytady mereylerin әn - shabyt!
Aydarynan jel eskende solardyn,
Baqytyna qaraushy edik tamsanyp.

Oryndaldy alty alashtyng armany,
Abyroygha kenelude bar many!
Qazaqstan kiydi ózining shekpenin,
Bolu kerek endi sonyng qorghany!

Dalamyz da, sanamyz da ózgergen!
Senim oty úshqyndaydy kózderden.
Shattyq toly  jýregimning dauysyn,
Men otyrmyn jetkize almay  sózdermen!..

9

Shuaq bolyp shashyldyn,
Enlik bolyp ashyldyn!
Bolashaqtyng aqyndary, tolghandar,
Keremetin jiyrmasynshy ghasyrdyn!

Búlbúl bolyp sayradyn,
Gýlgýl bolyp jaynadyn.
Eshqanday kýsh sylyp tastay almaydy,
Saharanyng sary qyrtys qaymaghyn.

Túlpar bolyp zauladym,
Súnqar bolyp samghadym.
Qúshaqtaymyn bir sýiemin qaldyrmay,
Baytaq qazaq dalasynyng aumaghyn.

Sebelesin tang núry,
Alash júrty  mәngi úly!
Jylap túryp Jaratqannan súraymyn,
Jalghassyn dep jenisinning barlyghy!

Batyq Mәjiytúly

Abai.kz