پوەما

كوكجيەككە قارادىم،
تەڭەۋى جوق دارا ءانىم!
تالاي قازاق جەتە المادى وزىڭە،
اڭساپ ەدى جۋسان ءيىسىن دالانىڭ!

ەمىرەندىم، ەزىلدىم،
ءبارىن انىق سەزىندىم!
«وتانسىزدىق» دەگەن اۋىر ۇعىمنىڭ،
جاندى جەگەن ازابىنان بەزىندىم!

قاسيەتتى قورعانىم،
ۇمىتتەر مەن ارمانىم!
جەر بەتىنىڭ جۇماعىنا تەڭەدىك،
مىناۋ «قىزىل سىزىقتاردىڭ» ارجاعىن.

ۇرپاعىمىن باتىردىڭ،
ۇرپاعىمىن اقىننىڭ!
ۇلانعايىر ساعىنىشتان ورتەنىپ،
ولەڭ بولىپ بالقىپ بارا جاتىرمىن!..

2

«اتاجۇرتىڭ – جىراقتا!.. »
وسى ءسوزدى  قۇيىپ وستىك قۇلاققا.
ايانبادىق كىر جۇقتىرماۋ ءۇشىن ءبىز ،
ار-نامىسقا، الاش دەگەن ۇلى اتقا.

وڭاشادا وتىرىپ،
وتان جايلى تەبىرەنە وقىدىق.
بابالاردىڭ وسيەتىن وشىرمەي،
التىن جىپپەن  سانامىزعا توقىدىق.

باياۋ عانا ءان سالدىق،
شولىركەگەن جان سەكىلدى تامساندىق.
ساحارانىڭ ەلەستەتىپ كەلبەتىن،
سايگۇلىككە كۇمىستەلگەن ەر سالدىق.

ميىمىزعا ساقتادىق،
ونى ايتقاندا كۇلەتىنبىز شاتتانىپ.
ۇلكەن بە الدە، كىشى مە الدە – ءبارىبىر،
ءوزىن ءوزى ۇمىتاتىن جوق حالىق.

3

... سىناعانداي سايتان عاسىر كۇشىڭدى،
توڭكەرىستىڭ تۇزاعىنا ءتۇسىردى.
«مىقتىلاردىڭ» مىسى قۇرىپ   بىردەمدە،
ورەكپىگەن تالاي كەۋدە  كىشىردى.

تالەي مە ەكەن، تاعدىر ما ەكەن كىم ءبىلسىن؟!
ءوز ىرقىڭنان ايىرىلعان كۇن قۇرسىن!
باتىرسىڭ با، قابىرعالى بايسىڭ با،
اتاجۇرتتان ايىرىلساڭ – تۇلدىرسىڭ!..

كەڭ ولكەدەن كەرەگىڭدى  تاباسىڭ،
كەزدەسپەيدى سەن ىزدەگەن جاراسىم؟!
قايسى قازاق شىعارادى ەسىنەن،
ۇرپاعىنا ۋىز بەرگەن اناسىن!؟

اتاجۇرتتىڭ كولى شالقىپ، كوگى ءوسسىن،
دۇنيەمەن تەرەزەسى تەڭەسسىن!
... جاتا قالىپ توپىراققا اۋناسام،
«قايدان كەلگەن قارا بالا ؟!» دەمەسسىڭ.

4

تىرشىلىكتى ۇعۋ قيىن، قاراعىم!..
تىڭداعانبىز زامانانىڭ  زار ءانىن.
جازىلسا دا  ورنى كەيدە  سىزدايدى،
سول كۇندەردەن قالىپ قويعان جارانىڭ.

... اجال بىزگە اشقان ەدى ارانىن،
اجىراتتى توعىز جولدىڭ تورابىن.
توقتاتۋعا دارمەنىمىز جەتپەدى،
وزبىرلىقتىڭ  ۇيىتقىعان بورانىن.

قيماي قاراپ قىرقاداعى بۇلاققا،
جىلاي-جىلاي جىلجىعانبىز  جىراققا.
اتاجۇرتقا دەگەن ۇلى ماحاببات،
كوكىرەكتەن جوعالمادى  بىراقتا.

قۇپيا جوق وزدەرىڭنەن جاسىرار!
(بىلگىڭ كەلسە «اقتاڭداقتى» ەسىڭە ال).
«كۇن شۋاعىن توگىپ تۇرسا ارقاعا،
ارعى بەتكە ارقار اۋىپ نەسى بار؟!»

پانالادىق تانىمايتىن  قيىردى،
ۇسكىرىك جەل  بەتىمىزگە ءجيى ۇردى.
شاراسىزدىق  قولىمىزدى «كىسەندەپ»،
كوزدىڭ جاسى قوينىمىزعا قۇيىلدى.

تالىقسىدىق، تال قارمادىق،  قۇلادىق!
جاراتقاننان جانعا ساۋعا سۇرادىق.
... اۋرۋ قارت ات ۇستىندە شىداماي،
القىنادى  قارا تەرگە شىلانىپ...

دالا كەزدىك، وزەن كەشتىك،  تاۋ استىق،
قۋىرىلعان قۇم بەلدەردە اداستىق.
ۇرپاق ءۇشىن  تاسىرقاۋدى ۇمىتىپ،
قۇلان جورتپاس قيالاردان  جول اشتىق.

ايانىشتى ەدى ءبىزدىڭ ءحالىمىز،
قار ۇستىنە تامشىلادى قانىمىز!
... ءسويتىپ ءجۇرىپ وتىن جاقتىق وشاقتىڭ،
بوزتورعايشا شىرىلدادى جانىمىز.

«ەلىم-اي!»-لاپ وكسىپ شىقتى ءانىمىز،
كوندى ايازعا، كوندى ىستىققا ءتانىمىز!
بىزدەر مىناۋ جەل ۇشىرىپ اكەتكەن،
التى الاشتىڭ شاشىراعان ءدانىمىز.

5

قاي جاقتا دا قاريالاردان ۇلگى الدىق،
قازاق ءۇشىن بۇل – ەرەجە، بۇل – جارلىق!
تىرشىلىكتىڭ قازانىندا بۇرقىلداپ،
ارپالىستىڭ ازابىندا شىڭدالدىق.

تاۋەكەلدىڭ بايلامىنا باس ۇردىق،
ماڭىمىزعا جولامادى  ماسىلدىق.
سالتىمىزدىڭ اشەكەيىن ساقتاعان،
التىن  ساندىق سياقتانىپ اشىلدىق.

... جاڭا تولقىن ۇمتىلادى كوكتەمگە،
(نە شىعادى وكپەلەۋدەن وتكەنگە؟!)
ءۇزىپ الماي ءۇمىت ءجىبىن جالعادىق،
كۇن ساۋلەسىن شاڭىراقتان توككەندە.

اققۋ-قازدار ورالادى كوك كولگە،
قىزعالداقتار قۇلپىرادى بوكتەردە.
ادامزاتقا «اشۋ – دۇشپان، اقىل – دوس»،
قاتەلىگىن تۇزەمەيتىن جوق پەندە.

6

جاراتقاننىڭ جازۋىنا  تاڭعالدىق،
جورتا ءجۇرىپ، قورقا ءجۇرىپ جانداندىق!
«مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلەتىن» ۇلىستىڭ،
ماڭگى جاساي الاتىنىن  اڭعاردىق.

ويى تەرەڭ بابالاردىڭ جىرى انىق،
ۋىقتاردان وتاۋلاردى قۇرادىق.
قازاق دەگەن – قىزىل ەمەس، اق ەمەس،
قازاق دەگەن – بولىنبەگەن ءبىر-اق ۇلت!

جۇقارسا دا جۇلىنبادى تاعامىز،
ارزانداۋعا ۇرىنبادى باعامىز.
سارقىلماسىن نەسىبەسى ءومىردىڭ،
باستان كەشكەن وقيعانىڭ ءبارى اڭىز.

زارۋلىك جوق ماشيناعا، كيىمگە،
تۇرمىسىمىز  حانزادانىڭ كۇيىندە.
... شەشىم ىزدەپ تولعاناسىڭ تەك قانا،
اتاجۇرتقا بايلانىستى تۇيىنگە.

اسىل تاقتىق مويىنعا دا، جەڭگە دە،
يە بولدىق  دوللار مەنەن تەڭگەگە.
اقشانىڭ دا بولمايدى ەكەن قىزىعى،
اتاجۇرتىن اڭساپ جۇرگەن پەندەگە.

وتىرعانبىز ۇلىق شىققان  تورگە دە،
(شاماڭ كەلسە بيىكتەرگە ورمەلە!)
قۇس جاستىققا ۇيىقتاعانمەن، اتاجۇرت،
كوكەيىمنەن ءبىر كەتپەيسىڭ سەن نەگە؟!

وزەكتى جان ءوزىن ءوزى تانۋدا،
مەن دايىنمىن – ەلىم ءۇشىن جانۋعا!
مەن دايىنمىن – سۇلتاندىقتى تارك ەتىپ،
وتانىمنىڭ ۇلتانى بوپ قالۋعا!

7

توقتادى عوي سوققان داۋىل تەرىستەن،
ەنشى الايىن بابام باسقان ورىستەن!
و، جاراتقان، مەيىرىم مەن قۋات بەر،
اجىراتپا  اعايىندى كورىسكەن!

كوتەرىڭدەر كوك بايراقتى جەڭىسپەن،
تۇعىرىڭدى ءتۇزۋ ۇستا، پەرىشتەم!
ناعىز بايلىق –  پەيىلىڭ مەن كوڭىلىڭ،
جالعىز ءداندى جاماعاتپەن بولىسكەن.

ءبارى باۋىر  اناۋ – ءىنىڭ، ول – اعاڭ،
جاتىرقاۋدى سىلىپ تاستا سانادان.
مەندە بولسا – جيناعانىم سەنىكى،
سەندە بولسا – سۇراماي-اق مەن الام.

جولى بولسىن جوعارىلاپ ۇشقاننىڭ،
تاباسىنا ۇشىراتپا دۇشپاننىڭ!
ناعىز قازاق جانى جايساڭ جاڭا ۇرپاق،
نامىسىنا اينال  قازاقستاننىڭ!

8

يەلەندى ازاتتىعىن قانشاما ۇلت؟!
تاسىتادى مەرەيلەرىن ءان - شابىت!
ايدارىنان جەل ەسكەندە سولاردىڭ،
باقىتىنا قاراۋشى ەدىك تامسانىپ.

ورىندالدى التى الاشتىڭ ارمانى،
ابىرويعا كەنەلۋدە بار ماڭى!
قازاقستان كيدى ءوزىنىڭ شەكپەنىن،
بولۋ كەرەك ەندى سونىڭ قورعانى!

دالامىز دا، سانامىز دا وزگەرگەن!
سەنىم وتى ۇشقىندايدى كوزدەردەن.
شاتتىق تولى  جۇرەگىمنىڭ داۋىسىن،
مەن وتىرمىن جەتكىزە الماي  سوزدەرمەن!..

9

شۋاق بولىپ شاشىلدىڭ،
ەڭلىك بولىپ اشىلدىڭ!
بولاشاقتىڭ اقىندارى، تولعاڭدار،
كەرەمەتىن جيىرماسىنشى عاسىردىڭ!

بۇلبۇل بولىپ سايرادىڭ،
گۇلگۇل بولىپ جاينادىڭ.
ەشقانداي كۇش سىلىپ تاستاي المايدى،
ساحارانىڭ سارى قىرتىس قايماعىن.

تۇلپار بولىپ زاۋلادىم،
سۇڭقار بولىپ سامعادىم.
قۇشاقتايمىن ءبىر سۇيەمىن قالدىرماي،
بايتاق قازاق دالاسىنىڭ اۋماعىن.

سەبەلەسىن تاڭ نۇرى،
الاش جۇرتى  ماڭگى ۇلى!
جىلاپ تۇرىپ جاراتقاننان سۇرايمىن،
جالعاسسىن دەپ جەڭىسىڭنىڭ بارلىعى!

باتىق ءماجيتۇلى

Abai.kz