Álemdegi birqatar memleketterding ornyqty damuyna etnostyq jәne diny janjaldar aitarlyqtay qater tóndirip otyrghany shyndyq. Elimiz etnosaralyq tatulyq pen kelisimning biregey ýlgisin jasay aldy.

Barlyq qazaqstandyqtardyng etnosy men nanym-senimine qaramastan, teng boluy jәne bir-birine degen qúrmeti, qoghamdyq kelisimning nyghangy, halyqtar dostyghy Qazaqstannyng memlekettik sayasatynyng basty basymdyqtary boldy jәne solay bola bermek. Degenmen memleketimizding shanyraghyn shayqaltu maqsatynda әleumettik jeli yaghni  «TikTok», «Instagram», «Telegram», «YouTube» siyaqty messendjerlerde etnosarlyq jәne konfessiyaarlyq alauyzdyq tudyratyn aqparattar jariyalap halqymyzdyng birligine syzat týsirude.

Statistikalyq mәlimetterge sәikes adamdar kýnine 140-344 mәrte  telefon qaraydy eken. Yaghni, әr 5 minut sayyn telefon aqtarudy әdetke ainaldyrghan. Kýnine orta eseppen 2,5-4,5 saghat uaqytyn әleumettik jelide ótkizedi eken. Biraq 16-24 jas aralyghyndaghy jastardyng kýnine 8 saghat әleumettik jelide ótkizetini turaly mәlimetter de bar. Odan da kóp uaqytyn internette ótkizetinder de kezdesedi.

Búl degenimiz qazirgi uaqytta destruktivti diny aghymdar men ekstremistik, terroristik úiymdar óz iydeologiyasyn nasihattau maqsatynda әleumettik jelini tiyimdi paydalanuda. Internette adamdardyng nazary ýshin aqparattyq maydan jýrip jatyr.  Qazaqstan azamattarynyng ruhany qauipsizdigin saqtau maqsatynda halqymyzgha syny oilau yaghny kez kelgen aqparatty filitr arqyly ótkizu daghdylaryn ýiretuimiz qajet.

Ol ýshin Preziydentimiz Qasym-Jomart Kemelúly Atyrau qalasynda ótken últtyq qúryltaydyng ýshinshi otyrysynda «Biz babalarymyzdyng san mynjyldyq diny ilimi men ruhany baghdaryna arqa sýieuimiz kerek. Elimizding ruhany derbestigin saqtap, ony nyghayta týsemiz desek, týrki halyqtarynyng kópshiliginin, sonyng ishinde qazaqtardyng dәstýrli dini – sunnittik baghyttaghy hanafy mәzhabyna den qoyymyz qajet. Islam dinining Úly dala tórinde taralyp, tamyr jangyna orasan zor ýles qosqan, týrki әlemindegi sopylyq ilimning negizin qalaghan Qoja Ahmet Yasauy múralaryn tereng zerdelep, dәripteuge de airyqsha nazar audarghan jón» dep aitqan sózine negizdele otyryp halyqqa aqparattyq-týsindiru júmystaryn jýrgizgen tiyimdi dep sanaymyn.

Qazaq dalasyna islam dini qissalar, risalalar, shejireler, nasabnamalar, auyz әdebiyeti, jyr dastandar arqyly taralghan bolatyn. Oghan dәleli B.Momyshúly  «Úshqan úya» kitabynda "Erteksiz ósken bala-ruhany mýgedek adam. Bizding qazirgi balalarymyzgha әjeleri, ne shesheleri ertek aita bermeydi. Sodan qorqam. Mening qazirgi kelinderim nemerelerine besik jyryn aita bilmeydi. Besikte jatqanda qúlaghyna anasynyng әldy әni sinbegen balanyng kókiregi kereng bop qalmasa dep qorqamyn.

Al mening kәri apam Qyztumas maghan ertekti kóp aitatyn, әldy әndi kóp aitatyn. Arada neshe zaman ótti, Qyztumas apamnyng sýiegi әldeqashan qurap ketti, al әldy әn aitqan ýni әli túr qúlaghymda» dep qissa, ertegilerde morali, adamgershilik qúndylyqtargha tola ekenin aityp ketken.

Sonday qissanyng biri Qoja Ahmet Yasauy babamyzdyng kesenesining salynuy turaly oqighagha oy jibersek.

Arada birneshe ghasyr ótken son, Ámir Temir Qoja Ahmet Yasauiyding kýmbezdi kesene salmaq bolady. Týrkistangha kelgennen keyin búl isti qolgha alady. Biraq keshke deyin qalaghan dual tanerten barsa, búzylyp jatady. Ony qúlatqan kim ekenin bilu ýshin Ámir Temirding ózi týnde kelip qarauyl bolady. Týnning bir ortasynda ýlken ógiz kelip, dualdy sýzip  qiratady. Ámir Temir oilanyp qalady. Oghan týsinde Qoja Ahmet babamyz ayan berip, bylay deydi:

-Ol kók ógiz Arystan baptyng aruaghy. Sen, aldymen, sonyng basyna kesene túrghyz,-dedi.

-Men ony qalay tabamyn?-degende,

-Men ózim jol kórsetemin,-dep jauap beredi. Sonymen ol erte túryp, Otyrargha bet alady. Arystan bap jatqan jerdi tauyp, zәulim kesene salady. Osy kezden beri qalyptasqan ziyarat tәrtibi boyynsha adamdar, aldymen, Arystan bap kesenesinde týneytin bolghan. Ertesine Qoja Ahmet Yasauy kesenesine barap, Qúdaydan tilekterin tileydi eken.

Búl qissadan alatyn moral, qúndylyq ústazdardy qúrmetteu, oqyghan azamattar jarqyn bolashaqtyng kepili bolatynyn jәne oqyghan bilimdi adamdardy patshalardyng ózi qúrmet tútatynyn bayqaugha bolady. Osy qissany oqyghan jastar bilim, ghylym jolyn tandary sózsiz.

Sonymen qatar, Qoja Ahmet Yasauy babamyzdyng diny tanymy tórt qaghidagha negizdelgen. Atap aitqanda, birinshi «zaman» zamangha say ómir sýrudi jәne jana tehnologiyalarmen, innovasiyalardy iygerudi dәriptegen. Ekinshi «mәkәn» yaghny Otan dep tughan eline jerine ayanbay enbek etip, qazaqstandyqtardyng bir ghana otany baryn týsinu. Qazaqta búl jayynda jaqsy maqal bar «Er tughan jerinde, it toyghan jerinde» degen. Ýshinshi «ihuan» yaghny bauyrmaldyq dep adamdardyng últyna, nәsiline, dinine, týsine qaramastan qúrmet kórsetip bauyr tútu. Tórtinshi «Rabta-súltan» basshygha baghyna otyryp әdilettilikti talap etu. Búl qaghidadan memleketimizding ústanyp otyrghan jalpy sayasatyna tolyq sәikes keletinin angharugha bolady.

Jaqypov Erzat Jasqanbayúly, 

Jambyl oblysy әkimdigining «Din problemalaryn zertteu ortalyghynyn» bólim basshysy, dintanushy gumanitarlyq  ghylymnyng magistri. Din salasyndaghy respublikalyq aqparattyq toptyng mýshesi

Abai.kz