Dýisenbi, 8 Jeltoqsan 2025
Ghibyrat 133 0 pikir 8 Jeltoqsan, 2025 saghat 14:15

«ÁDILETQISSA»: Aiy̆súlu Qadyrbaeva, Dos Kóshim

Kollaj: Abai.kz.

Birinshi bólim: «ÁDILETQISSA»: Jasaral Quanyshәli, Hasen Qojahmet

«ÁDILETQISSA»: Móltek surettemeler

Belgili qogham qayratkeri, «Azat» qozghalysynyng beldi basshylarynyng biri, sayasatshy Saghat Jýsipting 2010 jyly jaryq kórgen «Ádiletqissa» kitabynan ýzindiler jariyalamaqpyz...

Suret: S.Erghalidyng múraghatynan alyndy.

Saghat Jýsip:

Qazaqtyng tanymal sayasy túlghalary jóninde qysqasha, ýstirt kózben jazylghan osy paĭymdaularymdy tek qana jaqsy niyetpen, yqylasty sezimmen jazghanymdy aiy̆tqym keledi.


Suret: qazaqadebieti.kz saytynan alyndy.

Aiy̆súlu QADYRBAEVA turaly

Aiy̆súludyng «Baryng qaiy̆t, balam, aulyna» degen ólenin keremet dýnie dep sanaiy̆myn. Eger Aiy̆súlu bir ghana osy ólendi jazghan bolsa da, bәribir qazaqtyng tarihy tórinen ornyn alar myqty aqyn bolar edi.

Aiy̆súludyng qazaqqa tanymaldyghy – sayasy qaiy̆ratkerliginde. Sonyng kórinisi retinde Aiy̆súludyng 1991 jylghy Oral oqighasy kezindegi qazaq qyzdarynyng batyrlyghyng eske salghan qimyldy tarih betine erekshe oryn alary anyq.
Aiy̆súludyng minezi aqyndyqtan góri sayasatkerlikke jaqyn dep edim. Áriyne, búl pikirim, aqyndyqty Aiy̆súlugha qimaghandyqtan emes. Aqyndardyng jýregi sezimtal keledi, sayasatkerlerdi tosatyn әr týrli qauip-qaterge tótep beru olargha onay emes. Aqynnyng qoghamdyq belsendiligi yghystyrghan Aiy̆súludyng minezine qoghamdyq-sayasy júmystyng orasan zor әser etkenin aiy̆tar edim. Songhy jyldary aqyngha tәn sezimderge boĭ úrushylyqtyng olardyng sayasatkerlerge tәn salmaqtylyq, sabyrlylyq, eki ret ólshep,  bir kesu siyaqty qasiyetterining kóbeiy̆genin – sonyng aiy̆ghaghy.

Biraq, әli de bolsa aqyndyq sezimning jenip ketetinin anghartyp qoyady. Sondaĭ kezde: «Aseke, aqyndyq sezimge jendirme, adamdardy maqtaugha nemese dattaugha asyqpashy. Naqtyraq aiy̆tar bolsam, sayasattaghy keiy̆ipkerlerge maqtau aiy̆tugha asyqpa, jazghyratyn uaqyt bolyp qaluy mýmkin. Kerisinshe,  teris bagha beruge de asyqpa, kim biledi, maqtaugha laĭyq is istep kalar», – degim keledi.

Suret: dalanews.kz saytynan alyndy.

Dos KÓShIM turaly

Qazaqtyng sayasiy-qoghamdyq ómirine ótken ghasyrdyng toqsanynshy jyldary kelgen Dos Kóshimdi erekshe qúbylys, erekshe unikum der edim. Dos sayasy qauipsizdikti erekshe sezimtaldyqpen sezetin, sayasattyng qauipti, qiyn soqpaqty joldaryn tandauda az qatelesetin erekshe «iyisshil» sayasatker. Biz kóp jaghdaiy̆da sayasatkerlerden elden erek batyldyq, qaiy̆rattylyq, jantәsilimge baratyn kózsiz erlikti kýtemiz. Dostan ondaĭ qasiyetterdi taba almaiy̆, oghan renjigender az emes. Men Dosty búl ýshin jazghyrmaghan bolar edim. Sayasattyng qauyipti de, qyrly-shiyrly joldaryn erekshe sezimtaldyqpen seze bilu, tәuekeldi joldardyng ishinen eng tiyimdisin, qauipsiz jolyn kóregendikpen taba bilu sayasatkerge qajetti basty qasiyetterding biri emes pe?!

Tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda qazaq auditoriyasyna demokratiyanyng әlippesin ýiy̆retudi alghashqylardyng biri bolyp bastaghan aghartushy sayasatker, sayasy aghartushy Altynsarin dep Dosty ataghan bolar edim. Ol osy baghytta qazaq sanasynyng topyraghyna dәn sepse de, birinshi bolyp («týren salghan»), osy maqsatpen qazaq oblystaryn týgel aralap shyqqan kisi ekenin moyyndauymyz qajet. Dostyng sol kezderde shyqqan («Toqsanynshy jyldardyng qara sózderi», «Demokratiya sabaqtaryna kirispe», «Demokratiya jaiy̆ly 100 súraqqa 100 jauap») degen kitaptary ózine laĭyqty baghasyn әli kýnge deiy̆in almaĭ jýrgen qúndy enbekter dep sanaiy̆myn.

Dosqa renjiytinder, onyng preziydent saiy̆lauy kezinde oppozisiyagha qarsy shyghyp ketkendigin erekshe aĭyp etip, aldyna tartady. IYә, Dostyng osy әdisi eki ret qaiy̆talandy. 1999 jyly Ákejan Qajygeldinge, 2005 jyly Jarmaqan Túyaqbaygha qarsy shyqqandary ýshin Dosqa renjigenderding biri boldym. Biraq, Dostyng qazaq últy ýshin, qazaq demokratiyasy ýshin jasaghan enbegining jiyrma jylday kuәgeri bolghandyqtan, oghan týsinistikpen qaraiy̆myn. Eger Dos Kóshimning barlyq «plusi» men «minustaryn» tarazygha salsa, «plustary» birneshe ese artyq túrghan bolar edi.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

46 - sóz

Shoqannyng әkesine joldaghan sәlemi

Qúltóleu Múqash 1064