Qzaaqstan men Iran: Úly Jibek jolynan bastau alatyn әriptestik
Qazaqstan Astanasyna Iran Islam Respublikasynyng Preziydenti Masud Pezeshkian resmy saparmen keldi. Aqordada qúrmetti qonaqty qarsy alu rәsimi ótti. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev pen Iran Preziydenti Masud Pezeshkian kelissóz jýrgizdi.
Qasym-Jomart TOQAEV:
– Asa qúrmetti Preziydent myrza, Qazaqstangha qosh keldiniz! Elimizge alghash ret resmy saparmen kelip otyrsyz. Qazaqta «Kórshi tatu bolsa – qút» degen jaqsy sóz bar. Eki eldi qart Kaspiy baylanystyrady. Qazaqstan Irandy jaqyn әri bauyrlas kórshi, Orta Shyghystaghy senimdi seriktes dep biledi. Biz qashanda Irangha tileulespiz. Qiyndyqtargha qaramastan qarym-qatynasty ýzgen joqpyz. Qazaq-iran baylanysynyng tamyry terende jatyr. Qos halyqtyng tarihy – ortaq, salt-dәstýri men mәdeniyeti – úqsas. Yqpaldastyghymyz ghasyrlar boyy jalghasyp kele jatyr. Qazaq eli әrdayym Irandy qoldaydy, aramyzda eshqanday týitkil, iә bolmasa, sheshilmegen mәsele joq. Sondyqtan eki el arasyndaghy qarym-qatynastyng keleshegi zor. Qazaqstan men Iran arasynda syndarly sayasy dialog qalyptasqan, ýkimetterimiz birlesip júmys isteydi. Ózara uaghdalastyqtarymyz oryndaluda, parlamentaralyq baylanys ta nyghayyp keledi. Sauda-ekonomika salasyndaghy alys-beris jyldan jylgha kýsheyip keledi. Biylghy 10 aida kórsetkishter byltyrghymen salystyrghanda 40 payyzgha artty. Búl – әriyne, óte jaqsy jetistik. Biraq osy qarqyndy toqtatpay, ózara sauda kólemin úlghayta týsu qajet, – dedi Preziydent.
Masud PEZEShKIAN:
– Tarihy teren, mәdeniyeti bay bauyrlas, dostas Qazaqstangha kelgenime quanyshtymyn. Kóptegen baghytta yntymaqtastyghymyz qarqyndy týrde damyp keledi. Ýkimetterimiz nәtiyjeli júmys atqaruda. Sayasi-ekonomikalyq, mәdeniy-gumanitarlyq jәne qauipsizdik salalaryndaghy yqpaldastyqtyng әleueti zor dep oilaymyn, – dedi Iran Preziydenti.
Osydan song Qazaqstan men Iran preziydentterining kelissózi eki el delegasiyalarynyng qatysuymen keneytilgen qúramda jalghasty.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Kaspiy aimaghyndaghy manyzdy әri senimdi seriktes retinde Iranmen yqpaldastyqty nyghaytugha mýddeli ekenin jetkizdi.
– Eki elding diplomatiyalyq qatynas ornatqanyna 33 jyldan asty. Osy kezende tyghyz memleketaralyq yntymaqtastyqqa qol jetkizdik. Syndarly sayasy dialog qúrdyq. Ýkimetaralyq ekonomikalyq komissiya belsendi júmys atqaruda. Parlamentaralyq baylanys jolgha qoyyldy. Auqymdy sharttyq-qúqyqtyq negiz qalyptasty, eluden astam kelisim jasaldy. Halyqaralyq úiymdar ayasynda yqpaldastyghymyz jalghasyp jatyr. Búl dәstýrli dostyq pen әriptestigimizding aiqyn dәleli ekeni sózsiz, – dedi Preziydent.
Iran Preziydenti ózara sauda-sattyqty 3 milliard dollargha deyin jetkizuge niyetti ekenin bildirdi. Masud Pezeshkian iran-qazaq qatynastary terennen tamyr tartatynyna toqtaldy.
– Eki el arasyndaghy baylanystar Úly Jibek joly dәuirinen bastau alady. Tәuelsizdik alghangha deyin de Qazaqstanmen aradaghy qarym-qatynas ýzilgen joq. Sizding elinizben yntymaqtastyq biz ýshin óte manyzdy. Ýkimetaralyq, vedomstvoaralyq yqpaldastyq jolgha qoyylghan. Kóptegen halyqaralyq jәne aimaqtyq mәseleler boyynsha qos memleketting ústanymy úqsas. Euraziyalyq ekonomikalyq odaq, Shanhay yntymaqtastyq úiymy, Islam yntymaqtastyq úiymy ayasynda tyghyz әreket etemiz. Búl baghyttaghy júmysty kýsheytu – ortaq mindet. Qazaqstanmen aradaghy tauar ainalymy 40 payyzgha artty. Búl – óte jaqsy kórsetkish. Búdan búryn ózara sauda-sattyqty 3 milliard dollargha deyin jetkizuge uaghdalasqan edik. Osy kelisimdi jýzege asyrugha kýsh sala beremiz. Sonymen qatar Iran Islam Respublikasy men Euraziyalyq ekonomikalyq odaq arasynda jasalghan erkin sauda kelisimi eki elding sauda-ekonomikalyq baylanystaryn keneytuge berik negiz qalaydy, – dedi Iran Preziydenti.
Memleket basshysy Qazaqstan Irangha jalpy qúny keminde 200 million dollar bolatyn tauar tasymaldaugha dayyn ekenin aitty. Kelissóz barysynda sauda-ekonomika, investisiya salalaryndaghy yqpaldastyq perspektivasy qarastyryldy.
– Ózara tauar ainalymy jyldan jylgha artyp keledi. Degenmen sauda-sattyqty әrtaraptandyru mәselesin oilastyru kerek. Ásirese, auyl sharuashylyghy, kólik-logistika, tau-ken, óndiris, medisina jәne ozyq tehnologiyalar salalaryndaghy qarym-qatynasty jandandyru qajet. Býgin qol qoyylatyn qújattar sayasy jәne ekonomikalyq alys-beristi damytugha tyng serpin beredi dep senemin, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev Tegeranda Qazaqstannyng Sauda ýiin ashu bastamasyna qoldau bildirip, Iskerlik kenesting júmysyn jandandyrudyn, Qazaqstan-Iran birlesken sauda-ónerkәsip palatasynyng әleuetin tolyq paydalanudyng manyzyn atap ótti.
Jyl basynan beri Iran Qazaqstan ekonomikasyna 17,8 million dollar tikeley investisiya salghan.
Iran kәsipkerleri Almaty oblysynda irimshik zauytyn, Batys Qazaqstan oblysynda mal terisin óndeu kombinatyn ashu sekildi jobalargha belsene atsalysyp jatyr.
Qazaqstan biznesmenderi de Iran naryghynda birqatar jobany jýzege asyruda.
Taraptar Soltýstik – Ontýstik kólik dәlizi men Qazaqstan – Týrikmenstan – Iran temir jolynyng әleuetin odan әri arttyrugha mýddeli ekenin jetkizdi.
Biylghy 10 aidyng nәtiyjesi boyynsha atalghan baghyttarmen tasymaldanghan jýkting kólemi ótken jylmen salystyrghanda 53 payyzgha artqan.
Preziydentter aimaqaralyq baylanysty kýsheytu ýshin kólik-tranzit joldaryn odan әri әrtaraptandyru, әsirese, Kaspiy tenizindegi port infraqúrylymyn birlese damytu mәselelerin talqylady.
Búdan bólek, kelissózde auyl sharuashylyghy, energetika, tau-ken, sifrlandyru jәne jasandy intellekt salalarynda birlesken jobalardy iske asyru perspektivasyna nazar audaryldy.
Eki el basshylary mәdeniy-gumanitarlyq baylanystardy jandandyru mәselesin de qozghady.
– Irannyng múraghattarynda qazaq tarihyna qatysty kóptegen jәdiger saqtalghan. Ghalymdarymyz әl-Faraby múrasyn birlese zertteudi qolgha aldy. Qazaq jerinde úly oishylgha arnalghan tarihiy-mәdeny keshen salu mәselesi qarastyrylyp jatyr. Sonymen qatar býgin Iran delegasiyasy Qazaqstan tarihyna qatysty birqatar qúndy eski qoljazbanyng kóshirmesin ala keldi. Sol ýshin Sizge zor rizashylyghymdy bildiremin. Búl qadam qos halyqtyng tarihy baylanysynyng tereng ekenin dәleldey týsedi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Taraptar eki elding ruhany qúndylyqtaryn keninen tanystyru ýshin aldaghy jyldary Mәdeniyet kýnderin ótkizu, joghary oqu oryndary arasynda student almasudy jandandyru, medisinalyq úiymdar men farmasevtikalyq óndiris oryndary arasynda seriktestik ornatu jóninde uaghdalasty.
Abai.kz