Qazaqtyng teatr jәne kino ónerining maytalmany, ataqty akter, rejisser, KSRO jәne Qazaqstan halyq artiysi, anyz adam Asanәli Áshimúly dýniyeden ozdy.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Halyq әrtisi, Qazaqstannyng Enbek Eri Asanәli Áshimovting dýniyeden ótuine baylanysty onyng otbasy men jaqyndaryna kónil aitty.

Qasym-Jomart TOQAEV:

– Asanәli Áshimov býkil sanaly ghúmyryn teatr jәne kino salasyna arnap, tól mәdeniyetimizding kókjiyegin keneytuge ólsheusiz ýles qosty. Ol kóptegen obrazdardy sheber somdap, kórermen qauymnyng ystyq yqylasyna bólendi. Cahna sanlaghy әri kәsiby kinoger retinde sonyna óshpes iz qaldyrdy. Jas ónerpazdargha baghyt-baghdar berip, ruhany sabaqtastyqtyng saqtaluyna zor enbek sinirdi. Óreli ónerding tuyn biyik ústap, ónegeli ghúmyr keshken Asanәli Áshimovting jarqyn beynesi halqymyzdyng jýreginde saqtalady, – dep jazghan.

Aida BALAEVA:

– Últ ruhaniyatynyng abyz aqsaqaly, qazaq mәdeniyetining alyp túlghasy Asanәli Áshimov aghamyz kelmesting kemesine minip, baqigha attandy. Barsha alash júrtyna, aghamyzdyng әuleti men aghayyn-bauyrlaryna, shәkirtterine qayghyra kónil aitamyn.

Kózi tirisinde-aq anyzgha ainalghan Asanәli aghamyzben birge tútas bir dәuir ótkendey. Erek talantymen, kәsiby sheberligimen qazaq ónerin bir biyikke kóterip, qalyng qazaqtyng qadirlisine ainaldy. Kópjyldyq eseli enbegi ýshin Preziydentimizding qoldauymen «Qazaqstannyng Enbek Eri» atandy.

Men de aghamyzben etene jaqyn aralasyp, syilas-syrlas boldym. Ákemning kózin kórip, dәmdes bolghanyn jii aityp otyratyn. Aynalasyna qamqor, kisiligi men kishiligin saqtaghan, jýregi keng jan edi.

Bar ghúmyryn qazaq teatry men kino ónerining ósip-órkendeuine arnap, sonynda sony soqpaq, óshpes iz qaldyrdy. Kóptegen talantty jasqa qoldau kórsetip, ýlgi-ónege boldy. Asyldardyng kózindey, alyptardyng sózindey bolghan óner qayratkerining jarqyn beynesi mәngi jadymyzda saqtalary sózsiz. Aghamyzdyng jatqan jeri jaryq, topyraghy torqa bolsyn! Ruhy peyishte shalqysyn!

Marat BAYDILDAÚLY:

– Últtyq kino jәne teatr ónerining aituly abyzy Asekeng (Asanәli Áshimov) dýniyeden ótkeni jayly habar qabyrghamyzdy qayystyryp jiberdi. Jymiya kýlip qúshaqtap: «Áy, Toqashbaev, amansyng ba?» degen qonyr ýni qúlaghymda qalypty. Ortamyzda jýrgende Alatauday asqaq kórinetin. Qimaytyn ghajap jan edi. Qimasaq ta tap osy jerde inisi Ospan qaza bolghanda Hәkim Abay aitatyn: «Jaynaghan tuyng jyghylmay... Jaqsy ólipsing yapyrm-ay» deytini kókeyge orala beredi.

«Tozbaytyn temir joq, ozbaytyn ómir joq» demekshi, Allanyng erkine kim qarsy túrar. Asekenning shygharmashylyq ómiri bir basqa, adamy ómiri bir basqa. 88 jas jasap, ómirding ashy-túshysyn týgel kórgen adam ýshin búl baqytty ghúmyr dep oilaymyn. Áytse de elimizdegi ataq-abyroydyng bәrine derlik ie bolghan adamnyng taghdyr joly onay bolghan joq.

Asekeng shyn mәninde miyf-anyzdardaghy birneshe ret órtenip, birneshe ret kýlden qayta tirilgen feniks qúsy tәrizdi taghdyry kýrdeli túlgha edi. Áygili akter 56 jasynda (1993 j) júbayy Mayradan, 62 jasynda (1999 j) birinen keyin biri azamat bolghan qos úlany Mәdy men Saghidan mәngilikke kóz jazyp qaldy. Taghdyrdyng múnday soqqysynan mayyssa da synbau ekining birining qolynan kele bermeydi. Qayghydan qan jylaghan, onasha bólmede bóridey úlyghan kezderi boldy. Asekeng sonyng bәrine kóndi, shydady. Bir jaratushysy bar ekenine kónili sendi. Allanyng bergenine de, alghanyna da razy boldy.

Sóitip otyz úlynan bir kýnde aiyrylghan Dәuit payghambarday sabyr ete jýrip ómirdi qaytadan bastady. Onyng baghyna suannyng Baghdat siyaqty ónegeli qyzy jolyqty. Ekeuining atyn әdeyi Asanәli Áshimov dep qoyghan perzentining (surette) ózi qazir 18-de. Endi Alla osy Asanәlimizge úzaaaq ómir bersin! Qosaghyna qaltqysyz qyzmet etken, sýiikti jar, sýikimdi ana bolghan Baghdat jengemizge shyn kónilden alghysymyz sheksiz. Ári ózine de, óner sýigen qalyng qauymgha da, әriptesteri men shәkirtterine de qayghylaryna ortaqtasyp kónil aitamyz. Marqúm Asekenning imany salamat bolsyn!

Qazaq halqy aman bolsa әli de talay óner túlghalary ómirge kelip, últyna Asekendey qyzmet eteri anyq.

Qazybek ISA:

– Qaysar chekist Qasymhan beynesi kózden ketpeydi…

Aty anyzgha ainalghan alyp óner tarlany Asanәli Áshimov aghamyz da ómirden ótipti… Alla aldynan jarylqasyn! Kýrdeli túlgha edi… Taghdyrdyng tartuyn, salghanyn da, salmaghyn da kóterdi. Asyl jardan, qos úldan airylu jauyna tilemeytin auyr qayghy edi... Ómirding syn saghattarynda syr bildirip alghany da ras… Eki dәuirde de aitqany boldy-aydaghany jýrdi. Ónerding altyn dәuirining ayaghy, alyptardyng songhy túyaghy edi…

Elding kóz aldynda er Bekejan bolyp qaldy. Qaysar chekist Qasymhan Shadiyarov beynesi kózden ketpeydi…

IYә, «Qyz-Jibek» kinosy sәn-saltanatymen, danqymen qazaq dalasyn dýbirletip jibergende kóshede kezdesip qalghan kempirler kinodaghyday Bekejannyng betine týkirgeni talay jazyldy. Búl naghyz obrazdy oiyp túryp kýshti somday bilgenning ómirdegi kórkem kórinisi edi… Óz rólin keremet shynayy oryndaghany sonsha, keyde maghan Asekeng Bekejan rólin emes, ózin oinaghanday kórinedi…

Keshe ghana Asekenning bir súqbatyn kózim shalyp qalyp edi – «Qyz Jibek» kinosyna týskenderden Meruert ekeumiz ghana qaldyq. Mәdiyim men Saghiymdy saghyndym» degen. Endi mine Asekenning ózi de baqy dýniyege baghyt aldy…

2011 jyly bolu kerek, úly aqynymyz Múqaghalidyng 80 jyldyghyna Qarasazgha bardyq. Sonda Asanәli Áshim aghamyzdy otbasymen jәne belgili qogham qayratkeri, qalamger Marat Toqashbay ýsheumizdi qonugha bir ýige týsirdi.

Sonda Baghdat jengeymen tanysyp, Asekene «Bizding ýidegi kelininiz de jaziraly Jarkent ónirinen» degenimde: «Oy, jaqsy boldy ghoy, júmsaytyn jas baja tabyldy» dep rahattana kýlgen edi. Asekeng sol kýni týnimen óner turaly, ózi qolyna su qúighan Shәken Aymanovtay alyptar jayly, teatr-kino salasyndaghy óz basynan ótken әngimelerdi aityp shyqqan edi...

Songhy ret osy jazda aryndy aqyn Baqyt Bedelhan bauyrymnyng 50 jasqa tolghan toyynda kórdim. Bir ýstelde otyrdyq. «Bajalar chatyn ashayyn dep jatyrmyz, basynda óziniz túrasyz» dep әzildegenimde, «jaraydy» dep kýlgen bolatyn.

Toqsangha bir-eki jas jetpey ketipti…

Otbasyna, úlyna, Baghdat jengemizge, tughan-tuystaryna kónil aitamyz. Qazaq ónerine kónil aitamyz. Peyishte ruhy shalqy bergey. Imany salamat bolsyn!

Bekjan TÚRYS:

– Qazaq kinosynyng metri, últtyq mәdeniyet pen ónerding asqar tauyna ainalyp bir dәuirding ruhyn arqalap ótken alyp túlgha Asanәli aghamyz da pәniyden baqigha bet búrdy. Myndaghan adamnyng jýreginde iz qaldyrghan úly akterding ketui ólimning aqiqat ekenin týsinetin sanaly jannyng bәrin seng soqqanday etti…

Mynau mazasyz dýniyede bezgek tiygendey selkildep qaldyq. Jýrek syzdaghanymen, jan múzdaghanymen ajalgha qarsy amalymyz joq. Qazaq kinosynyng «Altyn qoryna» ólmes rolider men sheberlik ýlgisin qaldyrghan Asanәli aghamyz ózining óneri arqyly qazaq halqyn әlemge tanytty. Onyng әrbir roli – sahna men ekrandaghy shynayy adam taghdyry, qazaq ruhynyng biyik beynesi edi. Ózine tәn óneri men sheberligi arqyly últtyq mәdeniyetting qanday bolatynyn úqtyra aldy. Kózi tirisinde aty anyzgha ainalghan Asanәli aghanyng óneri – úrpaqtan-úrpaqqa jetetin bagha jetpes múra. Óz dәuirin qapsyra «qúshaqtaghan» kýii әrbir oily kórermenning jýregining tórinde saqtalady. Qaytalanbas ónerimen, taghdyry tartu etken teperishin kótere alghanymen qazaqtyng esinde qalady. «Kóremiz» baghdarlamasynyng týsiriliminde bir apta búryn ghana bolyp edik. Sonda: «Ana «Jarmaqty» barlyq jerde qongyng kerek.

Sen ózindi dәleldep kelesing ghoy», - degen edi… Maqtau sózdi orynsyz aita bermeytin aghanyng rizashylyq bildirgeni dep qabyldagham. Bәlkim, amanaty… Ruhynyz shat bolsyn, agha!

Abai.kz