AShYQ HAT
Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti
Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevqa
AShYQ HAT
Qúrmetti Preziydent!
Qazaqstan halqy Assambleyasynyng XV sessiyasynda Siz úsynghan «El birligi» doktrinasy ziyaly qauym ókilderi, sayasy partiya jetekshileri, qoghamdyq úiymdardyng belsendileri men merzimdi basylym basshylarynyng jәne olardy qoldaghan qalyng kópshilikting qarsylyghyna úshyrady әri qogham búl qújatty qabyldamady. Bastauyn amerikandyq últtan alatyn «qazaqstandyq últ» sayasaty negizinde jasalghan doktrinany qabyldau elimizde tirshilik etip jatqan barlyq últtardy joigha alyp baratyn birden - bir qadam bolary sózsiz edi. Sonymen qatar, «qazaqstandyq últ», «qazaqstandyq el» nemese «el birligi» sayasaty (qalay atasaq ta, búl jymysqy iydeyanyng mәn - mazmúny ózgermeydi) memleketqúrushy qazaq últynyng tili men mәdeniyetine, dili men dinine, salt - sanasy men әdet - ghúrpyna da sheksiz qauip tóndireri sózsiz.
Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti
Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevqa
AShYQ HAT
Qúrmetti Preziydent!
Qazaqstan halqy Assambleyasynyng XV sessiyasynda Siz úsynghan «El birligi» doktrinasy ziyaly qauym ókilderi, sayasy partiya jetekshileri, qoghamdyq úiymdardyng belsendileri men merzimdi basylym basshylarynyng jәne olardy qoldaghan qalyng kópshilikting qarsylyghyna úshyrady әri qogham búl qújatty qabyldamady. Bastauyn amerikandyq últtan alatyn «qazaqstandyq últ» sayasaty negizinde jasalghan doktrinany qabyldau elimizde tirshilik etip jatqan barlyq últtardy joigha alyp baratyn birden - bir qadam bolary sózsiz edi. Sonymen qatar, «qazaqstandyq últ», «qazaqstandyq el» nemese «el birligi» sayasaty (qalay atasaq ta, búl jymysqy iydeyanyng mәn - mazmúny ózgermeydi) memleketqúrushy qazaq últynyng tili men mәdeniyetine, dili men dinine, salt - sanasy men әdet - ghúrpyna da sheksiz qauip tóndireri sózsiz.
Býginderi últymyzdyng teng jartysynan kóbi óz ana tilinen, tughan últynan qol ýzgen. Joghary biylikte otyrghan lauazymdy sheneunikterding keminde 90 payyzynyng últy qazaq bolghanymen, olardyng basym kópshiligi memlekettik tildi mengermegen әri tildi ýirenuge, óz ana tilinde sóileuge de qúlyqsyz. Osynday jaghdayda «qazaqstandyq últ» sayasaty kimning maqsat - mýddesi ýshin qyzmet etpek?! Ony qoghamgha tyqpalap, resmy BAQ - ta nasihattaudyng ne qajeti bar? Múnyng astarynda qanday jospar jatyr? Qoghamdy mazalaghan osynday san qily saualdargha jauap әli berilgen joq. Al «qazaqstandyq últ» sayasatyn Qazaqstan halqy Assambleyasynda jasaghan bayandamanyzda Siz bylay týsindirdiniz: «Birinshi mәsele - últtyq birlikti biz qalay týsinemiz? Búl bizding elde túratyn etnikalyq, diny jәne basqa da әleumettik - mәdeny toptardyng birikken qauymdastyghy bolu degen sóz. Eng kópúltty memleket - jýzdegen etnostar mekendeytin AQSh bolsa kerek, biraq olardyng bәri de - amerikandyqtar. Braziliyagha resmy sapar barysynda búl elding de kópúltty ekenin bayqadym, biraq onyng túrghyndarynyng bәri - braziliyalyqtar... Biz osy jolmen jýruimiz kerek...». Memleketqúrushy últtary joq AQSh - tyng da, Braziliyanyng da bizge ýlgi bola almasy anyq. Biz ol jolmen jýre almaymyz. Sondyqtan da, әlgindey pikirdi dýiim júrt «kózboyaushylyq» retinde ghana qabyldaydy. «Qazaqstandyq últtyn» astarynda barlyq últtardan bir últ jasap, Leniyn, Staliyn, Mao Szedun tәrizdi halyq kósemi atanu, sóitip, halyqaralyq qauymdastyq aldynda bedel jinau maqsaty jatqanyna qazir kópshilikting kózi jetti. Últty jong arqyly әlem aldynda bedel jinaghansha últtyq mýdde jolyndaghy kýres әldeqayda qasiyetti qadam bolmaq. Siz bastaghan joghary biylik osyny úmytpasa eken. Sol sebepten biz Sizdi «qazaqstandyq últ» sayasaty tәrizdi jymysqy iydeyadan týbegeyli bas tartugha shaqyramyz!
2008 jyly «Jas Alash», «Qazaqstan», «Ana tili» gazetterinde jәne basqa da birqatar orystildi basylymdarda «Respublika basshylary! Sizder memlekettik tildi syilanyzdar, onyng mәrtebesi men abyroyyn ayaqasty etpenizder!» degen taqyryppen Sizding ózinizge, QR premier - ministri men parlament deputattaryna 10 myngha tarta almatylyq student qoldaghan ashyq hat joldaghan bolatynbyz. Onda «...bolashaqta memleket basshysy retindegi resmy saparlarynyzda, shet memleketterding lauazymdy túlghalary men basshylaryn qabyldauda, resmy basqosularda, memleketaralyq kelissózder jýrgizude jәne el ishinde sóilegen sózderinizde memlekettik tildi qoldanuynyz Qazaqstan halqynyng sheksiz maqtanyshyn tudyrary dausyz dep senemiz! Memleket basshysy memlekettik tilde sóileui tiyis degen ústanymdy qoldaymyz» degenge basa toqtalyp, Sizdi barlyq resmy jiyndarda memlekettik tilde sóileuge shaqyrghan bolatynbyz. Ókinishke qaray, bizding talap - tilegimiz eskerusiz qaldy. 2009 jyly 22 jeltoqsan kýni birqatar BAQ basshylarymen kezdesude osy mәselege qatysty Siz bylay dediniz: «Ya ne mogu byti preziydentom, ne govorya na yazyke, ponyatnom vsem, kto za menya golosoval. Za menya golosovalo 90 prosentov naseleniya. Kak je ya mogu ne govoriti na yazyke, ponyatnom vsem grajdanam?". Búl ústanymmen biz týbegeyli kelispeymiz. Oghan eki sebep bar. Birinshiden, elimizdegi qazaq últynyng ýles salmaghy 65 payyzdan asyp, onyng sany 10 milliongha jetti. Yaghni, Sizdi qoldaghan halyqtyng 90 payyzynyng basym kópshiligi memleketqúrushy últ ókilderi emes pe? Onda nege solardyng tilinde sóilemeske? Álde búl memlekettik tildi múqatudyng bir amaly ma?! Ekinshiden, býgingi tanda Qazaqstandaghy býkil memlekettik biylik tek Sizding ghana qolynyzda. Osy orayda belgili memleket jәne qogham qayratkeri A.Sәrsenbayúlynyng myna sózderi esimizge týsti. Ol bylay degen edi: «Mәselen, eger N.Nazarbaev resmy oryndarda tek qazaq tilinde sóiley bastasa, qazaq tilining tolyqqandy memlekettik tilge ainalu mýmkindigi 90 payyzgha artady. Sebebi, Qazaqstan memleketindegi sheneunikterding 90 payyzy - qazaqtar men qazaq tildiler. Eger preziydent: «Jigitter, biz endi tilimizdi ayaqasty ete almaymyz, sondyqtan da, men qazaq tilinde sóileymin, ýlken minberden aitylatyn sózderding barlyghyn teledidar qazaq tilinde, sodan keyin orys tilinde ilespe audarmamen berip otyratyn bolsa, ózgeler renjimes», - dese, onda orystildiler de qajetti aqparatyn alyp otyrady jәne ana tilimizde sóileu ýrdisi qalyptasady». Sózderinizding birinde búl oidy Siz de rastaghanday boldynyz. «Mne po jizny kak preziydentu strany prihoditsya vsem zanimatisya: y ekonomikoy, y medisinoy, y obrazovaniyem, y zdravoohraneniyem. Esly ya nachinai igrati v tenniys, to vesi Kazahstan toje nachinaet igrati. Nikto ranishe ne ezdil na Shymbulak, no kogda ya v 55 let vpervye vstal na gornye lyjy y stal katatisya, mnogie posledovaly moemu priymeru. Teperi na Shymbulak proehati nevozmojno. Ily vot na loshadyah ya stal katatisya - staly vozrojdatisya konezavody», - degen sózinizding ózi osy mәseleni qúptay týsedi. Búdan týsingenimiz, Siz memlekettik tilde sóiley bastasanyz, joghary biylik te, oblys, audan, auyl әkimderi de, mektep diyrektory da, tipti qarapayym memlekettik qyzmetkerler de qazaq tilinde sóileytini anyq. Osy arqyly memlekettik tildi damytugha budjetten bólinip jatqan qarjyny ýnemdeuge, qoghamdaghy týsinispeushilikterdi retteuge bolar edi. Mәselen, Sizding kenesshiniz Ermúhamet Ertisbaev «Ekspress - K» gazetine bergen súhbatynda bylay dedi: «...nachinaya s 1991 goda livinaya dolya vseh budjetnyh zatrat v gumanitarnoy sfere shla na vozrojdenie kazahskoy kulitury y yazyka, sozdanie kazahskoy gosudarstvennosty (dlya menya «kazahskaya» y «kazahstanskaya gosudarstvennosti» - odno y to je)». Bir sózben aitqanda, eger Siz memlekettik tildi joghary qúrmettep, ardaqtay bilseniz, ózgeleri de osy ónegeden ýlgi alar edi. Búghan biz senemiz. Búl - aqiqat.
Qadirli Núrsúltan Ábishúly!
Múhtar Shahanov bastaghan últ túlghalary qúramyna kirgen «Tәuelsizdikti qorghau» halyqtyq qozghalysyn qúru jónindegi kenes 19 qantar kýni «El birligi» doktrinasynyng ornyna «Qazaqstan Respublikasy Últtyq sayasatynyng tújyrymdamasyn» qabyldady. Bizding týsinigimizshe, búl qújattyng ózegi - birinshiden, qazaq últyn memleketqúrushy últ retinde moyyndau, últty joygha bastaytyn «qazaqstandyq últ» sayasatynan bas tartu, barsha azamattardy qazaq últynyng manynda toptastyru, tәuelsizdigimizdi bayandy etu, qazaq tilin shyn mәnindegi memlekettik til dengeyine jetkizip, ony barlyq etnostardy biriktiretin faktorgha ainaldyru, ekinshiden, Qazaqstan Respublikasynyng atauyn «Qazaq Respublikasyna» auystyru. Sonymen qatar, búl qújatta elimizdegi tatu, beybit ómirdi saqtay otyryp, últtyq sayasatty qalay jýrgizu kerektigi dúrys әri oryndy kórsetilgen. Últymyzdyng bayandy keleshegi ýshin búl asa qajetti qújat. Sondyqtan da, biz Sizden «El birligi» doktrinasynan bas tartyp, ony halyq talqysynan týsirudi, onyng ornyna últ janashyrlary dayyndaghan «Últtyq sayasat tújyrymdamasyn» zandy qújat retinde qabyldaudy súraymyz!
«Tәuelsizdikti qorghau» halyqtyq qozghalysynyng bastaghan isin tolyq qoldaytynymyzdy, qajet jaghdayda, onyng qataryna da ótuge dayyn ekenimizdi mәlimdeymiz! Eger joghary biylik ókilderi últ túlghalarynyng jәne ony qoldaghan halyqtyng talap - tilegin eskerusiz qaldyrsa, biz zang jolymen tyiym salynbaytyn narazylyq sharalarynyng barlyq týrine qatysatynymyzdy jәne ony úiymdastyru isterin qolgha alatynymyzdy eskertemiz!
Qadirmendi Preziydent!
Últ mәselesi keybir kenesshiler siyaqty keketip - múqatudy, oiyn - mysqyldy kótermeytin asa nәzik problema. Biz Sizdi bilgir sayasatker, tәjiriybeli lauazymdy sheneunik retinde bilemiz әri syilaymyz. Ózimizding talabymyzdy aityp, Sizge hat jazuymyzdyng sebebi de sonda. Jogharyda aitylghan mәselelerdi eskerip, sayasy dúrys sheshim qabyldaysyz degen ýmittemiz.
Janbolat MAMAY, «Ruh pen til» klubynyng jetekshisi, Altynbek Sәrsenbayúly atyndaghy syilyqtyng laureaty; Dәuren BABAMÚRATOV, Respublikalyq «Bolashaq» qozghalysynyng jetekshisi, «Bolashaq» gazetining bas redaktory; Azamat JETPISBAEV
«Abyroy» jastar qozghalysynyng tóraghasy; Yrysbek DÁBEY, «Alan» jastar әdeby birlestigining jetekshisi; Ernat ÁLIMGhAZIYEV, «Azat» JSDP Jastar qanatynyng jetekshisi; Serik JOLDASBAY, «Alash» qozghalysynyng tóraghasy; Aqberen ELGEZEK, aqyn, «Serper», T.Aybergenov atyndaghy syilyqtyng laureaty; Bauyrjan QARAGhYZÚLY, aqyn, Halyqaralyq «Shabyt» festivaliining bas jýldegeri; Toqtarәli TANJARYQ, aqyn, «Serper» syilyghynyng iyegeri; Beybit SARYBAY, jazushy, Qazaqstan Jazushylar Odaghynyng kenesshisi; Darhan BEYSENBEK, jazushy; Yqylas OJAY, aqyn, «Saryarqa» jurnalynyng bas redaktorynyng orynbasary; Maqsat RAMAZANÚLY, jazushy, «Qazaq radiosynyn» qyzmetkeri; Janbota QARAShOLAQOV, sayasattanushy; Ghadilbek ÁKIM, әleumettanushy; Shynar SAGhYNDYQOVA, jurnalist; Ómirjan ÁBDIHALYQ, jurnalist; Úlarbek BAYTAYLAQ, aqyn; Miras NURMUHANBETOV, «Svoboda slova» gazetining tilshisi, publisist; Artur NYGhMETOV, jurnalist; Dina BAYDILDAEVA, «Azat» JSDP Ontýstik Qazaqstan oblystyq bólimshesining belsendisi; Kәmshat TASBOLAT, jurnalist; Janna BAYTELOVA, «Golos Respubliki» gazetining tilshisi; Dinmúhamed ZIYaDIYN, "Media Net" jurnalister ortalyghynyng ýilestirushisi; Dilara ISA, «Jas Alash» gazetining tilshisi; Móldir ASQARQYZY, jurnalist; Erkinbek TÚRGhYNOV, «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng alqa mýshesi; Bauyrjan BERIKÚLY, aqyn; Qaragóz SMADIL, jurnalist; Elnúr BAQYTQYZY, ekonomika sholushysy; Úmtyl ZARYQHAN, aqyn; Maqpal MÚQANQYZY, jurnalist; Esbol SOSIALHANÚLY, aqyn; Rauan OQASOV, jurnalist; Dilyaram ARKIYN, jurnalist; Beybit MOLDAHMET, «Jalyn» jurnalynyng tilshisi; Inga IMANBAY, tilshi; Erbol ALShYNBAY, aqyn; Núrbolat AMANJOL, jurnalist; Oljas SÁNDIBEKÚLY, aqyn, publisist; Duman BYQAY, jurnalist; Salamat OMASh, jurnalist; Mәdy BEKMAGhANBETOV, jurnalist; Gýlnәr DILDÁHANQYZY, jurnalist; Sanat URNALIYEV, jurnalist; Jasúlan MAYLYBAY, jurnalist; Kәmshat ÁBILQYZY, jurnalist; Aziz ORAZBAY, jurnalist; Serik JÚMABAEV, jurnalist; Sayan ESJAN, jurnalist; Erkin ISAHAN, jurnalist; Shynar ASANQYZY, jurnalist jәne t.b.
