Redaksiyadan: Jazushy-dramaturg, kinorejisser Daniyar Salamat «Ýlken kisining esimi» atty eki bólimdi satiralyq tragikomediyasynda bizding qoghamdy jaylaghan atabizmning syqpytyn ashyp, fobiyanyng mәnine ýnilip, adamnyng adamgershilik túlghasyna emes, ataq-danqyna qúlshylyq etudi ýirengen pendelerding úsaq minezderin әjualaydy. Oqigha shaghyn auylda ótip jatqanday kóringenimen, onyng auqymy biz ben sizge ortaq zamannyng syryn sóileydi. Ózi kórinbeytin, kim ekeni de belgisiz «Ýlken kisinin» qúrmetine jýkti әielderin qinap bosandyrghanday әreketke barghan keyipkerlerding sózi men isi ezuine ashy mysqyl ýiire otyryp oilandyrady.

      Daniyar Salamat. ÝLKEN KISININ  ESIMI

 (Eki bólimdi satiralyq tragikomediya)

 

                                                                          Qatysatyndar:

Ákim (auyl әkimi) 
Saghat (jas maman)

Zәure (Saghattyng әieli, mektep múghalimi)

                                                                                         Quanysh (auyl tәrtip saqshysy)

                                                                            Hansha (onyng әieli)   

 Esbol (mektep diyrektory) 

Sayra (onyng әieli)  

                                                                     Eldostyng qyzdary, kópshilik, hor.

 

 

                                               Birinshi sahna

 

     Jabyrqau ghana auyldyng eskileu kensesining aldy. Auyldyng әr túsynan әrtýrli әriptermen jarqyray «Ay-Dala», «Aydýken», «Ay-әptek» «Ay-Tpýshu»degen jazular erekshe kóz tartady.

     Ýsh adam әri beri jýr tenselip. Áldekimdi kýtetin sekildi, mazasyzdana ersili qarsyly adymdasady. Biri tolyqsha, egdeleu aty - Esbol, ekinshisi múrtty aryq, polisiya kyzmetkeri kiyimin kiyip alghan, aty - Quanysh. Ýshinshisi jas jigit, symbatty, aty onyng - Saghat.

     Esbol: Áy, qayda әkimin, mening jinalysym bar edi?

     Saghat: Au, aghay, men qaydan bileyin?

     Quanysh: Ne boldy? Jinalysyng bolsa, ana zabushyng (zavuch) ne isteydi, ótkizer birdene qylyp, biz de jýrmiz ghoy, mine.

     Esbol: Sende júmys bar ma osy?

     Quanysh: E, nege joq? Ana Ábilәshimning balasy tauyq úrlapty, baryp jauap alugha eki kýn boldy, uaqyt tappay jýrmin.

     Saghat: Keledi ghoy endi... әnsheyinde әkimge kire almaymyz, býgin shaqyrghanyna quanayyq ta?

     Esbol: Quanghanda... ne mәsele eken dep uayymdaysyng da sol... E, aitpaqshy, tabarysh ushaskaboy, jýrshi, birdene aitayyn...

     Esbol Quanyshtyng qoltyghynan ústap týkpirge alyp ketedi de әldeneni qyzu týsindire bastaydy. Anau da birese basyn shúlghyp, keyde basyn shayqap birdene dep jatyr.

     Osy kezde týkpirden jyltyrbas, tapal adam kórindi. Ony bayqaghan búlar japatarmaghay jýgirip kelip, qolyn alyp, bas shúlghysyp amandasyp jatyr. Ákimimiz - osy.

     Ákim: Estidinder me?

     Búlar: Neni, baseke? Neni?

     Týrleri abyrjynqy, bir súmdyqty kýtetindey. Ákimning de qabaghy týsip ketken.

     Ákim: Endi osy auyldaghy bas kótereri ózderinsinder, sendermen aqyldaspaqpyn.

     Búlar: Neni, baseke? Neni?

     Ákim: Ýlken kisining tughan kýni kele jatyr ghoy?

     Búlar: Iya, bilemiz ghoy?

     Ákim: Ne isteymiz?

     Búlar: (abyrjynqyrap qalady) Ne istegende endi... isteymiz ghoy... ne...

     Quanysh: Áli eki ay bar emes pe?

     Ákim: Eki aiyng óte shyghady, byltyr typyrlap qalmap pa edik? Osy jylghy syilyghymyz originalinyy bolu kerek...

     Saghat: Basqa auyldar ne dayyndap  jatyr eken, baseke?

     Ákim: (oqshiyady) Olar maghan aita ma, qyzyq ekensinder sender...

     Ákim myrzanyng kópshe týrde kinәlap jibergeni jandaryna batyp ketken ekeui jarysa Saghatqa jabylyp ketti.

     Esbol: Qyzyqsyn-ey sen? Olar aita ma ne syilaytynyn?

     Quanysh: Aytsa, ne, solardikin qaytalay salayyn dep pe edin? Basekeng «originalinyi» dep túrghan joq pa? «Originalinyi»!

     Esbol: Sony aitam... Eger sen sol au...

     Ákim Esboldyng sózin bitirtkizbey kiyip ketedi. Dauysy qatqyl, isting óte jauapty ekenin sezdirgisi kelgendey.

     Ákim: Búl endi daulasatyn jer emes, daudy sheshetin jer ainalayyndar... Oilansandarshy... Kimde qanday iydeya bar? Ne syilaymyz?  (Ákim antarylyp qalghan ýsheuding jana qauip oilap qalghandaryn bayqap qaldy). Syilaghanda endi... Óz auylymyzda qalatyn dýnie de ol ... Sol kisining qúrmetine atqarylatyn, jasalghan, kórsetetin dýnie bolu kerek ta ol?

     Bәri: (bastaryn iyzesedi) Iya, týsindik qoy ony... Týsinip túrmyz ghoy...

     Esbol: Byltyr ol kisining qúrmetine dәrihana ashtyq qoy, bilesizder... atyn «Ay-Áptek» dep qoyghanbyz, bilesizder?

     Bәri: Bilemiz ghoy, bilemiz...

     Esbol: Shirkin, endi biyl jana mektep ashyp jibergende qatyp keter edi, ә? Aty da qatyp keter edi - «Ay-Mektep»...

     Esboldyng dauysynan oryndalmaytyn armannyng sazy bilinedi. Ákimning qabaghy kirjiyip ketti.

     Ákim: Qaydan... Sen de bir... bolmaytyn nәrseni aityp... Sen sol dәrihananyng qalay, qanday mashaqatpen ashylghanyn bilesing be ózi?

     Esbol: Bilem ghoy... Qapelimde ne isterimizdi bilmey, auyl bolyp asar jasamap pa edik.

     Quanysh:Ýlken kisining tughan kýnine qarsy aldynghy jaghyn aqtap, atauyn jazyp ýlgergenimiz esimde.

     Osy kezde sol oqigha esine týsip ketti me, Saghat shar ete qalady.

     Saghat: Osy biz nege sonsha shabanbyz? Ou, aghataylar, aqyr isteletin sharua bolghan song tughan kýn óte salysymen, kelesi kýni kelesi jylgha dayyndala beru kerek qoy?

     Quanysh: Pysyqsyma...

     Ákim: Oghan kimning múrshasy kelip jatyr? Artyq sózdi qaytesin, amal qarastyr odan da?

     Ekeui: Sony aitam... Sony aitsayshy...

     Ákim: Al, ne isteymiz?

     Búlar endi shyn oilanady. Tynyshtyq ornaydy bir sәt. Ýnsizdikti Quanysh búzady.

     Quanysh: Qalay desem eken endi... Biz syilyghymyzdyn, yaghny tartulaytyn, bolmasa ashylatyn dep aitqan jón ba...

     Óz oiyna ózi senbey, әkimge jaltaqtap, kýmiljy bastap kidirip qalghan Quanyshty әkim bas iyzep qanattandyryp jiberdi. Basqalary da odan bir tyng dýnie kýtip auzyna telmirisip qalghan.

     Quanysh: (sózin jalghap) Byltyr bir dәrihana ashtyq... endi biyl vytrezviyteli-ayyqtyrghysh  ashsaq qaytedi, ýlken kisining qúrmetine? Bәrinen de onyng aty tamasha. Basekeng aitpaqshy, originalinyy bolar edi - «Ay-MasStar»! Baseke deymin da, ana «Aydan», «mastan» keyingi «star» degendi latyn әripimen jazyp jiberse qatyp keter edi? Kerremet bolar edi!

     Árkimge qoshtau kýtip jaltaqtap, sonynda әkimge qarap telmirdi. Ákimning qabaghy bir jazylyp, bir týiildi.

       Ákim: Ol endi... Qalay bolar eken... dúrys qoy endi... (sosyn boyyn týzep alady) Sender bir nәrseni týsinindershi... Shyndyghyn aitu kerek, mynau qymbatshylyq tamaqtan alyp buyp túr. Aqsha joq biyl, bildinder me?! Kóktiyn berip jatqan joq qazir ókimet... Biraq... súraydy... (әkim artyq ketip  bara jatqanyn sezip, kenet, dauysyn júmsarta qoydy) Joq, mәsele onda emes... Sender bir originalinyy nәrse tabyndarshy, kóp kýsh ketpeytin... Mysalgha deymin da... Sen Quanysh, bilesing ghoy, ony salugha qansha aqsha ketedi...uaqyt degendey....

     Quanysh: Ol jaghyn oilap otyrmyn ghoy, baseke... Men sizge dayyn obiekti úsynbaqpyn.

     Ákim: Qanday?

     Quanysh: Ana mәdeniyet ýiining qasyna deyin Qapysh qorasyn sozyp jibergen joq pa edi? Siz renjip jýretin ediniz ghoy, búz dep?

     Ákim: Iya?

     Quanysh: Sony búzdyrmay-aq alyp qoyayyq, bergi jaghynan esik shyghara salamyz... Mandayshasyna әdemilep atyn jazsaq boldy emes pe? Odan keyingi júmystaryn kóre jatamyz ghoy... Byltyr әptekti de solay qylmap pa edik?

     Esbol: Baseke, jón siyaqty mynanyng aiqany...

     Saghat ýndemeydi.

     Ákim: (dýr silkinedi) Dabay, bos әngimeni qoyayyq... Jylda-jylda býitip riskabayt ete beruge bolmaydy. Mende bir oy bar...

     Ákim bastap kele jatqan әngimesining osy túsyna kelgende kidirip, bata almaghanday ma... bir úly isti bastarday oily kózben kókjiyekke kóz jiberdi. Aynalasyndaghylar múnyng auzyna qarady.

     Ákim: (әndetip) Mendeeee birrr oiyy barrrr.... Mende bir oy bar... ol  kisinin...

     Bәri әkimning auzyna kirip keterdey enteleydi.

     Ákim: ...ýlken kisining tughan kýnine qarsy bir kelinshegimiz bosanuy kerek!

       Búlar: (tandanysyp) Bosanuy kerek? Bir kelinshegimiz bosanuy kerek?

      Ákim: Men senderdi nege shaqyrdym? A? Mening audandyq ambulatoriyadan alghan deregim boyynsha osy ýsheuinning әieldering bosanugha jaqyn deydi ghoy, tayauda?

     Búlar: (kýmiljiydi) Endi.. Iya... Sonday derekter bar.... Iya, baseke?

     Ákim: Dúrys qoy?

     Bәri: Dúrys, baseke!

     Ákim: Endeshe, dәl ýlken kisining tughan kýnining qarsanynda bireuinning kelinshektering bosanuy kerek, kimdiki sol kýnge tap kelse, sonyng shildehanasyn úlan asyr toy etip jasap,  arnayy   «Oshar» telearnasynyng jurnalisterin shaqyryp, ýlken kisining qúrmetine sәbiydi ýlken kisining esimimen ataymyz! Originalinyy syy - osy.

     Bәri kidirisip, oilanynqyrasyp qalady. Ákim de ekpinin azaytady.

     Ákim: Ne, qarsysyndar ma?

     Bәri: Jogha, baseke? O, ne degeniniz...

     Saghat: Súraq bar, baseke?

     Ákim: Ne súraq? Súra al?

     Saghat: Áyelderimizding merzimi sol kýnge kelmey qalsa she?

     Ákim: Aynalayyndar-ou, endi toshna keledi dep osy ýsheuinning spiysikterindi berdi ghoy maghan, audannan? «Kelmey qalsa she» degen ne әngime ol?

     Ýsheui bastary salbyrap ýndemey qalady. Ákim odan әri kýsh alady.

     Ákim: Ne әngime ol kýni kelmey qalsa degen? Keltirinder! Nege erkek bolyp jýrsinder keltire almasandar? Ne bir әielderine әldering kelmey me?

     Saghat: Agha, endi oghan bir Qúdaydan basqanyng әmiri jýrmeydi ghoy? Biz ben әielding qolynda ne túr?

     Ákim: (ojyrayady) Áy, sen ózin... (múnday qarsylyqty kýtpegen әkim tyghylyp qalady)  sen ózing qalay, qalay sóileysin? Sen birinshi әreket etip kórmey jatyp atoylap qarsylyq kórsetkening qalay?

     Saghat: Agha, men qarsy emepin, qarsy emespin oiynyzgha, biraq logika da boluy kerek qoy?

     Ákim: (qatty ketedi) Logika-mogikasynyng atasyna nәlet! Úrdym logikandy! Iste dedim be, iste! Jasa dedim be, jasa! Osy mine, logika!

     Isting nasyrgha shauyp bara jatqanyn angharghan Esbol men Quanysh әngimege aralasady.

     Esbol: Baseke, sizdiki dúrys qoy, jas qoy búl jas... Jas bolghan son, tәjiriybesizdikten qoyylyp jatqan súraq  qoy búl... Renjimeniz oghan...

     Ákim: Jas deydi... «Jas bolsa, iske» degen, istesin aitqandy...

     Quanysh: Baseke, renjimeniz... Negizi bylay istese de bolady ghoy... Áyelderimiz... kimning әieli bolsa da endi... Áyteuir ýlken kisining tughan kýninen keyin tumay, deyin tusa boldy ghoy... Bir eki kýn...bir apta deyin tusa da deymin da... Sol kýni ýitip-býitip tudy jasay salamyz da...

     Ákim: (quanyp ketedi) Mine, sony aitam! Áyteuir sol aralyqta bosansa boldy ghoy? Kim bilip jatyr ony? Joghardaghylardy aitam...

     Ákim qoshtaushysynyng sózinen keyin arqalanyp, senimdi kirisedi.

     Ákim: Aynalayyndar, biraq tisterinnen shyqpasyn, senderden basqa eshkim bilmeytin bolsyn... Áyelderine de aitpandar, tek baptay bersendershi әielderindi, boldy. Búl әielderding qúlaghyna bir nәrse jetken song bilemiz ghoy, otyz ruly elge taraytynyn... Artyq sózding ne keregi bar, masqara bolyp jýrmeyik...

     Bәri: Dúrys qoy, dúrys...

     Ákim: Olay bolsa, sender bylay jasandar endi... Bizge keregi bir-aq әiel, jәne ol úl tuuy kerek... Áyelderinning jay-kýilerin baqylauda ústandar. UZIY-ge týsirinder... Toshna uaqytyn anyqtandar... Derekterin maghan jetkizip túryndar. Naqty keletinderinmen ary qaray júmys isteymiz, al, jaqsy... (әkim jýre beredi de qayyrylady) Biraq tisterinnen shyqpasyn.... Eshshshkim bilmeytin bolsyn!

     Ákim ketedi. Búlar anyrayyp qala beredi.

 

                                              Ekinshi sahna

 

     Auyldyng qarapayym jabdyqtalghan ýilerining biri. Bir kekseleu әiel shay dayyndap jýr. Sol kezde birdey ýlbirey kiyingen aqquday jeti qyz ýige kirip keledi.

     Qyzdardyng eresekteui: Apa, ne istep jýrsiz?

     Áyel: (quanady) Ei, ainalayyndar... Kelinder... Men sol, shay qamymen jýrgen edim ghoy, sol...

     Eresek qyz: Apa, o ne degeniniz? Sizge kóp qimyldaugha bolmaydy... Dәriger aitpady ma?

     Apasy: Ei, sol dәrigerlerine tang qalam... Ótken jolghy biri sizge kóp kýsh týsiruge bolmaydy dep ed, keshe birine barsam, kóbirek qimyldanyz deydi, múnday jaghdayda dene qimyldary óte qajet deydi, bilmeymin ghoy, qaraqtarym...

     Qyzdar: Joq, apa... Dene qimyldary, jattyghular ol basqa... Ol jýieli týrde jasalady... Al, mynanday kýibeng tirlikti bizge qaldyrynyz... Bizdi ne ýshin tudynyz? Rahatyn kórmeysiz be endi?

     Sol kezde ýige Esbol kelip kiredi. Qyzdar japyrlap kelip onyng betinen sýiedi.

     Esbol: (emirenedi) Ei, ainalayyndarym sol... Kólimde jýzgen aqqularym sol... oi, jandarym...

     Muzyka oinalady. Appaq qyzdar shynymen appaq aqqulargha ainalady. Qalyqtap jýr. Aynala әn kýi, әsem biyge oranady. Esbol men bәibishesi otyr solargha qarap masayrap, shalqyp. Muzyka ayaqtalady. Qyzdar da tarap ketedi. Búlar shaylaryn ortalaryna alady.

     Esbol: Ei, jandarym sol... Jeteui jetpis úl dersin...

     Bәibishesi: (kýlip) Sen de aitasyn-au, myna sharana ómirge kelse ne der ekensin? Jalghyz úlym jetpis jigitke tatidy der me ekensin?

     Esbol: (basyn kóterip alady) Ne deysin? Úl deydi? Qaydan bildin?

     Bәibishe: (jaybaraqat) Jay aitqan sózim ghoy...

     Esbol: (kónili pәseyip, basylyp qalady ) Aaa, men qaydan bileyin... ne, UZIY-ge týssenshi...

     Bәibishesi: Sol bәlege týsuge jýregim daualamay jýr... Kim biledi ne derin... Taghy qyz dey me...

     Esbol: (qoqilanady ózinshe) Ne? Qyz bolsa ne bolypty? Qyz bala emes pe? Bala! Bala bolghanda qanday bala! Ýi, jandarym sol! Ertenim ghoy búlar, ertegilerim ghoy!

     Bәibishesi: Qaydan bileyin... Bәibishem úl tumady dep...

     Esbol: Ne deydi... Bos sózdi qaytesin, bәibishe...

     Bәibishesi: Aytpaqshy, әkim nege shaqyrypty?

     Esbol: Áy, bolmaytyn әngime... Ýlken kisining tughan kýni kele jatqan joq pa...

     Bәibishe: Iya, oghan eki ay bar emes pe әli?

     Esbol: Soghan dayyndalayyq, ýiteyik-býiteyik deydi.

     Bәibishesi: Ne isteymiz deydi biyl? Myna jana mektep salyp berse dúrys bolar edi senderge...

     Esbol: Oi, oghan uaqyt kerek emes pe...

     Bәibishesi: A, aitpaqshy, iya... Byltyr myna tauyqqorany әreng salyp bitirip edi ghoy.

     Esbol: Tauyqqorasy nesi?

     Bәibishe: «Ay-Áptekti» aitam... Qanyrap bekerge túr, salghanyn qayteyin.

     Esbol: Aaaa... Qaytesing endi...

     Esbol oigha batyp bir sәt ýnsiz qaldy. Ne bolghanyn anday almaghan bәibishesi tandanyp, sózge tartqan boldy.

     Bәibishesi: Ana jer ne boldy, qaghazy dayyndalyp jatyr ma eken?

     Esbol: (úiqydan oyanghanday) A?

     Bәibishesi: Ana súraghan jerimiz ne bolypty deymin?

    Esbol: A, o jayynda ýndemedi...

     Bәibishesi: Ýndemse... sen ózing aitpaysyng ba? Men soghan shaqyrghan shyghar dep quanyp qalsam әuelde.

     Esbol: Onda basqa da adamdar boldy. Sosyn arnayy baryp sóilesem. Sen ne...UZIY-ge týsshi, jaray ma?

     Bәibishesi: Ne deysin?

     Esbol: UZIY-ge týsshi deymin. Ertennen qaldyrmashy.

     Bәibishe:(shoshynqyrap) E, nege týsem?

     Esbol: Au, endi júrttyng bәri týsedi ghoy? Kóreyik te, úl ma eken, qyz ba eken degendey...

     Bәibishe: Qyz bolsa she?

     Esbol: (orynynan túrady) Qyz bolsa deysing be... Bolmaydy. Qyz kerek emes, úl boluy kerek. Úl boluy kerek. Al, men kettim mektepke, qaldym-au júmystan. Sen erteng UZIY-ge týs.

     Esbol kete barady. Bәibishe anyryp qala beredi.

 

                                            Ýshinshi suret

 

   Quanyshtyng aulasy. Ashang jýzdi, aryqsha әielmen Quanysh sóilesip otyr. Ol әieli, aty - Hansha.

     Quanysh: Sonymen ne janalyq?

     Hansha: Oi, ne janalyq bolushy edi, jana ghana júmystan keldim.

     Quanysh: Býgin kesh kelding ghoy?

     Hansha: Iya, dәndegen ekensing kýnde týste kelgenime. Endi mende syltau qalghan joq júmystan súranatyn. Ertennen bastap kense kýzetem. Ne tynyp jatqan sharua joq, sonda da ertennen keshke deyin sarylyp otyrghanyng sol...

     Quanysh: Áy, ne janalyq endi, aitsanshy?

     Hansha: Saghan ne bolghan býgin, Quanysh? Men ne qazaq radiosynda isteytin be edim? Qoymadyng ghoy tipti, ne janalyq, ne janalyq dep? Ana mal baghugha alyp kelgen balang ketem deydi, mine, sol janalyq!

     Quanysh: Qayda ketem deydi?

     Hansha: Ýiine de. Basqa qayda ketushi edi?

     Quanysh: Atasynyng basy ketedi... Ketip kórsin, sottatyp jibereyin! Qoy úrlaudy biledi, qoy baghudan qashady, ә? Men onyng isin jasyryp qoyyp otyrsam qara múny! Jaraydy, ony qoyshy... Ketse, barsyn. Ana Ábilәshimning balasy tauyq úrlap jýr deydi ghoy, ketse sony alyp kelermin azar bolsa. Jaraydy, basqa ne janalyq?

     Hansha: (songhy súraqty eleng qylmay)  Sen taugha jibermeseng myna maldardy tónirekte jayylym qalmady. Qystaudy qashan alasyn?

     Quanysh: Sol qystau alu onay bolmay túr ghoy... Ákim de ynghay bermey.

     Hansha: Oghan birdene beru kerek shyghar.

     Quanysh: Berip jatyrmyz ghoy endi...

     Hansha: Oi, sening ol jaqsylyghyndy mindeti dep jýr ol. Ony mise túta ma ol?

     Quanysh: Qoyshy, bir amalyn qylamyz? Ne janalyq deymin-ey?

     Hansha: Seni týlen týrtken be býgin? «Ne janalyq, ne janalyq» dep býri ketken kýitabaq sekildi qaytaladyng da qaldyng ghoy? Ne boldy saghan?

     Quanysh: (orynynan túryp, ishin tompaytyp kórsetedi) Seni mynanday deydi ghoy?

     Hansha: (kýledi) Ne-me-ne?

     Quanysh: (әlgi qylyghyn qaytalaydy) Mynanday dedi ghoy seni? Ekiqabat. Jýkti. Ayaghy auyr. Beremennaya!

     Hansha: (syqylyqtap kýledi) Ony kim aityp jýr saghan?

     Quanysh: Estidim?

     Hansha: (kýlip) Sening estimeytining joq?

     Quanysh: Ras pa?

     Hansha: Ótirik, әriyne!

     Quanysh: (shoshyp ketedi) Ótirigi nesi? Jyndy ma-ey?

     Hansha: Sening kimnen estigenindi qaydam, men ótken joly júmystan súranghanda ambulatoriyagha kettim degem... «ne, jýktising be» degende «iya» dey salgham. Keyin birneshe ret súrandym júmystan solay... Ázil ghoy búl, ony saghan kim jetkizip jýr?

     Quanysh: (sylq týsip otyryp qalady) Mmmm, qaljyng de...

     Ýiding ishinde ynghaysyz bir ahual ornaydy. Kýieuining әnsheyinde múnday nәrsege at ýsti qaraytynyn biletin Hansha jaghdaydy týsinip bolar emes. Quanysh qabaryp, týnerip barady.

      Hansha: Ne boldy saghan, Quanysh?

     Quanysh: (tistenedi) Qaljynynnyng atasyna nәlet!

     Quanysh atyp túryp ýiding ishin ersili-qarsyly kezip ketedi. Ashuly.

     Hansha: (shoshynyp) Ne boldy saghan, әnsheyinde ózing aitpaytyn ba edin... jaghday kerek, bala ne kerek dep... Býginging ne qylyq?

     Quanysh: Nege kerek joq bala? Kerek maghan bala! Úl kerek! Úl bilding be? Eki aidan keyin kerek, uje!

     Hansha: Ne deysin? Mynauyng ne sóz, Quanysh? Eki aiyng ne?

     Quanysh: Qashan men saghan men úl kerek joq dedim, a? Qashan kerek joq dedim? Júrttyng bәri әne, úl tuayyn dep jatyr! Al, sen nege tumaysyn? Sen nege tumaysyng deymin? Basqasyn aitpaghannyng ózinde әne, ana Esboldyng kempiri bosanghaly jatyr! Qay jering kem sening kem olardan, ә? Qaljyng deydi ghoy, әzil deydi ghoy maghan?

     Quanysh ýiding ishinde әri-beri alasúryp jýr. Hansha aitugha sóz tappay otyryp qalady. Kýieuining býgin nildey búzylghanyn týsine almay әlek. Quanysh tipti qútyryp barady.

     Quanysh: Qaljyng deydi. Kórseteyin saghan qaljyndy.

     Quanysh ýy kiyimmen otyrghan edi. Apyl-ghúpyl sheshindi. Sosyn apyl- ghúpyl poliysey formasyn kiyindi. Beline kaburasyn taghyndy. Basyna furajkasyn kiydi. Ayqay saldy sosyn. Dausy zildi, qaharly.

     Quanysh: Hansha!

     Hansha: (orynynan túrdy, an-tan) Iya?

     Quanysh: (jerdegi jastyqshany núsqady) Ana jastyqty al!

     Hansha: Iya?

      Quanysh: Endi ony ishine tyq!

     Hansha: Nemene? Sen...

     Quanysh: (aqyryp jiberdi) Tyq dedim ishine!

     Hansha jaylap, qoryqqanynan jastyqty kóilegining ishine tyghady. Hansha jýkti әielderdey domalandy da qaldy.

     Quanysh: Endi jýresing solay!

     Quanysh ýiden jedel shyghyp ketti.

 

                                             Tórtinshi sahna

 

          Jeti aqqu biyleydi taghy da. Ortasynda Sayrash (Esboldyng bәibishesi) Jeti aqqu ýiirilip kelip jazylady, ýiirilip berip tarqaydy. Jayly muzyka, alapat kýi, bir kezde Sayrash ortalarynan sytylyp shyghady.

     Sayrash: Ishimdi bir alapat kýsh búrap, syghyp barady.

     Qyzdar: Qoyynyzshy, apa, sizge qazir kóp oilanyp, jýikenizge kýsh týsiruge bolmaydy. Qaytesiz endi ne bolsa sony oilap...

     Sayrash: (oyyna әldene týskendey, kózi jarq ete qaldy) Masqara...

     Qyzdar: Ne boldy, apa, ne boldy?

     Sayrash: Masqara... Nege men múny búryn oilamagham..

     Qyzdar: Qanday masqarany aitasyz, apa?

     Sayrash: Auzym ashylyp, ýige kelse kebisin turalap qoyyp, týzge shyqsa, etigin týzep jýre berippin-au?

     Qyzdar: Ne boldy, apa, endi aitsanyzshy?

     Sayrash: Myna әkelering toqal alghaly jýr...

     Qyzdar: (shoshidy) Ah, ne deydi? Qashan?

     Sayrash: Qashan? Men qaydan bileyin, qashan? Qúdalyghyn menimen aqyldasady dep pe edinder?

     Qyzdar: Mýmkin emes, apa, bizding әkemiz onday emes, bizding әkemiz moralino ustoychivyy adam!

     Sayrash: Qazir myna ýlken bastyqtardyng bәrining toqaldary bar emes pe? Búl soghan eliktep jýr. Ay, anqaumyn-ey... Aldynkýni ghana tisinnen shyqpasyn dep myna әkimning jas toqaly jayynda әngime aityp edi. Ýitedi eken, býitedi eken dep. Qazir oilasam, sonda kózi janyp túrghan eken ghoy. Mәn bermep edim onda...

     Qyzdary: Qoyynyzshy, apa, mýmkin emes!

     Sayrash: Mýmkin-au... Sol mýmkin be deymin, býgingi sózi   sony menzeydi.

     Qyzdary: Ne deydi әkemiz?

     Sayrash: Tekseril deydi... UZIY!

    Qyzdary: UZIY-i qalay? Onysy ne degeni eken?

    Sayrash: Eng qorqynyshtysy...

    Qyzdary: Iya?

    Sayrash: Eng qorqynyshtysy, sening ishindegi qyz emes, úl boluy kerek dedi ghoy maghan.

     Qyzdary: Onda túrghan ne bar?

     Sayrash: Mәsele sonda, eger úl bolmasa, bir әreketke dayyn sekildi?

     Qyzdary: Al, úl bolsa she?

     Sayrash: Qaydam. Bolmaydy-au. Aghzam tek qyz óndiretin sekildi.

     Qyzdary: Iya, mynau bir qyzyq bolyp túr ghoy ózi.

     Sayrash: Ózgerdi әkelerin... myna dәu bastyqtar búzdy әkelerindi. Bәri shetterinen toqal alyp. Búryn zavush kezinde tek qyzmetin biletin edi, osy diyrektorlyq taq qúrtty múny...

     Qyzdary: Senging kelmeydi, bylay qarasan, sol qalpy sekildi.

     Sayrash: Qyzdarym, qapy qalmayyq... Áreket eteyik?

     Qyzdary: Qanday?

     Sayrash: Qarandar jan-jaqty! Barlandar! Kim eken ony azghyryp jýrgen? Ana boydaq múghalimderdi zerttep kórinder! Qúrbylarynnan syr tartyndar, qapy qalmayyq! Biz әkemizdi eshkimge bermeymiz!

     Qyzdary: Biz әkemizdi eshkimge bermeymiz!

«Biz berilmeymiz!» atty әn  oryndalady.

 

                                               Besinshi sahna  

 

     Auyl kensesining aldy. Alystan iri әriptermen jazylghan «Ay-Dala», «Ay-aptek», «Ay-Tpshu» degen sózder jarqyrap, menmúndalap túr. Saghat jas kelinshegi Zәureni qolynan tartyp, sýirep keledi.

     Zәure: Sonda balanyng aty Ay-Patsha bola ma?

     Saghat: Iya, Ay-Patsha bolady...

     Zәure: Neee..

     Saghat: Ne boldy?

     Zәure: Maghan únamaydy.

     Saghat: Ne? Maghan únamaydy? Nesi únamaydy? Ay-Patsha tamasha emes pe? Ózi ai, ózi patsha! Keremet! Jýr, bastyq kýtip qaldy.

     Zәure: Túra-túrshy, oilanyp alayyq?

     Saghat: Oibay-ou, ne oilanatyny bar?

     Zәure: Bizding auylda bir jamaaaan oqityn balanyng aty Aypatsha bolatyn...

     Saghat: Janym-ou, biz sening auylyndaghy jamaan oqityn  balanyng emes, anaaaou jaqtaghy ýlken kisining atymen qoyamyz ghoy?

     Zәure: Al, sol ýlken kisin...

     Saghat: Iya?

     Zәure: Sol ýlken kisin... ýlgi me...әueli?

     Saghat kýrsinedi. Alysqa qarap oilanady biraz. Sosyn kelinshegin iyghynan oray qúshaqtaydy.

     Saghat: Iya...Biz qazir sol ýlken kisiden... biyik qaray almay qaldyq qoy... Ókinishti, әriyne. «Zaman týlki me, adam týlki me...» ony da aiyryp bolmaysyn...Biraq bizge ómir sýru kerek, solay ma, janym?

     Zәure: Sssolay...

     Saghat: Ómir sýruimiz kerek. Ózimizding bolshaghymyzdy oilauymyz kerek... Armandaushy edik qoy, Zәure... Ana bókterge taqau biyik ýy salamyz dep, sosyn balamyzdy aldymyzgha alyp, kýnge qarap otyramyz keshqúrym dep... Sol esigi kýnge qaraghan biyik ýidi salu ýshin bizge jas maman retinde kvota berilui kerek. «Kisining kilti aspanda» degen, ol myna әkimning qúziretimen sheshiledi.

     Zәure: Eger ol kvota bizge berilui tiyis bolsa, zandy bolsa, nege berilmeydi?

      Saghat: Solay endi... Qaytemiz. Bolashaghymyzdy, armandarymyzdyng iske asuyn oilayyq dep sheshtim, kóndim, janym. Andaghy ishtegi úlymnyn...

     Zәure: (sózin bólim) Úlymnyng deysing be, Saghat? Sen onyng atyn aitshy?

     Saghat: Atyn...

     Zәure: Atyn aityp ainalyp-tolghanshy úlyndy...

     Saghat: Atyn... Ayyyyppp

     Zәure: Tiline oralmay ma...

     Saghat: Iya... Tilim iykemge keler emes.

    Zәure: Mening de tilim keler emes búl esimdi ataugha... búl esimdi ishtegi kýnәsiz perishtege mәngilik serik qylyp beruge tipti de kóne alar emespin, Saghat.  Esinde me, Saghat.. Biz ýilenbey túryp-aq, ekeuimiz alghash kezdesip, sóz baylasyp jýrgende úl bolsa atyn - Jahanshah qoyamyz deytin edik qoy...

     Saghat: Jahanshah... Iya. Jahanshah... (Saghat әielining әlsiz tompighan qúrsaghyn sipaydy) Jahanshaghym menin... Jahanshah... Kettik!

     Ekeui ketedi.

 

                                            Altynshy sahna

 

     Kensening aldyna alqyn-júlqyn bolyp әkim men uchaskelik polisiya Quanysh shyghady.

     Ákim: Áy, mynalar qayda jýr-ey,a?

     Sol kezde alystan basy salbyrap búlargha Esbol jaqyndaydy.

     Esbol: Assalaumaghaleykum, baseke...

     Ákim: Ne boldy, únjyrghang týsip ketipti ghoy?

     Eldos: Oi, baseke, sol... isting qiiy qashyp...

     Ákim: (ony eleng qylmaydy) Al, tapsyrma ne bolyp jatyr?

     Quanysh: (taq ete qalady) Tapsyrmanyz oqtay, baseke?

     Ákim: Iya, ne janalyq?

     Quanysh: Janalyq sol baseke, kelininiz Hansha bir Aypatshany dýniyege әkeleyin dep túr!

     Ákim: Óideyt degen! Bәrekelde, UZIY-ge týsirdinder me?

     Quanysh: Týsirdik! Qoshqarday úl dedi! Mine, dәkumet, suretteri!

     Quanysh sómkesinen qobyratyp biraz qaghazdardy shygharyp, әkimning kóz aldynda búlghap jatyr.

     Ákim :(zer salyp qaraghan boldy) Mynau ne, snimkisi me?  

     Quanysh: Iya, sol... (sausaghymen núsqap kórsetip jatyr) Mine, mynau qap qara bolyp túrghan sol...Myna tústa mine, shýmetayy deydi... Úl deydi ghoy, úl... Hansha da maladaes, on jyldan keyin mine, úl bosanbaq...

     Ákim: Aaa, solay ma, dúrys eken onda, malades... Ne ana srogy qashan eken?

     Quanysh: Ne srok, baseke?

     Ákim: Uay, bosanatyn srogi bolmay ma endi?

     Quanysh: A, iya, iya. Sol ghoy sol, ýlken kisining tughan kýninde deydi ghoy, Qúday qalasa...

     Ákim: Solay ma... Solay dep jazylyp túr ma, myna qaghazda?

     Quanysh: Solay dep túr ghoy, oqysanyzshy mine, dúrystap.

     Ákim: Áy, men búl bәlelerdi týsinbeymin ghoy, solay dep jazylyp túrsa bopty. Dúrys, malades... Endi ana sroginen qate ketpeyik...

     Quanysh: Oi, odan qam jemeniz, srogy asyp bara jatsa, ishin jaryp alsam da tudyram ghoy?

     Ákim: (kýledi) Qoy-ey, qatty ketpe...

     Quanysh: Endi qaytem, endi...

     Ákim men Quanysh bir birin qolpashtasyp, arqyray kýledi. Jandary jaylanyp, bir ýlken is bitkendey jaydary. Ákim sosyn boyyn jinady, tamaghyn kenedi, taghy bir mәsele býiirden tiygendey sólbireyip túrghan Eldosqa iyegin kóterdi.

     Ákim: Sening jaghdayyng ne boldy?

     Esbol: Jaqsy.

     Ákim: Úl ma, qyz ba?

     Esbo: Qiiy kemedi, baseke... Qyz...

     Ákim: Taghy qyz ba?

     Esbol: Taghy qyz...

     Ákim: Shyn aityp túrsyng ba?

     Esbol: Ótirik aityp qaytem, baseke?

     Ákim: Sonymen sende qansha qyz boldy ózi?

Esbol: Jeti qyz ghoy... Mynaumen segizinshi bolady...

     Ákim: Osy sening qatynyn... nege qyz tua beredi ózi?

     Esbol: Bilmeymin ghoy, baseke?

     Ákim: Bilmesen, ýireteyin...

     Esbol әkim shynymen bir nәrse ýiretetindey jerden kózin kóterip әkimge tiktedi.

     Ákim: (Quanyshqa iyek qaqty ) Mine, myna Quanysh biledi, ýiretsin... Áy, biraq saghan emes, әieline ýiretken jón shyghar ony.

     Ákim men Quanysh darylday kýlisedi. Esbol jerge qarady.

     Ákim: Álsizsing ghoy, Esbol, әlsizsin...

     Osylay dedi de әkim Quanyshtyng kelip qolyn aldy. Quanysh týrin sabyrly qyla qoydy.

     Ákim: Al, Quanysh, sen jýre ber... Kerek bolsan, taghy shaqyram ghoy...

     Quanysh: Baseke...

     Ákim: Au?

     Quanysh: Onasha sharua bar edi...

     Ákim: Ony... sosyn.

     Quanysh: Jaqsy, baseke!

     Ákim: Sau bol!

     Quanysh sergek basyp ketedi. Ákim sólbireyip túrghan Esboldyng dәl qasyna kelip túrdy.

     Ákim: Sonymen... qiiy kelmedi de...

     Esbol: Qiiy kelmedi...

     Ákim: Sening bar júmysynnyng qiiy qashyp túr ghoy ózi...

    Esbol: Qúdaydyng isi ghoy, baseke..

     Ákim: (shamdanady) Sender ózi... nege qúdayshyl bolyp qalghansyndar, ә?

Osy sender qay Qúdaydy aityp túsyndar?

     Esbol: Qúday jalghyz ghoy, baseke..

     Ákim: A, solay ma? Qúday jalghyz de... Sonymen meni múqattym dep túrsyng ba?

     Esbol: Jogha, o ne degeniniz, baseke?

     Ákim: Solay de...Qúday jalghyz de... Men sony bilmeydi ekem, ә? Endeshe, sender isterinnen bereke qashsa boldy sol Qúdaydyng iyghyna bar jauapkershilikti artyp qoyghandy qoyyndar... Bәrine Qúday kinәli, ya? Qatynyng qyz tusa da Qúday kinәli... Mektebinning terezesi synsa da, ýidegi qúrsauly keseng synsa da - Qúday kinәli... Qoyyndar, Qúdaydy kinәlaudy! Ol - Qúday, ol – ýlken kisi, boldy! Davay, biz bylay isteyik... Sol Qúdaydyng (aspangha súq sausaghyn shoshaytady) kónilin taba almaghan ózimizdi kinәlayyq, aldymen, iya? Ózimizden izdeyik bar mindi (әkim ekilenip ketedi)! Aytshy? Aytshy? Ol kisi senderge jaman bolsyn dep jatyr ma? Aytshy, ol senderge bolmasyn dep jatyr ma? Aytshy, ol kisi senderding auyzdaryndy buyp, qoldaryndy baylap tastady ma? Tauyp bershi ol kisining qiya tartqan qisyq sózin? Joq qoy, joq! Bar bәle ózimizden ghoy, ózimizden!

     Esbol: (jótkirinedi) Baseke.. Siz... Qay Qúdaydy aityp jatyrsyz?

     Ákim kidirip qalady. Basyn tómen sap oilanady. Sosyn jauap qatpay kete beredi de týkpirden baryp qayyrylady. Aspangha súq sausaghyn shoshaytady, týri әlemtapyraq bolyp ketken.

     Ákim: Esinde bolsyn, Qúday... - jalghyz!!!

     Ketedi. Esbol   qala beredi.

 

                                       Jetinshi sahna

 

     Quanysh ýiining ishinde úzyn biyshikpen әieli Hanshany búryshtan-búryshqa quyp sabap jýr.

     Quanysh: Atana nәlet! Kórseteyin men saghan, ә? Kórseteyin men saghan... Men nege kóshten qaluym kerek, a? Men nege ensem enseli esik kermey tesikten syghalauym kerek, a? Kórseteyin men saghan! Mә, mә! Atang anәlet! Sen mening baghym bolmay, sorym boldyng ghoy, ә? Sorgha tap keltirding ghoy... Endi qayttim, a?

     Hansha jan úshyra qorghanady, sýrinip qap, domalap baryp jan dәrmen kóterilem degenshe Quanysh baryp bileginen shap berip ústap alady da, ishindegi jastyqshasyn suyryp alady. Sosyn qolyn kótere beredi de,  janaryna kózi týsip, kidirip qap, býkshiyip túrghan әielin ainalyp adymdap ketedi.

     Quanysh: Endi qayttim, a.. Endi qayttim?

    Sol kezde ýige Saghat pen kelinshegi Zәure kiredi. Kiredi de ynghaysyz jaghdaydy kórip abdyranqyrap qalysady.

     Saghat: Assalaumaghaleykum,agha! Jeneshe, ne bolghan sizderge?

     Osy kezde Hansha jerge dýrs etip qúlap býktetilip qalady.

     Saghat pen Zәure: (qasyna jýgirip kelip basyn sýieydi) Jeneshe, jeneshe, ne boldy sizge? Qazir, qazir... «Jedel jәrdem»...

     Quanysh: (zekip qalady) Keregi joq, sol «jedel jәrdemnen» kelip otyrmyz?

     Saghat: Ne boldy, agha, ne jaghday?

     Quanysh: Ne bolushy edi, jeneshelering bala tastady.

     Zәure: (shoshyp) Ne? Ne deysiz, agha?

     Quanysh: Týsikke úryndy jeneshelerin...

     Saghat: Qoyshy, agha?

     Zәure: Ah!

     Quanysh: Solay boldy...

     Zәure: (Hanshanyng qolyn uqalap bәiek bolyp jýr) Qazir, jeneshe, qazir... Qasiret-ay...

     Quanysh: Qasiret, әriyne... Mening basymnan qasiret ketken be? Men qasiretting ýirenshikti nysanymyn ghoy.

      Saghat: Bosamanyz, agha... Taghdyrgha amal qaysy endi... Bolashaqtan ýmitiniz bar ghoy, әiteuir.Sonynan jaqsylyghyn bergey...

     Quanysh: Ay, sol bolashaq búldyr tartyp túr ghoy. Bolashaq deydi.

      Saghat: Bәri jaqsy bolady. Jenesheme «jedel jәrdem» shaqyrtayyq ta, agha...

      Quanysh: Keregi joq dedim ghoy saghan! Keregi joq! Berer jedel jәrdeming bolsa, maghan kórset!

     Saghat: O, ne degeniniz, agha...

     Quanysh: Jýrshi...

     Quanysh Saghatty qolynan tartyp avanssenagha taqau әkeledi. Saghat an-tan, abyrjuly.

     Quanysh: (sybyrlay, ysylday sóilep) Qúrydym, Saghat!

     Saghat: Nege?

     Quanysh: Qúrydym. Ýlken kisining tughan kýnin qaytem endi?

     Saghat: Qaytesiz? Óter?

     Quanysh: Qalay ótedi? Jospar she? Shildehana she? Marapat? Gazet, jornal, televiydenie she? Oibay-ou, «Oshar» keleyin dep jatyr ghoy? «Oshar!», «Oshar!»

     Saghat: (ashulanyp) Kelmese, kemerinen assyn! Myna jaqta adamdardyng biri ólip, biri auyryp, biri qasiret shegip jatqanda Qaydaghy «Oshar?»

     Quanysh: Qúrydym ghoy, Saghat-au? Qútqarsanshy?

     Saghat: Men qalay qútqaram, qolymda ne túr menin?

     Quanysh: Balandy ber maghan?

     Saghat: (shoshynyp) Ne? Nemene deysiz?

     Quanysh: Balandy ber maghan? Sening basyng jas...

     Saghat: Ne dep kettiniz? Qaydaghy bala? Balam dýniyege kelgen joq ta ghoy?  Ne dep túrsyz óziniz?

     Quanysh: Keledi ghoy ómirge... Qúdaygha shýkir, kelinning densaulyghy jaqsy ghoy?

     Saghat: Qoyynyz, agha...

     Saghat seskenip, sheginshekteydi. Quanysh qalar emes, eki qolyn jayyp alghan.

     Quanysh: Saghat, bala dýniyege keledi ghoy? Ber maghan... Kelinning densaulyghy jaqsy, ómirge keledi ghoy bala... maghan ber... Maghan ber... Sening basyng jas... Ómiring alda ghoy, әli talay torsyqshekeni ómirge keltiresing ghoy sen... Basyng jas. Ózing әdemisin.... Kelinsheging de әdemi...

     Saghat: (sheginip keledi) Qoyynyz agha, qay-qaydaghyny aitpanyz? Ne dep kelesiz ózi? Qalay men... tughan balamdy beremin, qiyamyn, agha? Siz ne aityp túrsyz?

     Quanysh: Aynalayyn, Saghat, mening halim mýshkil. Men ólemin...Men jalynamyn saghan, Saghat! Qúlyng bolayyn, ber balandy! Alys emespiz ghoy. Aghayynbyz ghoy. Búl kerek deseng ata joly, Saghat...

     Saghat: Joq, agha! Buynsyz jerge pyshaq úrmanyz! Búl qylyghynyz tipti de aqylgha syimaydy! Qaydaghy aghayynshylyq? Qaydaghy ata joly? Mynauynyz qiyanat  qoy! Ozbyrlyq, qatigezdik qoy múnynyz! Ne dep túrsyz?

     Saghat ketuge ainalady. Quanyshtyng jan dauysy shyghady:

     Quanysh: Saghat, qayda barasyn? Ketpe! Ketpe! Jibermeymin seni! Saghat!

     Búlardyng dauysyn estip ar jaqtan Hanshany sýiep shyqqan Zәure jýgirip jetedi qastaryna.

     Zәure: Ne boldy? Ne boldy, Saghat?

     Saghat: (Zәurege qarsy jýrip qolynan alady) Kettik, Zәure!

     Saghat pen Zәure ketedi. Týkpirde shoshayyp túrghan Hansha múnyng kaburasyn shygharyp, ishinen tapanshasyn suyryp Quanyshqa kezeydi de, kaburasyn jerge tastay salady.

     Hansha: Men seni atamyn!

     Býk týsip solqyldap jatqan Quanysh basyn kóterip, jýreleydi. Kózi jarqyldap, auzynan jalyn atqanday ysyldaydy.

     Quanysh: Atasyng ba? Óltiresing be meni? Jaqsy boldy ghoy.  At! At, qane! At!

     Hansha tapanshany dir-dir etip әli kezep túr. Quanysh orynynan atyp túrady da, Hanshanyng qasyna baryp, qolynan tapanshany júlyp alady da ary ketedi. Kaburany da ile ketedi. Hansha túr qúr qolyn kezegen kýii sólbireyip. 

 

                                         Segizinshi sahna

 

     Esbol jýr tenselip. 

     Esbol: Men býginnen bastap diyrektor emespin. Men býginnen bastap jay zavush ta emespin. Men býginnen bastap qarapayym múghalimmin. Ne isteymin endi? Qalay tózem búl qorlyqqa? Joq, men qalayda diyrektor boluym kerek. Men qalayda ómir sýruim kerek. Men qalayda ómir sýruim kerek.

     Sol kezde Esboldyng jelkesinen Zәurening basy kórinedi.

     Zәure: Nege shaqyrdynyz?

     Esbol: Zәure, amansyng ba?

     Zәure: Shýkir. Nege shaqyrdynyz?

     Esbol: Zәure, men әli de diyrektor bolamyn.

     Zәure: Bolasyz, aghay.Ómirding sony búl emes shyghar...

     Esbol: Zәure, mening ótinishim ne boldy?

     Zәure: (jylap jiberedi) Búnynyz ne, aghay? Meni sonsha nege qorlaysyz? Nege azaptaysyz meni? Bәri bitpep pe edi әldeqashan? Kórgen týstey. Qorqynyshty, jaman týstey. Siz nege endi bekinip otyrsyz? Mening sonyma birjola jetuge me? Qoymaysyz ba endi?

     Esbol: Men ýshin ol shaq ghajayyp kógildir әlem. Ayshyqty sәt, arayly kókjiyek.Maghan bala kerek?

     Zәure: Bermeymin...

     Esbol: Ol mening balam.

     Zәure: Joq, ol Saghattyng úly!

     Esbol: Joq, ol mening úlym! Mening aibarym, mening Aypatsham!  

     Zәure: (egiledi) Joq, aghay, qoyynyzshy. Jalynamyn, aghay. Qoya berinizshi meni. Tynyshtyq berinizshi maghan. Siz asarynyzdy asap, jasarynyzdy jasadynyz ghoy. Boldy ghoy endi. Uәdeniz qayda? Mazalamaugha sert berip ediniz ghoy? Ne kerek endi sizge?

     Esbol: Maghan bala kerek!

     Zәure: Bermeymin! Balany alghansha janymdy alynyz?

     Esbol: Maghan sening janyng kerek emes! Janyng ózine, maghan bala kerek!

     Zәure: Joq!

     Zәure qashady Esbol ony quyp ketedi.

 

                                        Toghyzynshy sahna

 

     Esboldyng ýii. Esboldyng bәibishesi Sayrashty qyzdary qorshap alghan. Únjyrghylary týsip ketken bәrinin.

     Sayrash: Solay ma?

     Qyzdary: Solay deydi endi, apa?

     Sayrash: Saldaqy. Onyng ana kýieui... Kim edi aty?

     Qyzdary: Saghat.

     Sayrash: Saghat deydi... saghat bolmay ketkir... Erkek emes, telpek bolyp túr ghoy ol? Ay, Allam-ay...

     Qyzdary: Biraq ol әkemning alghash diyrektor bolghan jyldary ótip ketse kerek... Keyin baylanys joq deydi ghoy.

     Sayrash: Ákenning diyrektor bolghany keshe ghana emes pe?

     Qyzdary: Ýsh jyl boldy ghoy, apa?

     Sayrash: Ýsh jyl kóp uaqyt pa... (kýrsinedi) uh... Qúdayym-ay?

     Qyzdary: Apa, jýreginizge kýsh týsirmeniz? Sizge bolmaydy!

     Sayrash: Jýregi qúrysyn... Endi jýrek kerek pe maghan?  Jýregi týssin, jýregi týskir.

     Bәri týnerip otyryp qalady. Jandary alay-týley.

 

                                         Onynshy sahna

 

     Kensening aldy. Týkpirde ersili qarsyly sabylysqan júrt. Toydyng dayyndyghyna kirisip ketken synayly. Avanssenada bayyz tappay adymdap jýrgen ekeu - әkim men Quanysh.

     Ákim: Áne, dayyndyqty da qyzu bastap kettik. Ýlken kisige aqpar jetti. Biletin adamdardyng aituy boyynsha quanyp jatqan kórinedi. «Oshar» erteng tang atpastan jetetinin aityp habarlasty mana. Basqa tilshiler de sol uaqyttarda jetedi... Sheginer jer joq endi. Týsinesing be, aqymaq? Sheginer jer joq?

     Ákim sharasyzdyqtan Quanyshtyng jaghasynan alyp silkip-silkip qalady. Quanyshta ýn joq, qarsylyq ta joq. Jeli shyqqan doptay bos, qanbaqtay qauqarsyz býgin.

     Ákim: Ól, tiril, birdene qyl... Bilmeymin...

     Quanysh: Qylamyz birdene...

     Ákim: Qyl, birdene...(әkim әldene shaghyp alghanday tyzdalaqtap ketedi) Ne isteymin, a? Ne isteymin?  Osydan bolmady ma, Quanysh, maghan da saghan da ómir joq...

     Quanysh: Týsinem ghoy.

     Ákim: (aqyryp jiberedi) Maghan sening týsiniging kerek joq, hayuan? Maghan sening әreketing kerek! Nәtiyje kerek, nәtiyje!

     Osy kezde sahnagha Saghatty jetelegen Sayrash jәne onyng jeti qyzy shygha keledi.

     Sayrash: Ákim myrza?

     Ákim: Ne bop qaldy taghy da?

     Sayrash: O, ushaskavoy qaynym da osynda eken... Sizderge aryzdana keldik... Shaghymymyz bar... Oi, ishim... Búrap barady.

     Osy kezde sahnanyng artqy bóliginde bezendiru júmystarymen ainalysyp jýrgen adamdar avanssenagha ótedi de búlar sóilesip, býktetilgen Sayrashty ortagha alyp týkpirge ketedi.

 

                                      On birinshi sahna

 

     Ayy kýnine jetken Zәure jan úshyra qashyp keledi. Sonynan ekilene qughan Esbol pen Quanysh.

     Zәure: Qútqaryndar! Qútqaryndarshy, balapanymdy! Qútqara kórindershi? Qútqaryndarshy...

     Aynala qashyp týkpirge jete bergen Zәureni Quanysh tapanshasymen basyp qalady. Sosyn búlar jetip baryp, súlap jatqan Zәureni ary sýirep ketedi.

                                    On ekinshi sahna

 

     Sahna kýngirt. Ákim aqyryn ayandap shyghyp, dәl ortagha keledi. Shyttay bolyp kiyingen. Kóbelek (babochka) taghynghan.

     Ákim: Asa mәrtebeli, asa qúrmetti, ýlken kisi! Sizding tughan kýninizben halqynyz qúttyqtaydy. Búl da bir sizding qúdiretinizden bolar, auylymyzda  úl men qyz dýniyege keldi! Sizding rúqsatynyzben, Sizding qúrmetinizge qyzdyng atyn - Ay, úldyng atyn - Patsha dep qoydyq! Búl tek Sizding qúrmetinizge! Jasay beriniz, Aqpatsham!

     Osy kezde sahnagha jaryq qúiylady. Án, kýi. Shat-shadyman, qoldarynda «Aqpatsha, jasa!», «Aqpatsham barda - halyq bar!», «Janym, Aqpatsham!» degen transporattary bar júrt jónkilip jýr. Muzyka. Týkpirden hor kóterilip, olardyng ortasyn jaryp, eki ezui eki qúlaghynda bir-bir qúndaqtauly sәbiydi kótergen Quanysh pen Esbol shyghyp kele jatady.  Shartyldaghan fotoaparat, kamera. Ersili-qarsyly shapqan tilshiler.

   Ghajayyp bir әlem әiteuir.

 

                                               SONY.

 

                                                                        Almaty, 2014 jyl.

Abai.kz