Oblystyq auyl sharuashylyghy basqarmasynyng bólim basshysy Kenes Alpysbaev
Ónirimizde 50 mynnan astam sharua qojalyghy bar. Jyl on eki ay jer tyrmalap, enbek etken osy dihan qauymy kýzgi jiyn-terimin ayaqtaugha jaqyn. Nesibesin jerden tauyp otyrghandar alghan ónimning mol bolghanyn qalaydy. Ol ýshin sharualargha memleket te kómek qolyn sozyp keledi. Songhy kezde sharualardy osy memleket tarapynan beriletin kómekterdin, naqtyraq aitqanda subsidiya kólemi azayady degen aqparlar alandatyp otyr. Sebebi, daghdarys kezinde memleket tarapynan bólinetin qarjylardyng meylinshe ýnemdeletini belgili. Osy rette biz Ontýstikting sharualaryna keler jyly memleketten qoldau kórsetile me, subsidiya men basqa da qarjylay kómekter bola ma degen saualdargha jauap alu ýshin oblystyq auyl sharuashylyghy basqarmasynyng bólim basshysy Kenes Alpysbaevqa jolyqqan edik, - dep jazady "Ontýstik Rabat" gazetining tilshisi.
– Sharua qauym enbek etse ghana onyng nәtiyjesi bolatyndyghyn býginde jaqsy týsinedi. Sonymen qatar, diqandar memleket tarapynan beriletin qarjylay qoldaulardy da tiyimdi paydalanuda. Sebebi búl qarajattardyng tiygizip jatqan septigi zor. Jalpy, agrarlyq salany damytugha Ýkimet tarapynan berilip jatqan subsidiyanyng mólsheri jyldan-jylgha úlghayyp kele jatyr. Mysaly, qazir jerding qúnary tómen bolghandyqtan, oghan tynaytqysh seppey, ónim alu mýmkin emes. Búl ýshin memleketten biyl 2,260 mlrd tenge qaraldy. Yaghni, byltyrghygha qaraghanda 5 myng tonna artyq tynaytqyshqa subsidiya berildi. Derbes aramshópterge qarsy himikattardy alugha da memleket jәrdem beredi.
– Qazir daghdarysqa baylanysty sharualardyng arasynda «subsidiya berilmeydi eken» degen qaueset tarauda. Ol qanshalyqty shyndyqqa janasady?
– Subsidiya beriluge baylanysty dau-damaylardyng jii tuyndaytynyn bilemiz. Keybir sharualardyng «egin ektim» dep jalghan aityp, subsidiya alghandyghy keyinnen әshkere bolyp jatady. Jalpy, kelesi jyldan bastap múnday kelensizdikterge jol berilmeydi. Endi, kez-kelgen sharua qojalyghynyng subsidiya alugha qoly jete bermeytin boldy. Búl memleketten bólinetin qarjy toqtamaydy, onyng kólemi de azaymaydy. Tek, sapaly ónim óndiruge әreket jasaghan sharualar ghana kómekke qol jetkize alady degen sóz. Ol ýshin ónirding klimatyna baylanysty basymdylyq tanytatyn ónimder ghana saralanyp alynady. Endi, qay ónimdi damytugha bolatyndyghyn jergilikti biylik anyqtaydy. Búl bir. Ekinshiden, maqta egiledi delik. Bir maqtanyng ózine memleketten 6 týrli subsidiya bólinedi. Oghan alynatyn túqym, tynaytqyshtar, himikattar jәne ózge beriletin zattargha qarjy (subsidiya) gektaryna beriledi. Memleket býginde múnyng tiyimsiz ekenin týsindi. Sebebi, sharua qojalyqtardyng óndirgen ónimderinde eshqanday janashyldyq joq. Olar memleketten kómek aqsha alady, ony paydalanady, ónim de alady. Degenmen, onyng az-kóptigine, sapasyna eshkim bas qatyrmaydy. Sol sebepti, endigi kómek tek ghylymy janalyq engizgen diqandargha ghana beriledi. Qazirgi tanda múnyng erejesi jasalu ýstinde.
Maqta alqaptary qysqardy
Maqtaly alqap – Maqtaralda býgingi kýni maqta egu tiyimsiz bolyp qaldy. Sebebi, sharualar maqtanyng paydasyn kóremin dep songhy jyldary әbden shyghyngha batqanyn bilemiz. Mәselen, 2013 jyly búl aimaqta 96 myng gektar jerde maqta egilgen bolsa, ótken jyly 84 myng gektardy qúraghan. Al, biyl diqandar 77 myng gektargha ghana maqta ósirgen. Múnyng birinshi sebebi, shilde-tamyz ailarynda egis alqabyn aghyn sumen qamtamasyz etu mәselesi qiyndaytyndyqtan, maqta dúrys ónim bermeydi. Búl jerdegi problema su tapshylyghy. Ekinshi mәsele, aua rayynyng qolaysyzdyghynan jiyn-terim uaqytynda suyqqa qalyp ketip, sharualardy taghy da shyghyngha batyrdy. Maqtanyng tiyimsizdigin sezingen maqtaraldyq sharualar endi maqtany sudy azdau paydalanatyn daqyldarmen auystyrudy qolgha alghan. «2014 jyldan beri maqta eguding tiyimdiligi bolmaghan song sharualar kókónis, jonyshqa, jemis daqyldaryn ósiruge kóshti. Biyl ónirimizde dәndi-daqyldar alqaby 255 myng gektar alqapty qúrady. Yaghni, ótken jylgha qaraghanda dәndi-daqyldar 22 myng gektargha artyq egildi», – deydi oblystyq auylsharuashylyghy basqarmasynyng bólim basshysy Kenes Alpysbaev.
Sózimiz dәleldi bolu ýshin Maqtaraldaghy «Qarshygha» sharua qojalyghynyng júmysyn atap óteyik. Osydan birshama jyl búryn jýzim sharuashylyghyn qolgha alghan sharua qojalyqtyng búl enbegi tekke ketpegen. Maqtaly ónirde aq altyn egudi daghdygha ainaldyrghandyqtan alghashynda senimsizdik bolghany bar-dy. Degenmen, býginde ónim alghashqy jemisin berip te ýlgergen. Búl ýshin Italiyadan arnayy jýzim kóshetterin әkelgen.
Jemis-jiydek ósirushiler kóbeydi
Audandaghy maqta alqaby qysqarghanymen kókónis, jemis-jiydekterdi ósiru júmystary qarqyndy damuda. Sebebi, sharualar isting kózin tapsa, naq osy kýnderi búl tiyimdi júmys. Memleketten kómek retinde qomaqty qarjy da beriledi. Mәselen, 25400 gektar jerde bau-baqsha ónimderi jýzim men jemis-jiydekter bar bolsa, ol biyl taghy 5 gektargha úlghaytylghan. Búl ýshin sharualargha osy jyldyng ózinde 2,7 mlrd tenge subsidiya bólindi.
Týiin:
Qazir biylik sharualardyng sharuasyn dóngeletude subsidiyadan bólek jana bir pilottyq jýieni endirudi qolgha almaqshy. Búl 6-7 payyzben diqandargha nesie beru jobasy. Ol egis kólemi az sharua qojalyqtardy iri qojalyqtarmen erikti týrde biriktirip, nesie berudi kózdeydi. Alayda, múnyng jýzege asuy uaqyt enshisinde.
Aygýl Kerimbayqyzy
Abai.kz
