وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى كەڭەس الپىسباەۆ

وڭىرىمىزدە 50 مىڭنان استام شارۋا قوجالىعى بار. جىل ون ەكى اي جەر تىرمالاپ، ەڭبەك ەتكەن وسى ديحان قاۋىمى كۇزگى جيىن-تەرىمىن اياقتاۋعا جاقىن. نەسىبەسىن جەردەن تاۋىپ وتىرعاندار العان ءونىمنىڭ مول بولعانىن قالايدى. ول ءۇشىن شارۋالارعا مەملەكەت تە كومەك قولىن سوزىپ كەلەدى. سوڭعى كەزدە شارۋالاردى وسى مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن كومەكتەردىڭ، ناقتىراق ايتقاندا سۋبسيديا كولەمى ازايادى دەگەن اقپارلار الاڭداتىپ وتىر. سەبەبى، داعدارىس كەزىندە مەملەكەت تاراپىنان بولىنەتىن قارجىلاردىڭ مەيلىنشە ۇنەمدەلەتىنى بەلگىلى. وسى رەتتە ءبىز وڭتۇستىكتىڭ شارۋالارىنا كەلەر جىلى مەملەكەتتەن قولداۋ كورسەتىلە مە، سۋبسيديا مەن باسقا دا قارجىلاي كومەكتەر بولا ما دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى كەڭەس الپىسباەۆقا جولىققان ەدىك، - دەپ جازادى "وڭتۇستىك رابات" گازەتىنىڭ ءتىلشىسى.

– شارۋا قاۋىم ەڭبەك ەتسە عانا ونىڭ ناتيجەسى بولاتىندىعىن بۇگىندە جاقسى تۇسىنەدى. سونىمەن قاتار، ديقاندار مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن قارجىلاي قولداۋلاردى دا ءتيىمدى پايدالانۋدا. سەبەبى بۇل قاراجاتتاردىڭ تيگىزىپ جاتقان سەپتىگى زور. جالپى، اگرارلىق سالانى دامىتۋعا ۇكىمەت تاراپىنان بەرىلىپ جاتقان سۋبسيديانىڭ مولشەرى جىلدان-جىلعا ۇلعايىپ كەلە جاتىر. مىسالى، قازىر جەردىڭ قۇنارى تومەن بولعاندىقتان، وعان تىڭايتقىش سەپپەي، ءونىم الۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل ءۇشىن مەملەكەتتەن بيىل 2,260 ملرد تەڭگە قارالدى. ياعني، بىلتىرعىعا قاراعاندا 5 مىڭ توننا ارتىق تىڭايتقىشقا سۋبسيديا بەرىلدى. دەربەس ارامشوپتەرگە قارسى حيميكاتتاردى الۋعا دا مەملەكەت جاردەم بەرەدى.

– قازىر داعدارىسقا بايلانىستى شارۋالاردىڭ اراسىندا «سۋبسيديا بەرىلمەيدى ەكەن» دەگەن قاۋەسەت تاراۋدا. ول قانشالىقتى شىندىققا جاناسادى؟

– سۋبسيديا بەرىلۋگە بايلانىستى داۋ-دامايلاردىڭ ءجيى تۋىندايتىنىن بىلەمىز. كەيبىر شارۋالاردىڭ «ەگىن ەكتىم» دەپ جالعان ايتىپ، سۋبسيديا العاندىعى كەيىننەن اشكەرە بولىپ جاتادى. جالپى، كەلەسى جىلدان باستاپ مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە جول بەرىلمەيدى. ەندى، كەز-كەلگەن شارۋا قوجالىعىنىڭ سۋبسيديا الۋعا قولى جەتە بەرمەيتىن بولدى. بۇل مەملەكەتتەن بولىنەتىن قارجى توقتامايدى، ونىڭ كولەمى دە ازايمايدى. تەك، ساپالى ءونىم وندىرۋگە ارەكەت جاساعان شارۋالار عانا كومەككە قول جەتكىزە الادى دەگەن ءسوز. ول ءۇشىن ءوڭىردىڭ كليماتىنا بايلانىستى باسىمدىلىق تانىتاتىن ونىمدەر عانا سارالانىپ الىنادى. ەندى، قاي ءونىمدى دامىتۋعا بولاتىندىعىن جەرگىلىكتى بيلىك انىقتايدى. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، ماقتا ەگىلەدى دەلىك. ءبىر ماقتانىڭ وزىنە مەملەكەتتەن 6 ءتۇرلى سۋبسيديا بولىنەدى. وعان الىناتىن تۇقىم، تىڭايتقىشتار، حيميكاتتار جانە وزگە بەرىلەتىن زاتتارعا قارجى (سۋبسيديا) گەكتارىنا بەرىلەدى. مەملەكەت بۇگىندە مۇنىڭ ءتيىمسىز ەكەنىن ءتۇسىندى. سەبەبى، شارۋا قوجالىقتاردىڭ وندىرگەن ونىمدەرىندە ەشقانداي جاڭاشىلدىق جوق. ولار مەملەكەتتەن كومەك اقشا الادى، ونى پايدالانادى، ءونىم دە الادى. دەگەنمەن، ونىڭ از-كوپتىگىنە، ساپاسىنا ەشكىم باس قاتىرمايدى. سول سەبەپتى، ەندىگى كومەك تەك عىلىمي جاڭالىق ەنگىزگەن ديقاندارعا عانا بەرىلەدى. قازىرگى تاڭدا مۇنىڭ ەرەجەسى جاسالۋ ۇستىندە.

ماقتا القاپتارى قىسقاردى

ماقتالى القاپ – ماقتارالدا بۇگىنگى كۇنى ماقتا ەگۋ ءتيىمسىز بولىپ قالدى. سەبەبى، شارۋالار ماقتانىڭ پايداسىن كورەمىن دەپ سوڭعى جىلدارى ابدەن شىعىنعا باتقانىن بىلەمىز. ماسەلەن، 2013 جىلى بۇل ايماقتا 96 مىڭ گەكتار جەردە ماقتا ەگىلگەن بولسا، وتكەن جىلى 84 مىڭ گەكتاردى قۇراعان. ال، بيىل ديقاندار 77 مىڭ گەكتارعا عانا ماقتا وسىرگەن. مۇنىڭ ءبىرىنشى سەبەبى، شىلدە-تامىز ايلارىندا ەگىس القابىن اعىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى قيىندايتىندىقتان، ماقتا دۇرىس ءونىم بەرمەيدى. بۇل جەردەگى پروبلەما سۋ تاپشىلىعى. ەكىنشى ماسەلە، اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنان جيىن-تەرىم ۋاقىتىندا سۋىققا قالىپ كەتىپ، شارۋالاردى تاعى دا شىعىنعا باتىردى. ماقتانىڭ تيىمسىزدىگىن سەزىنگەن ماقتارالدىق شارۋالار ەندى ماقتانى سۋدى ازداۋ پايدالاناتىن داقىلدارمەن اۋىستىرۋدى قولعا العان. «2014 جىلدان بەرى ماقتا ەگۋدىڭ تيىمدىلىگى بولماعان سوڭ شارۋالار كوكونىس، جوڭىشقا، جەمىس داقىلدارىن وسىرۋگە كوشتى. بيىل وڭىرىمىزدە ءداندى-داقىلدار القابى 255 مىڭ گەكتار القاپتى قۇرادى. ياعني، وتكەن جىلعا قاراعاندا ءداندى-داقىلدار 22 مىڭ گەكتارعا ارتىق ەگىلدى»، – دەيدى وبلىستىق اۋىلشارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى كەڭەس الپىسباەۆ.

ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن ماقتارالداعى «قارشىعا» شارۋا قوجالىعىنىڭ جۇمىسىن اتاپ وتەيىك. وسىدان ءبىرشاما جىل بۇرىن ءجۇزىم شارۋاشىلىعىن قولعا العان شارۋا قوجالىقتىڭ بۇل ەڭبەگى تەككە كەتپەگەن. ماقتالى وڭىردە اق التىن ەگۋدى داعدىعا اينالدىرعاندىقتان العاشىندا سەنىمسىزدىك بولعانى بار-دى. دەگەنمەن، بۇگىندە ءونىم العاشقى جەمىسىن بەرىپ تە ۇلگەرگەن. بۇل ءۇشىن يتاليادان ارنايى ءجۇزىم كوشەتتەرىن اكەلگەن.

جەمىس-جيدەك وسىرۋشىلەر كوبەيدى

اۋدانداعى ماقتا القابى قىسقارعانىمەن كوكونىس، جەمىس-جيدەكتەردى ءوسىرۋ جۇمىستارى قارقىندى دامۋدا. سەبەبى، شارۋالار ءىستىڭ كوزىن تاپسا، ناق وسى كۇندەرى بۇل ءتيىمدى جۇمىس. مەملەكەتتەن كومەك رەتىندە قوماقتى قارجى دا بەرىلەدى. ماسەلەن، 25400 گەكتار جەردە باۋ-باقشا ونىمدەرى ءجۇزىم مەن جەمىس-جيدەكتەر بار بولسا، ول بيىل تاعى 5 گەكتارعا ۇلعايتىلعان. بۇل ءۇشىن شارۋالارعا وسى جىلدىڭ وزىندە 2,7 ملرد تەڭگە سۋبسيديا ءبولىندى.

ءتۇيىن:

قازىر بيلىك شارۋالاردىڭ شارۋاسىن دوڭگەلەتۋدە سۋبسيديادان بولەك جاڭا ءبىر پيلوتتىق جۇيەنى ەندىرۋدى قولعا الماقشى. بۇل 6-7 پايىزبەن ديقاندارعا نەسيە بەرۋ جوباسى. ول ەگىس كولەمى از شارۋا قوجالىقتاردى ءىرى قوجالىقتارمەن ەرىكتى تۇردە بىرىكتىرىپ، نەسيە بەرۋدى كوزدەيدى. الايدا، مۇنىڭ جۇزەگە اسۋى ۋاقىت ەنشىسىندە.

ايگۇل كەرىمبايقىزى

Abai.kz