Jigmond Moris (1879-1942)

Kishkentay it − puli, qúlaghyn tiktep, iyiskelenip, birazdan song azu tisterin kórsetip, ýre bastady.

− Ne boldy?- dedi qoyshy.

It odan beter shәuildedi.

− Qalalyqtar ma?

It bir sәtke tyna qaldy.

− Álde dalalyqtar ma?

Qayta abalady.

− Nege sonsha shәbelendin?

Qoyshy endi ýrgen itke kónil audarmay,  esegining kólenkesinde yqtap,  tonynyng ýstinde aunap jata berdi.

Biraz uaqyttan song eki komandor[1] da bóten bireulerding kele jatqanyn bilip,  iyesine qonyraulatqanday ýre bastady. Tipti әldebireu terisin sypyryp jatqanday, ashy dauyspen ýredi.

Qojayyn puliyding ýruinen qoyshy dosynyng jaqyndap kele jatqanyn birden týsindi.

Álden uaqyttan son, alystan esekke mingen eki qoyshynyng qarasy kórindi.  Esekpen ayandap keledi, al eki it ayaq astarynan shәuildeuin qoyar emes.

Puly iyesining ayaghyna oralyp, shәbelenuin toqtatpady.

Komondorlar sabalaryna týsti, qoyshynyng taghdyrlastaryn tanyghan synayly. Itterdi de tanysa kerek, tynshy qaldy, sonan song qayta ólendetip bir-bir shәuildep baryp toqtap, ýruge kóp yqylas tanytpady.

Tek puly pyshaqpen irep jatqanday, yshqyna ýrdi.

Eki qonaq otargha әbden tayaghanda, komondorlar kelgen itterge aralasyp, bir-birlerin jerge jyghyp, tistelep jantalasty. Qoyshynyng biri eseginen enkeyip, tayaghymen basynan úryp sespey qatyrmaq bolugha úmtyldy da, biraq úrmay, tongha qaray ayandady.  

− E-e-ey!

− „Ey”,- deme, -ey!

Qoyshy shyntaqtay kóterilip, jaqyndap kele jatqandargha qarady.

Qoyyndar endi!- dedi sanqyldap itterge.

Búghan tóbetter endi bir-birin sonday qatty júlqylaspay, biraz sayabyrlay qaldy.  

Bir qonaq jerge týsip, ýirektey manghaz basyp qojayyn qoyshygha jaqyndady.

− Qúday jarylqasyn.

− Seni de jarylqasyn.

Búl sypayylyq tanytyp, ornynan túrdy, qonaqtyng kisi syilaytynday qasiyeti joq edi, dúshpany bolatyn. Ótkende chardada otyrghanda, onyng otaryn  dala qojayyny dep saldy.  Nege olay deydi? Qayda kónili qalasa, sonda mal jayatyn ol kim edi sonsha?

Adam kónilindegi men oiyndaghyny birden jayyp salmaydy ghoy. Ekeuining qolyn alyp:

−  Týs, bauyrym, − dedi.

Ekinshi qoyshy da eseginen týsip, eki esek qantaryldy. Esekter oryndarynan tapjylmay, qonghan sonadan qorynyp, terilerin dirildetip túra berdi. Qúlaqtary ghana qozghalady, dybys joq.

Eki qoyshy esekting ýstinen tondaryn alyp, shóbi kýiip ketken taqyrlau jerge jayyp, jastana ketti. Bir-birlerine qarsy jayghasyp, alysqa qarap otyrdy. Til qatyspady.

Ýsh qoyshynyng da otar qoylary bar edi. Anda-sanda toy-tomalaq, bazargha kelgenderi bolmasa, jyl boyy kýnderin qoy sonynda ótkizip, auyldarynyng betin kórmeytin. Kýn qaqtaghan týz adamdary bolatyn. Aynalalarynda kókjiyekten basqa eshtene joq: kókte búlttar ainalyp, jerde shegirtkeler sekiredi.  Sonau jerde jabayy almúrt aghashy ghana qisaya múnayyp túr.

Otar alysta bolatyn, qoyshynyng ógey balasy baghyp jýrgen. Qoyshynyng on eki jasar balasynyng basynda −  qalpaq, ýstinde − shekpen. Túrghan boyy − osy, balagha tәn azdaghan әuesqoylyghy da bar. Kesh qaraya otardy qayyryp, әkesine de jetti.

Búlar bolsa әli tym-tyrys otyrghan. Qoyshy halqy kýni boyy ýndemeuge bar. Bastary qosylsa,birge ýnsiz otyrady. Bireuler kelip-ketip jatsa da, pysqyrmaydy.

− Áyelinizden ne habar? - dedi qonaqtyng biri ýnsizdikti búzyp.

Til qatqan  iri jiyren edi. Sekpil bet, deneli kisi. Kózi kók, jiyren múrtty. Qalpaghy qasyna deyin týsip túrghandyqtan, shashynyng qanday ekenin bilu mýmkin emes.

Ekinshi qoyshy da bir qozghalyp qoydy. Ol kishirek, tanqy múryn, jyltyraq kózdi edi. Shylym týtigin soryp, bir jaqqa qarap otyr. Ýndemedi.

−        Kelip ketti.

−       Qashan?

−       Bir apta búryn.

−       Endi qashan keledi?

−       Sәti týskende keler.

−       Azyq bar ma?

−       Tiskebasar bar.

−       Eki aptagha jete me?

−       On kýnge.

−       On kýn deshi …

Búlar taghy ýnsizdikke batty.

Bala da tym-tyrys túr. Qisyq tayaghyna sýienip, ýndemey qonaqtargha qarap qalghan. Búlardyng oiynda ne bar, ne ýshin keldi? Bilgisi keledi, aitugha bata almady. Sóileskisi de kelmedi.  Qoyshylar sóileskisi kelmese, búnyng da sóilesuge zauqy joq. Asyghatyn ne bar?

Kýn úyasyna kiruge shaq túr. Ol da myna ýsh adamgha әuesqoylyqpen qarap:  „Búlar kimder? Oilarynda ne bar?”,- dep qarap túrghanday. Kóp úzamay ol da óz otarymen qorasyna kiretinine ókinip túrghanday. Mýmkin oghan deyin isting sheti kórinip qalar?

Eshtenening úshy shyqpady, sebebi ýsh adam sol oryndarynda ayaqtaryn aiqastyryp qoyyp, mýshtikti temekilerin soryp jata berdi.

Qojayyn  qoyshy ghana bir sәt otaryn izdegendey jan-jaghyna qaraghan boldy, әsilinde tayaghy ózine tayau jatqanyn bilgisi kep edi.

Kýn úyasyna kirgende, isting sheti kórine bastady. Ýsterinen qústar arly-berli úshyp jýr. Úsaq qústar top-tobymen pyr-pyr etip úshady. Shybyn-shirkey shóp arasynan búlttay qaptap kóterilip, qústar solardy quyp әbigerge týsken.

−       Tynda beri.

−       Ne?

−       Qayys beldiging bar ma?

−       Bar.

−       Byltyr qoshtasqanda kórgenmin, jezben kómkerilgen-au deymin?

−       IYә, dәl sonday.

−       Sony maghan sat

−       Sat deysing be?

−       IYә.

−       Satpaymyn.

−       Nege?

−       Nege satpaysyn?

−       Satylmaydy. Ózim ýshin jasagham.

−       Ózine me?

−       IYә, ózime jәne úlyma.

−       Úlyna da ma?

−       IYә, soghan da.

−       Ekeuine deysing ghoy?

−       Dәl solay.

Solay desti de taghy ýndemey qaldy.  

Ymyrt ýiirildi. Qaranghynyn tez týskeni sonsha, „ýf” dep shyraqty ýrlep óshirgendey lezde tas qaranghy boldy da qaldy.

−       Sonymen satpaysyng ba?

−       Ayttym ghoy.

Búghan anau dәu qoyshy tayaghyn alyp, aqyryn ózine jaqyndatty, ornynan túrayyn degen sekildi. Qoyshy qozghala almay qaldy, qauiptenip, tyqsyryla berdi.  

−       Búl songhy sózing be?

Osy sәtte qojayyn ornynan atyp túrdy. Ana ekeui jabyla ketti.

Tayaqtar shart-shúrt aiqasa ketti. Eki tayaq bir tayaqty úryp, sonan song bir tayaq qojayynnyng basyna tiydi.

Omaqasyp týsti.

−       Sol ýshin kelip pe edinder?

Basqa sóz aitugha shamasy kelmedi, analar  әp-sәtte janyn jәhannamgha jiberdi. Qoyshy jansyz qaldy, al ana ekeui sonda da tayaqtap jatyr.

Jetkinshek qastarynda sileyip qarap túr. Bәri kózdi ashyp-júmghansha boldy,  bala qozghala almay qatty da qaldy.

−       Shesh әkenning qayys belbeuin!- dedi jiyren − Shesh deymin jyldam!

Bala ón-týssiz, analargha jaltaqtay qarap, әkesining qasyna baryp, belinen qayys belbeudi sheship aldy.

−       Ákel múnda!

Bala qayys belbeudi kóterip, ekeuining qaysysyna bererin bilmey sasqalaqtap  qaldy. Sóitip qarap túrghanda, basyna tayaqtyng qalay tiygenin angharghan da joq. Tóbesine shart tiygen tayaqtan qúlap týsip, lezde jan tapsyrdy.

Tórt it týkke týsinbey túrghanday edi, endi esteri kirdi. Eki komondor ana eki  itke tap berdi, bir-birlerining alqymdarynan alyp, alysa ketti. Qan shashyp, arsyldap, qynsylap, júlysty.

Puly jiyren qoyshygha sekirip, ayaghynan tistedi. Qoyshy tayaghymen úrdy, biraq birden óltirmedi.

Tórt komondordy qaranghyda tanu mýmkin emes edi. Bir-birin talap jedi.

Eki pende tik túryp, tayaqtaryna sýienip, itterding isin bitirgenin kýtip túrdy. Bәri bitip, qan-josa bop, jaralaryn  talap jandaryna kelgende, jiyren qoyshy:

−       Qazyndar!- dep búiyrdy.

Eki it jer qazugha kiristi. Kór qaza bastady. Biraq juyq arada bitiretin týrleri joq.  

Ekeui esekting arqasyndaghy qysqa sapty kýrekti alyp, itterge kómektesti.

Kór dayyn bolghanda, tapal qoyshy balany shúnqyrgha tastady. Al jan tapsyrghan qoyshy  bolsa − deneli.

−       Qayys belbeui mine, -dep moynyna baylap, sonymen sýiredi.

Ay qara aspannyng qaq tósine qadalghanda, qonaqjay qojayyn men onyng úly jәne ýsh iyti jerge kómildi. Ana ekeui molanyng ýstine tezek qalap, ot jaghyp, shoshqanyng mayyn shyjghyrdy. Dәmdep keshki tamaqtaryn ishti.

−       Búl sharua bitti,- dedi jiyren, − endi jyljiyq.

Otarlaryn qozghady. Ýsh jýz bas qoy dalada keledi,erine әreng qozghalady, sonda týnese de bolatyn edi. Úshy-qiyrsyz dalada nege kóship jýru kerek ekenin qoylar týsiner emes, kóshu kerek bolghasyn kóshedi de. Sondarynan tórt esek pen jaralanghan  eki komondor da erip keledi.

Eki qoyshy asyqpay-aq sondarynan ilesude.

 

-2-

 

Arada on kýn ótkende bir boyshan, qara tory әiel dala kezip jýrdi.

Ýstinde − kenep kóilek, ayaghynda myqtap baylanghan bauly shәrkey, basynda − kenep oramal.

Arqasynda dorbasy bar, jýrisi jyldam, ýsh kýn jayaulap keledi. Auyl  tym alysta qaldy, kýieui óz otaryna jaigha alys ta bolsa osy jayylym jerding ózin әreng alghan.

Kóz úshynda qisyq almúrt aghashy kóringende jýregi órekpy bastady, otaghasy malyn sol manda janshy edi.

Al qazir kýieui esh jerden kórinbeydi.

Kýnshilik jerde ne qonys, ne auyl joq. Tiri pende joq, qu mediyen dala. Eger adam әdepki ornynda bolmasa, izdep tabu qiyn. Janghan oshaqtyng ornyn tauyp, qasynda biraz otyrdy.

Búryn kórgen jerlerin aralady. Otardyng izi de kórinbeydi.  Jana basqan iz, nemese úsaq qoydyng qúmalaghy da joq. Birneshe apta búrynghy eski izder keuip qalghan. Janbyr jauyp, boran soghyp, izder bayaghyda-aq shayylyp ketken.

Áyel ýnireygen ýreyli aspannyng astynda  jatyp qansha oilanghanmen,  otaghasynyng qayda ketkenine aqyly jetpey-aq qoydy. Azdap kóz shyrymyn alghan son, basqa qoyshylardy tabu ýshin, kýnshyghysqa qaray bet aldy. Mýmkin solar kýieui turaly birdene aitar.

Budaqtaghan kónildi týtin shyqqan jerge jetti-au aqyry.

Ottyng janyndaghy otaghasy emes ekenin janghan ottan-aq anghardy. Onyng ot jaghugha zauqy bolmaytyn, tamaqty qúrghaqtay, suyqtay jey beretin. Tanghy asqa eshqashan ot jaqpaytyn, nan men shoshqa mayyn, sarymsaq jeytin. Týstikke nemese keshki asqa qúrghaq kespe nemese kóje pisiruge ot jaghatyn, onyng ózin de bala ýshin әzirleytin.

Alpamsaday itter arsyldap búghan qaray úmtyldy, biraq  búl qoryqpady. Itting tilin týsinetin qoyshynyng qyzy, qoyshynyng jary emes pe?! Itter ýrgenimen, tiyispedi.

−       Qayyrly kýn, jaqsy adamdar, -dedi әiel otqa jaqyndap.

Alyp jiyren qoyshy aldynan shyqty, qasynda taghy ýsh baqtashy bar.

−       Mening myrzam otarymen qayda ketti eken? Kórgen joqsyzdar ma? Myrzam maldy kýnbatysqa jayshy edi.

−       Ýsh jýz qoyyn ba?

−       Ýsh jýz qoy … IYә. Dәl solay. Bodry qoyshy. Aty solay edi.

−       Tize býginiz, әpke.

Áyel sostiyp túr, endi asyghys aitatyn sózi bolmaghan son, otyrdy. Qoyshygha úqsap, tizerley jayghasty.

−       Myrzanyz qayda ekening bilmeymin. Kýnbatysqa ketken.

−       Qayda ketkenin aitpady ma?

−       Ony aitpady. „Dunaydyng arghy betine kettim”,- dedi.

−       Dunaydyng arghy betine?

−       Osy mangha kelip ketkenine on eki әlde on ýsh kýn boldy ghoy deymin. „Búl jaqtan alysqa ketuim kerek, sebebi shabarmandarmen bir dauym bar,”- degen siyaqty boldy.

−       Mening myrzamnyng ba?

−       IYә, sonyn.

−       Shabarmandarmen?

−       Zanmen.

Eshqashan ol turaly aitpap edi. Eki apta búryn kelip qaytqanda, búl turaly tis jarmaghan.

−       Sózge joq adam edi.

−       Sózge joq adam bolsa, bolar, biraq osyny aitty.

Qazandy aralastyryp túrghan shanyshqysyn әielge úsyndy:

−       Alynyz.

−       Alam ghoy.

−       Alynyz, óz asynyzdy ishkendey bolynyz. Sizden ayamaymyn.

Áyel tek basyn shúlghydy. Shanyshqyny almady, qazangha salmady. Et balbyrap pisken, dәmdi edi. Búl adamdardyng ómiri tannan-aq tamasha bastalghan.

Qoylargha kóz saldy. Qoyy men qozysy aralas eken. Óz qoylaryn kórgendey qaray berdi, qaray berdi. Eger myrzasy ketip qalsa, endi qoydy da, qozyny da kórmeytin bolady.

−       Osynda kelgende esimde qalghany qayys belbeui bar edi, jezben kómkerilgen, - dedi jiyren qoyshy.

−       IYә, onynyz ras.  Qayys belbeuin jaqsy kóretin, belinen tastamaytyn.

−       Súrap edim, bermedi.

−       Joq, ony jalghanda eshkimge bermes edi.

−       Bәrin berem dep uәde berdim, miyzemey qoydy.

−       Mening myrza janym …− dep qolyn qusyrdy әiel.

−       Súraghanym sol edi, dereu ketem dedi.

−       Men turaly birdene demedi me?

−       Joq, súrap edim, jauap bermedi.

−       Bir auyz sóz aitpady ma?

−       Bar aitqany: „Kelip ketti”. Qashan?- dep edim: „Bir apta shyghar”− dedi. Osyny aitty.

−       Bir apta shyghar? Solay dedi me?

−       Solay dedi.

−       Onda bir apta búryn osy jerde bolghan boldy ghoy?

−       Bir apta búryn ghana ma?

Áyel ana jigitterge ainala qarap shyqty, olardyng eshnәrseden habarsyzyn bayqady.

−       Mynalar kórmese, sol kezde osy jerde bolmaghandary ghoy.

Sonda búlar qayda edi?

−       Árqayda.

−       Jana kelgen adamdar ma?

−       Jana adamdar emes, tek ol kelgende búlar janymda bolghan joq.

−       Sonda myrzam ne ýshin kelipti?

−       Jay keldi. Otarymen ayaldady. Samarqau kórindi. Birdene jasyrghany anyq, ýn-týnsiz kýide jýrdi.

−       Dәl ózi,- dedi әiel.

Oyly kózderin alysqa qadap túr, jýregi odan beter shiyrshyq atty.

−       Eshqanday belgi qaldyrmady ma?

−       Belgi? Nege? Qoly sonday ashyq emes-ti.

−       Onda ..

Áyel ornynan týregeldi.

−       Qasynda bala bolmady ma?

−       Bala? Bir ret bir balamen qoy jayyp jýrgenin kórgenmin.

−       IYә.

−       Eki komondory jәne bir puly iyti bar bolatyn.

−       Dәl aittynyz.

−       Kýtiniz, mýmkin kýzge deyin qaytyp keler. Mýmkin odan da kesh oralar … Ýiinizge qaytynyz. Múnda qalsanyz da bolady. Bәrimiz adambyz ghoy. Bir kýn osynda ayaldanyz.

−       Dunaydyng arghy betine ketti dediniz be?

−       IYә, Dunaydyng arghy betine.

−       Onda men sonynan Dunaydyng arghy betine kettim.

−       Tek kýnbatysqa jýre beriniz.

−       IYә, súray-súray jetem ghoy.

Solay dep әiel ornynan túryp, iyghyndaghy dorbasyn silkip, basyn bir  shayqady da, kete bardy.

Qoyshylar sonynan úzaq qarap úrdy. Ishti, jedi. Kýbisheden sharap soraptady. Sonan song oryndarynan túryp, qoylaryn qaraugha ketti.

Áyel bolsa jýre berdi, jýre berdi. Sheksiz dalagha sinip ketti. Kýn odan sayyn biyikke kóterilip, dala kezip bara jatqan, aq kenep kiygen qara tory әieldi baghyp túrdy. Al ol bolsa jýre berdi. Ýiine de qaytpady, dala әbden jútyp qoyghansha keze berdi. Dunaygha da jetti. Qayyqty adam ony Dunaydan asyrdy. Jolyn ary qaray jalghady.

Qoyshylar mal jayatyn jayylym jerlerdi izdedi.

Jaz boyy ayaghynan tausyldy, qar jaughansha bar jerdi aralap, barlyq otardy kórdi, barlyq qoyshymen kezdesip: „Ýsh jýz qoyy bar, sózge saran, kishkentay bir qoyshyny kórmedinder me?” - dep súraumen boldy.

Qysqa qaray auylyna qaytty. Esikti quysqa tyqqan kiltpen ashyp, ýiine kirip, qysty ýiinde ótkizdi. Ol kelgenshe kórshileri qarap qalghan torayy da ýlkeyip, tauyqtary, balapandary da kóbeyip qalypty,

Kóktem kele ýiinde otyra almady. Puly itting kishkene kýshigi bar edi, sol da  kishkene it bop ósip qalghan. Soghan:

−       Jýr, puli, iyenning izine týsip keleyik,- dedi.

Qayta bayaghy dalagha bardy. Arqasyna kótergeninshe jýk aldy. Jayaulap byltyrghy otaghasyn kórdi degen jerge keldi.

Taghy da  sol ýlken almúrt aghashyn izdep tapty. Jazdy sonda ótkizetin kisidey jayghasty.  

Sol jerde eki apta boldy, bәlkim ýsh apta, sanamady. IYti − janynda. Azyghy tausylghanda, jýgin jinap,  ýige qaytty. Qayta jolazyq dayyndap, qayta jolgha shyqty. Ol dalada endi basqa qoyshy mal jayyp jýrgen.   

Kýnderden song kýnder, janbyrly kýnder ótip jatty. Qalay da ainalshyqtap sol jerden kete almady. Túraghy − bir tómpeshik.

Tamyz aiy bolghanda puly әldene tauyp әkeldi. Bas kiyim.

−       Búl mening myrzamdiki ghoy, -  dedi әiel − qaydan aldyn, puli? It bastay jóneldi.

It kishkene ýiilgen qúmdy qoparugha kiristi. Ashuly, yryldap qazyp jatyr, qazyp jatyr.

Kenet bir qol kórindi.

Áyel  qúmdy tyrnalay bastaghany sol edi, myrzasy shygha keldi. IYistenip, býlinip ketken. Moynynda − jezben kómkerilgen qayys belbeui.

Úlyn da tapty. Bala etpetinen jatyr, basynda ýlken qalpaghy bar, kóterip edi basynda ýlken jaryq baryn bayqady. Anasy kóz aldy qarauytyp ketti, biraq kózinen tamshy jas ta shyghar emes. Bir úrghannan ólip ketken. Jany qinalmaghan.

Kýni boyy molanyng janynda men-zeng bop otyrdy.  Keshke tayau qúm qazyp, tómpeshik jasap, kres aghash tikti de jolgha shyqty. Betalysy – kýnshyghys.

Tangha juyq otargha jolyqty.

−       Byltyr osy jerde qoy jayghan jiyren qoyshy qayda?-dep súrady.

−       Segedte.

−       Solay ma?

−       Kóp jaman iske úrynyp,  aq-qarasyn tekseruge sot alyp ketti.

Áyel týstenbey-aq Segedke qaray jýrdi.

Ýsh kýn degende Segedke jetti. Birden tynyshtyq saqshylaryna baryp, bәrin bayan qyldy.

Tynshylar baryp, arbaly atpen jiyrendi ústap alyp ketti.

Molany arshyp, kórgenderin qaghazgha týsirdi. Qayys belbeudi qoyshynyng moynynan sheship alyp, Segedke keldi.

-3-

Tergeushi ústalghandardan súraq aludy bastaghan.

Qaraqshylardy birinen-song birin tergedi.

Sózden sózdi suyrtpaqtap, aqyr-sonynda jiyrenning sansyz úrlyghy men kisi óltirgeni dәleldendi. Qylmystyng sheti kórine bastady:

−       Saghan Bodry qoyshy turaly aityp túrmyn.

Jiyrenning beti shimirikpedi.

−       Bodry qoyshy? Ol әli tiri me edi?

−       Tiri me eding ne?

−       Tirisinde aty Bodry qoyshy bolatyn. Ol qayda ketti?

−       Bilmeymin, myrza.

−       Senderding qastarynda dalada mal jayyp jýrgen. Úlymen.

−       Mýmkin.

−       Tanityn ba ediniz?

−       Dunaydyng arghy betine baram degen. Dunaydyng arghy betine ketti me eken, sony bilu kerek. Ketip bara jatqanda maghan kelip ketken. Zang oryndarymen bir dauym bar, kýn batarda batysqa qaray kettim degen.

−       Kýn batarda ma, el úiqygha ketkende me?

−       El tynyshtalghanda.

−       Men de solay dep oilaymyn. Onyng janyn mәngilikke tynyshtandyrghan siz bolarsyz?

−       Men be, myrza?

−       IYә, úly ekeuin.

−       Joq, eshqashan.

−       Qaranyz, sizding shyndyghynyz bayaghyda ashylyp qoyghan. Tek bir súraqqa jauap beriniz. Sizge Bodry qoyshy ne istedi?

−       Eshtene myrzam.

−       Eshtene istemedi me?

−       Maghan tittey qiyanat jasaghan emes.

−       Onda chardada „Bodry qoyshy malyn tiyisti jerge jaymay jýr”,- dep nege aittynyz?

Jiyren qoyshynyng qasy jybyr etti.

−       Men olay dep aitqan joqpyn.

−       Estigender bar.

−       Ony adam balasy estigen joq.  

−       Estigender bar,ony jaqsy bilesiz. Kimge aittynyz?

−       Aytsam aitqan shygharmyn, biraq jaman pighylym joq-ty.

−       Onda qanday pighylmen aittynyz?

−       Oghan aitqan joqpyn, әr qoyshynyng ózine tiyesili jerge mal jaiyy kerek degenim edi.

−       Ýsh jýz qoyy bar bolatyn. Solarmen qayda ketti? Jerding jaryghyna týsip ketken joq. Shyndyq qoy?

−       Shyndyq.

−       Ózi joq bolsa da, qoylarynyng tabyluy kerek.

−       Erkek qoy ma edi, saulyq qoy ma edi?

−       Erkek qoy bolghan.

−       Bolghan, bolghan. Óziniki me edi, qojayynyng maly ma edi?

−       Ol ózine ghana mәlim.

−       Sizge ne dep edi?

−       Men onymen tilge kelgen emespin.

−       Onda qaydan bilesiz?

−       El aitty. Kórdim. Jayyp jýrgen. Túiyq adam edi. Ýndemeytin.

−       Ýndemeytin?

−       IYә, ýndemeytin.

−       Sol sәtte de ýndemedi me?

−       Qashan?

−       Sender  tayaqpen basyna úrghanda. Úrdynyz ghoy, úlyn qosa.

−       Úly da bar ma edi?

−       Bir úly bolghan. Siz basynan bir úrghannan qalmay jan tapsyrghan.

−       Maghan búlay sóilemeniz. Men onyng ózimen de, úlymen sóilesken emespin.

−       Sóilemese, sóilemegen shyghar. Ýndemeytin bolsa.

−       Mende neniz bar?

−       Siz jenildeniz. Kinәnizdi birtindep moyyndap jenildey beriniz degenim ghoy.

−       Qatysym joqty moyyndamaymyn.

−       Oilanynyz.

−       Oilanatyn nesi bar?

−       Jandarynyzda kýrek te bar ma edi?

−       Kýrek?

−       IYә, esekke artqan.

−       Esekke?

−       Isti taza bitiripsizder.

−       Men emes, myrza.

−       Qoydy aidap әkettinizder me?

−       Mening óz qoyym bar, mәrtebeli myrza, basqanyng qoyyna súqtanbadym.

−       Qoydyn sany әjeptәuir edi. Ýsh jýz. Bodry qoyshy adal adam edi. Óz manday terimen jiyp-tergen maly bolatyn.

−       Onysyn bilmeymin. Tanymaymyn.

−       Qoy otarymen әli sizde me әlde satyp jiberediniz be?

−       Maghan múnday sóz aitpanyz.

−       Áy, siz de ... Bala emessiz ghoy. Odan da auyr kýnәgha batyp túryp, ýsh jýz qoy ýshin daulaspay-aq qoyynyz. Qúday aldyna taza barmaysyz ba? Bodry qoyshy sizdi búl mýmkindikten aiyrmasyn degenim ghoy.

−       Men sizge kómektese almaymyn.

−       Boqmúryn baladay kózinizge týkireyin be?!  Kýn batqanda basynan úrghansyzdar, iytin de óltirip, qúmgha kómgensizder.

Jiyren qoyshy tistenip, baqyrayyp  kózi alaryp, tergeushige bajyraya qarady.

−        Búlay demeuiniz kerek edi, myrza.

−       Joghalynyz, onbaghansyz. Kózime kórinbeniz!

Qoyshy tenselip qaldy.  

−       Joghalynyz kóz aldymnan. Qoyshymyn deydi ghoy.  Onbaghan ez.  Dargha asylsanyz da, azaptan qútylmaysyz.  

−       Jasamaghan kýnәmdi moynyma almaymyn.

−        Ket!

Qoyshy búryldy da, auyr qadammen  esikke qaray bettedi. Esikting tútqasyn ústay berdi de, keri shegindi.

Tútqagha qoly tiymedi. Qozghala almay, melshiyip, auzy kópirshy bastady.

Qoly tútqanyng ýstinde ilinip qatyp qaldy.

Sonan song qolymen basyn ústap, keri búryldy.

−       Mәrtebeli myrza … Moyyndaymyn.

Tergeushi eshtene demesten, kózi shoqtay janyp qarady da qaldy.

−        Bodry qoyshyny ýsh jýz qoyy men eki esegi ýshin biz óltirdik.

Sóitti de basyn  tómen salbyratty.

Tergeushi tyndap boldy da, qonyrauyn qaqty.

Eki saqshy kirip keldi.

−       Áketinder. Jiyrma bes ret dýre soghyndar!

Qoyshy basyn tómen salyp, tәltirektep esikten shyghyp bara jatyp: 

−       Kóp raqmet, - dey berdi.

Tergeushi sonynan qarap túryp:

− Jabayylar!-dedi yzgharly dauyspen.

 (1931)

Majar tilinen audarghan Raushangýl Zaqanqyzy Múqysheva