Júma, 29 Nauryz 2024
Osy ghoy endi... 7214 0 pikir 18 Qyrkýiek, 2015 saghat 08:28

SÁULEGE TEPERISh KÓRSETKEN KIM?

Talantty jannyng joly qashan da jenil bop kórgen emes. Ózi ósken ortasynan daralanyp, oq boyy oza shauyp, elining mandayyna basqan túlghagha ainalu onay bolghan ba?! Sondyqtan da daryndardyng ómiri qiyndyqtar men kýreske toly bolatyny aqiqat.

 

Óitkeni, olardyng últyna sinirgen enbegin kózi tirisinde eshkim baghalamaydy. Qayta olardyng janyn shabaqtap, sonynan it qosyp quugha qúmar. Keybir ónerdi  materialdyq iygilik kózi dep oilaytyn toghysharlardyng sol daryn iyelerine jaratushy bergen úlanghayyr talantty qyzghanyp, jolyn kesetinin, ózderinshe «elemey óltirudi kózdeytin» mysyq pighyldaryn kórip te, kuә bolyp ta jýrgenimiz ras. Tek sol jaylargha mәn berip, halyqqa jetkize alyp jýrmiz be? Ángime osyghan tireledi.

IYә, talantqa enshi ghyp bergen taghdyr óte kýrdeli. Jәne ol negizinen ashy shyndyqqa qúrylady. Sol kermek dәmdi tandayymyzda tatyp kórmegendikten shyghar, kóbinese arzan, jel sózge, әsire qyzylgha qúmarmyz. Shyndyqty shyrqyratyp aitu qolymyzdan kelmey jýrgeni de jasyryn emes. Ózi ghasyrda bir-aq ret tuatyn, últtyng mandayyna bitken dara túlghalar bolady. Odan qazaq halqy kende emes. Biraq, sol túlghalardy qashan baghaladyq?! Olardyng jýregindegi altyn kómbeni aqtarugha múrsha berdik pe ózi?! Osyghan kelgende kýmiljiymiz.

Mәselen, men kýy anasy Dina Núrpeyisovany aitqanda kóz aldyma әnshi Sәule Janpeyisovany elestetemin. Sonau Naryn qúmynan Almatygha kýishi Smaghúl Kóshekbaevtyng qolqalauymen barghan Dina anamyz ómirining sonynda tughan jerge degen qúsalyqtan janyna dert jamaghanyn bireu bilse, bireu bilmes. «Shirkin, Bәibekting qúdyghynan su iship, shólimdi bassam, topyraghyna tabanymdy tiygizsem, armanym bar demes edim» dep kýnirengen eken. Sol siyaqty Sәule de Atyrauda Dina Núrpeyisova atyndaghy muzyka akademiyasynda basshy bolghan kezderinde «Tarazdyng topyraghyna, tughan jerime paydamdy qalay tiygizemin?» dep tolghanatyn. Keyin Qúrmanghazy atyndaghy Qazaq Últtyq Konservatoriyasynda kafedra mengerushisi qyzmetin abyroymen atqaryp jýrgen kezinde Jambyl oblysynyng sol kezdegi әkimi Bozymbaevtyng shaqyruymen Jýsip Balasaghún atyndaghy Jambyl oblystyq filarmoniyasyna diyrektor bolyp keldi.

Álbette, qazaqtyng mandayyna bitken talantty әnshi talay-talay shetelderge shyghyp, әlemning eng tandauly sahnalaryn kórgen bolatyn. Sondyqtan, jana qyzmetine óz biyiginen, ózining joghary talghamy men talaby dengeyinen qarady. Kóptegen maqsattar qoydy aldyna. IYә, újym songhy jyldary elding aldyna shygha bastady. Janpeyisovanyng janqiyarlyq enbegi dalagha ketpedi. Elimizding bas qalasy Astanada konsert berip, býkil Qazaqstandy eleng etkizdi. Alayda, búl keybireulerge jaqpady. Bәlkim olargha Sәule Janpeyisovanyng jana qyrynan, basshylyq talantymen eldi tabyndyrghany jaqpaghan bolar. Talantty jannyng bar iske de óz dәrejesinde iskerlikpen den qoyatynyn Sәule osy joly barsha júrtqa mәlim etti. Sonday-aq, songhy kezde kompozitorlyq shabyty oyanyp, Tólegen Aybergenovtyn, Maraltay Rayymbekting ólenderine әuen jazdy. Ol tek Batystyng dәstýrli әn mektebining tuyndylaryn ghana repertuaryna engizbeydi. Sәulening oryndauynda Arqanyng әnderi, qazaq kompozitorlarynyng әnderi, estradalyq әnder ózgeshe týrlenip, qúlpyryp ketetinin ónersýier qazaq balasy biletini anyq. «Sәule tek Batystyng әnderin oryndaushy»degender onbay qatelesedi. Ol qazaq halyq kompozitorlarynyng bәrining әnin shyrqauda. Onyng oryndau sheberliginde min joq.

Sәule Janpeyisovagha oblystyq filarmoniyanyng diyrektorlyghy kerek te emes, al, filarmoniyagha Sәulening kerek ekenin kózi qaraqty oqyrman sezetin shyghar. Osy túrghydan alghanda, sot sheshimin jeleu etip onyng lauazymdyq ornyna shýilikkenderding sonshalyqty ishmerez, dýmbilezdigine qayran qalmasqa amal joq. Qúlagerge balta siltegen toghyshar pendeler siyaqty, olardyng da tarihta aty qalatyny kәmil. Sonda qazaqtyng kýmiskómey әnshisi, dara tughan Sәule Janpeyisovany qudalaghan degen atpen qalu – olardyng úrpaghyna onay tiymeytin auyr jýk. Osyny oilasa netti?! Ómir bir orynda túrmaydy. Býgingi materialdyq dýnie men lauazym-mansap ýshin ertengi ruhany óner múrasyna ainalar túlghagha qastandyq jasau – baryp túrghan túrlausyzdyq. Bir kezde Kýlәsh Bayseyitovany Qytaygha jibermeu ýshin jantalasqan, onyng ýstinen aryz jazyp, jýregine jýk týsirgen jandardyng býgingi halin kóz aldarynyzgha elestetip kórdinizder me? IYә, olar da talantty jandar, olardyng da qazaq ónerine qosqan ýlesi úshan-teniz. Alayda, Kýlәsh siyaqty qazaqtyng birtuar qyzyna jasaghan adamgershilikke jat qylyqtary ómir boyy ókinishke ainalyp, ózekterin órtegen de shyghar-au! Olardy biz atamay-aq qoyayyq, alayda ar aldynda tynysh úiyqtay ala ma ózderi?! Qazirgi tanda Kýlәsh turaly jazylghan kitaptar, týsirilgen filim bar. Ásirese, jazushy Sara Latiyevanyng «Búlbúly» ol turaly oqyghan jangha kóp derek bereri dausyz. Biz tarihtyng osynday tústarynan sabaq aluymyz kerek. Tarih – shynshyl, әdiletti. Ol bolashaq úrpaqtyng aldynda bar shyndyqty jayyp salghanda betimiz aimanday bolmasyn, úrpaghymyz biz ýshin úyalmasyn.

Sәule Janpeyisova da –  Kýlәsh pen Dina siyaqty qazaqtyng ruhany múrasy. Halyq ónerin ertenge jetkizushi, tandayynan bal tamghan әnshi, kókireginen búlbúl úshqan kompozitor.

Halyq Sәulening әnderine ghashyq. Ony tandy tangha úryp tyndaugha әzir. Nege deysizder ghoy?! Óitkeni ol eshqashan fonogramma degendi jasatpaghan, qay sahnada da qazaqtyng qasiyetti qonyr dombyrasynyng ýnin asqaqtatyp, Jasaghan bergen dausymen halyq aldyna shyghatyn әnshi. Óitkeni ol halyqpen tyghyz baylanysta, qarapayym, keybir fonogrammamen aitatyn әnshilerdey «júldyz» dertine shaldyqpaghan has talant. Sondyqtan, «Ayqyn» gazetine shyqqan әnshi turaly maqalagha ýn qosudy ózime paryz dep sanadym. Aq Jayyq jaghasyndaghy el-júrt Sәulening dauysyna inkәr, minezine tәnti. «Ánshimin, tanymalmyn» dep asqaqtamay, «ata kórgen oq jonar, ana kórgen ton pisher» degendey, ata-anadan alghan tәrbiyeni qanmen singen boyyndaghy qasiyetine úshtastyryp, halqyna qalauly bop jýrgen qazaqtyng Úly әnshisin tek biyikten kórgimiz keledi. Úlynyng úly ekenin moyyndap, janyna jalau bolyp, kóniline qanat bitiru — barshamyzdyng paryzymyz. Osyny úmytpayyqshy. Qamshynyng sabynday qysqa ghúmyrda bir-birimizge tileules bop jýrgenge ne jetsin?!

Eki Kenen tumaydy,

Alataugha ekseng de» degen óner dýldili Kenen Ázirbaev ta osynday teperishterdi kórip, nazalanyp aitty ma eken, jaryqtyq?! 

 

Gýlzada NIYETQALIYEVA,

Atyrau  

Abai.kz 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2279
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3596