تالانتتى جاننىڭ جولى قاشان دا جەڭىل بوپ كورگەن ەمەس. ءوزى وسكەن ورتاسىنان دارالانىپ, وق بويى وزا شاۋىپ، ەلىنىڭ ماڭدايىنا باسقان تۇلعاعا اينالۋ وڭاي بولعان با؟! سوندىقتان دا دارىنداردىڭ ءومىرى قيىندىقتار مەن كۇرەسكە تولى بولاتىنى اقيقات.

ويتكەنى، ولاردىڭ ۇلتىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن كوزى تىرىسىندە ەشكىم باعالامايدى. قايتا ولاردىڭ جانىن شاباقتاپ، سوڭىنان يت قوسىپ قۋعا قۇمار. كەيبىر ونەردى  ماتەريالدىق يگىلىك كوزى دەپ ويلايتىن توعىشارلاردىڭ سول دارىن يەلەرىنە جاراتۋشى بەرگەن ۇلانعايىر تالانتتى قىزعانىپ، جولىن كەسەتىنىن، وزدەرىنشە «ەلەمەي ءولتىرۋدى كوزدەيتىن» مىسىق پيعىلدارىن كورىپ تە، كۋا بولىپ تا جۇرگەنىمىز راس. تەك سول جايلارعا ءمان بەرىپ، حالىققا جەتكىزە الىپ ءجۇرمىز بە؟ اڭگىمە وسىعان تىرەلەدى.

ءيا، تالانتقا ەنشى عىپ بەرگەن تاعدىر وتە كۇردەلى. جانە ول نەگىزىنەن اششى شىندىققا قۇرىلادى. سول كەرمەك ءدامدى تاڭدايىمىزدا تاتىپ كورمەگەندىكتەن شىعار، كوبىنەسە ارزان، جەل سوزگە، اسىرە قىزىلعا قۇمارمىز. شىندىقتى شىرقىراتىپ ايتۋ قولىمىزدان كەلمەي جۇرگەنى دە جاسىرىن ەمەس. ءوزى عاسىردا ءبىر-اق رەت تۋاتىن، ۇلتتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن دارا تۇلعالار بولادى. ودان قازاق حالقى كەندە ەمەس. بىراق، سول تۇلعالاردى قاشان باعالادىق؟! ولاردىڭ جۇرەگىندەگى التىن كومبەنى اقتارۋعا مۇرشا بەردىك پە ءوزى؟! وسىعان كەلگەندە كۇمىلجيمىز.

ماسەلەن، مەن كۇي اناسى دينا نۇرپەيىسوۆانى ايتقاندا كوز الدىما ءانشى ساۋلە جانپەيىسوۆانى ەلەستەتەمىن. سوناۋ نارىن قۇمىنان الماتىعا كۇيشى سماعۇل كوشەكباەۆتىڭ قولقالاۋىمەن بارعان دينا انامىز ءومىرىنىڭ سوڭىندا تۋعان جەرگە دەگەن قۇسالىقتان جانىنا دەرت جاماعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. «شىركىن، بايبەكتىڭ قۇدىعىنان سۋ ءىشىپ، ءشولىمدى باسسام، توپىراعىنا تابانىمدى تيگىزسەم، ارمانىم بار دەمەس ەدىم» دەپ كۇڭىرەنگەن ەكەن. سول سياقتى ساۋلە دە اتىراۋدا دينا نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى مۋزىكا اكادەمياسىندا باسشى بولعان كەزدەرىندە «تارازدىڭ توپىراعىنا، تۋعان جەرىمە پايدامدى قالاي تيگىزەمىن؟» دەپ تولعاناتىن. كەيىن قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىندا كافەدرا مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارىپ جۇرگەن كەزىندە جامبىل وبلىسىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى بوزىمباەۆتىڭ شاقىرۋىمەن ءجۇسىپ بالاساعۇن اتىنداعى جامبىل وبلىستىق فيلارمونياسىنا ديرەكتور بولىپ كەلدى.

البەتتە، قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن تالانتتى ءانشى تالاي-تالاي شەتەلدەرگە شىعىپ، الەمنىڭ ەڭ تاڭداۋلى ساحنالارىن كورگەن بولاتىن. سوندىقتان، جاڭا قىزمەتىنە ءوز بيىگىنەن، ءوزىنىڭ جوعارى تالعامى مەن تالابى دەڭگەيىنەن قارادى. كوپتەگەن ماقساتتار قويدى الدىنا. ءيا، ۇجىم سوڭعى جىلدارى ەلدىڭ الدىنا شىعا باستادى. جانپەيىسوۆانىڭ جانقيارلىق ەڭبەگى دالاعا كەتپەدى. ەلىمىزدىڭ باس قالاسى استانادا كونتسەرت بەرىپ، بۇكىل قازاقستاندى ەلەڭ ەتكىزدى. الايدا، بۇل كەيبىرەۋلەرگە جاقپادى. بالكىم ولارعا ساۋلە جانپەيىسوۆانىڭ جاڭا قىرىنان، باسشىلىق تالانتىمەن ەلدى تابىندىرعانى جاقپاعان بولار. تالانتتى جاننىڭ بار ىسكە دە ءوز دارەجەسىندە ىسكەرلىكپەن دەن قوياتىنىن ساۋلە وسى جولى بارشا جۇرتقا ءمالىم ەتتى. سونداي-اق، سوڭعى كەزدە كومپوزيتورلىق شابىتى ويانىپ، تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ، مارالتاي رايىمبەكتىڭ ولەڭدەرىنە اۋەن جازدى. ول تەك باتىستىڭ ءداستۇرلى ءان مەكتەبىنىڭ تۋىندىلارىن عانا رەپەرتۋارىنا ەنگىزبەيدى. ساۋلەنىڭ ورىنداۋىندا ارقانىڭ اندەرى، قازاق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرى، ەسترادالىق اندەر وزگەشە تۇرلەنىپ، قۇلپىرىپ كەتەتىنىن ونەرسۇيەر قازاق بالاسى بىلەتىنى انىق. «ساۋلە تەك باتىستىڭ اندەرىن ورىنداۋشى»دەگەندەر وڭباي قاتەلەسەدى. ول قازاق حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ ءبارىنىڭ ءانىن شىرقاۋدا. ونىڭ ورىنداۋ شەبەرلىگىندە ءمىن جوق.

ساۋلە جانپەيىسوۆاعا وبلىستىق فيلارمونيانىڭ ديرەكتورلىعى كەرەك تە ەمەس، ال، فيلارمونياعا ساۋلەنىڭ كەرەك ەكەنىن كوزى قاراقتى وقىرمان سەزەتىن شىعار. وسى تۇرعىدان العاندا، سوت شەشىمىن جەلەۋ ەتىپ ونىڭ لاۋازىمدىق ورنىنا شۇيلىككەندەردىڭ سونشالىقتى ىشمەرەز، دۇمبىلەزدىگىنە قايران قالماسقا امال جوق. قۇلاگەرگە بالتا سىلتەگەن توعىشار پەندەلەر سياقتى، ولاردىڭ دا تاريحتا اتى قالاتىنى كامىل. سوندا قازاقتىڭ كۇمىسكومەي ءانشىسى، دارا تۋعان ساۋلە جانپەيىسوۆانى قۋدالاعان دەگەن اتپەن قالۋ – ولاردىڭ ۇرپاعىنا وڭاي تيمەيتىن اۋىر جۇك. وسىنى ويلاسا نەتتى؟! ءومىر ءبىر ورىندا تۇرمايدى. بۇگىنگى ماتەريالدىق دۇنيە مەن لاۋازىم-مانساپ ءۇشىن ەرتەڭگى رۋحاني ونەر مۇراسىنا اينالار تۇلعاعا قاستاندىق جاساۋ – بارىپ تۇرعان تۇرلاۋسىزدىق. ءبىر كەزدە كۇلاش بايسەيىتوۆانى قىتايعا جىبەرمەۋ ءۇشىن جانتالاسقان، ونىڭ ۇستىنەن ارىز جازىپ، جۇرەگىنە جۇك تۇسىرگەن جانداردىڭ بۇگىنگى ءحالىن كوز الدارىڭىزعا ەلەستەتىپ كوردىڭىزدەر مە؟ ءيا، ولار دا تالانتتى جاندار، ولاردىڭ دا قازاق ونەرىنە قوسقان ۇلەسى ۇشان-تەڭىز. الايدا، كۇلاش سياقتى قازاقتىڭ ءبىرتۋار قىزىنا جاساعان ادامگەرشىلىككە جات قىلىقتارى ءومىر بويى وكىنىشكە اينالىپ، وزەكتەرىن ورتەگەن دە شىعار-اۋ! ولاردى ءبىز اتاماي-اق قويايىق، الايدا ار الدىندا تىنىش ۇيىقتاي الا ما وزدەرى؟! قازىرگى تاڭدا كۇلاش تۋرالى جازىلعان كىتاپتار، تۇسىرىلگەن فيلم بار. اسىرەسە، جازۋشى سارا لاتيەۆانىڭ «بۇلبۇلى» ول تۋرالى وقىعان جانعا كوپ دەرەك بەرەرى داۋسىز. ءبىز تاريحتىڭ وسىنداي تۇستارىنان ساباق الۋىمىز كەرەك. تاريح – شىنشىل، ادىلەتتى. ول بولاشاق ۇرپاقتىڭ الدىندا بار شىندىقتى جايىپ سالعاندا بەتىمىز ايمانداي بولماسىن، ۇرپاعىمىز ءبىز ءۇشىن ۇيالماسىن.

ساۋلە جانپەيىسوۆا دا –  كۇلاش پەن دينا سياقتى قازاقتىڭ رۋحاني مۇراسى. حالىق ونەرىن ەرتەڭگە جەتكىزۋشى، تاڭدايىنان بال تامعان ءانشى، كوكىرەگىنەن بۇلبۇل ۇشقان كومپوزيتور.

حالىق ساۋلەنىڭ اندەرىنە عاشىق. ونى تاڭدى تاڭعا ۇرىپ تىڭداۋعا ءازىر. نەگە دەيسىزدەر عوي؟! ويتكەنى ول ەشقاشان فونوگرامما دەگەندى جاساتپاعان، قاي ساحنادا دا قازاقتىڭ قاسيەتتى قوڭىر دومبىراسىنىڭ ءۇنىن اسقاقتاتىپ، جاساعان بەرگەن داۋسىمەن حالىق الدىنا شىعاتىن ءانشى. ويتكەنى ول حالىقپەن تىعىز بايلانىستا، قاراپايىم، كەيبىر فونوگراممامەن ايتاتىن انشىلەردەي «جۇلدىز» دەرتىنە شالدىقپاعان حاس تالانت. سوندىقتان، «ايقىن» گازەتىنە شىققان ءانشى تۋرالى ماقالاعا ءۇن قوسۋدى وزىمە پارىز دەپ سانادىم. اق جايىق جاعاسىنداعى ەل-جۇرت ساۋلەنىڭ داۋىسىنا ىڭكار، مىنەزىنە ءتانتى. ء«انشىمىن، تانىمالمىن» دەپ اسقاقتاماي، «اتا كورگەن وق جونار، انا كورگەن تون پىشەر» دەگەندەي، اتا-انادان العان تاربيەنى قانمەن سىڭگەن بويىنداعى قاسيەتىنە ۇشتاستىرىپ، حالقىنا قالاۋلى بوپ جۇرگەن قازاقتىڭ ۇلى ءانشىسىن تەك بيىكتەن كورگىمىز كەلەدى. ۇلىنىڭ ۇلى ەكەنىن مويىنداپ، جانىنا جالاۋ بولىپ، كوڭىلىنە قانات ءبىتىرۋ — بارشامىزدىڭ پارىزىمىز. وسىنى ۇمىتپايىقشى. قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىردا ءبىر-بىرىمىزگە تىلەۋلەس بوپ جۇرگەنگە نە جەتسىن؟!

ەكى كەنەن تۋمايدى،

الاتاۋعا ەكسەڭ دە» دەگەن ونەر ءدۇلدىلى كەنەن ازىرباەۆ تا وسىنداي تەپەرىشتەردى كورىپ، نازالانىپ ايتتى ما ەكەن، جارىقتىق؟! 

گۇلزادا نيەتقاليەۆا،

اتىراۋ  

Abai.kz