Adamnyng jaratylysy qyzyq. Maghan keyde jalpy pende qatelikter jiberip, sony týzeu ýshin ómir sýretindey kórinedi. «Janylmaytyn jaq, sýrindeytin túyaq joq» deydi qazaq... Degenmen, qatesin týsinip, qaperine alatyn adamdar da azayyp barady...

Mysaly, qalyng qazaq meni «oppozisioner» dep oilaydy. Nege? Óitkeni, biylikpen qatynasym joq. Al, biylik meni ózine qarsylas sanaydy. Shynyna kelgende, men eshkimge qarsylas emespin, tek qazaqtyng qamyn ghana aitamyn. Qazaqtyng qamyn aitatynnyng bәri oppozisioner bolsa, Atilladan bastalyp, Altynbek Sәrsenbaevpen bitpey me?!.

Joq! Meninshe, qazaqtyng qayghy-múnyna ortaqtyng bәri ózining eli men júrtyna qarsy emes. Qazir bireu bilse-bireu bilmes, mysaly, býgingi Atyrau oblysy әkimining orynbasary Shynghys MÚQAN da bir kez­de «Jas Alash» gazetinde jur­nalist bolyp júmys is­tep, biylikti ayausyz synap, ta­lay maqalalar jazghan... Son­da ol da «oppozisioner» me?..

«Jas Alash»-tyng bir zaman­daghy jas tilshisin esime al­yp otyrghan sebebim, Nur.kz aq­parattyq portalynan mynaday aqbar oqydym: «...Atyrau oblysy әkimining orynbasary Shynghys Múqan batys ónirdegi diny ahualdy ushyqtyryp jatqandargha alandaytynyn aitty. Shynghys Múqan diny qatynasty retteu ýshin Ózbekstannan ýlgi alugha úsynys tastady.

«Ózbekstan, Tәjikstan siyaqty kórshiles elderde ýlken qauip tónip túrghan salafizm aghymyna shekteu qoyyldy. Biz әli shekteu qoya almay otyrmyz. Osy mәselege qaytyp oralmay, týbegeyli sheshe almaymyz dep oilaymyn.... Eldegi diny qatynasty retteu ýshin Ózbekstan men Tәjikstan tәjiriybesin qoldanuymyz kerek», dedi Shynghys Múqan...»

Ári qaray Atyrauda teolog mamandardyng kómegine 916 adamnyng jýgingenin aitqan Shynghys bauyrymyz ónirdegi qyl ýstinde túrghan diny jaghdaydy retteuding basty joly jayynda bylay deydi: «2012 jyly týrli lankestik әreketke úmtyludan keyin biraz júmys jýielendi. «Dinmen tek dindarlar ainalysu kerek» degen týsinikten kettik. Din qoghamnyng problemasy. Sportshylarmen de júmys isteu kerek. Olar ózge kýshterge kóbirek senedi. Sportshylarymyz dinge bir taban jaqyn. Qazirgi qoghamda saqalgha qúmar sportshylar óte kóp...

...Pikir qayshylyqtar alanynda soghystaghyday qúldyqtaghy adamdy jay tartyp ala almaymyz. Sanagha әser etuimiz kerek. Qazir bizde imamdargha «sizderdiki dúrys eken» dep kelip jatqandar bar. Biraq, «eger men sizderdi tyndasam, meni óz jamaghatym kýstәnalaydy. Olardan sәl sekem alamyn» dep kelip jatqandar bar. Byltyr basqa aghymnan 55 adamdy qaytardyq. Bizding kórshiles elderdegidey qamap ta tastaugha bolady. Biraq, kez kelgen nәrsening teris әseri bolady. Diagnozyn bilip, emin bilmeytin sekildi...

...Myqty matematik jasau ýshin mektepten terendetip bilim beredi. Al, imam bolatyndar tek mektep bitiredi. Imamdyqqa ÚBT-dan test tapsyryp, týse almay qalghandar baruy mýmkin. Qaytedi endi... Test kelispegen son, diny oqu oryndaryna barady. Mektepti «5»-pen oqyp, altynmen bitirgen bala imamdyqqa barmaydy. Sondyqtan mektepten bastap bilikti diny mamandardy dayyndaudy qolgha almay, jaghdaydy týbegeyli sheshe almaymyz...»

...Meninshe, jaman oilar emes. Janashyrlyq ta seziledi. Kerek deseniz, qazirgi qyzmetindegi tikeley mindetterining biri ghoy, Shynghystyn...

Jasyratyny joq, bizding batysta din mәselesinde meylinshe saqtyq pen terendik kerek. Jat júrt­tyng jalasy da, bóten ýiding alasy da jeterlik. Adam­zattyng eng nәzik sezimine zorlyq ta, búiryq ta jýrmeydi. Qaybir jyly ózi arab elderinde talay jyldar elshi bolyp kelip, qazaqta din mәselesining resmy ókil-basshysy qyzmetin atqarghan bireu aidyng kýni amanynda eshkim estimegen «umerennyy islam» degendi shygharyp edi. Onysyn eshkim týsinbedi. Búl ne, ózi: «tәbeti tartylghan» degen maghyna ma, әlde, «Allagha tolyq emes, azdap senu kerek» degen adasushylyq pa?..

Adamda senim ne bolady, ne bolmaydy. Jartylay senim senim emes. Olay bolsa, aldymen: «Imam bolatyndar tek mektep bitiredi. Mektepti «5»-pen oqyp, altynmen bitirgen bala imamdyqqa barmaydy» dep alyp, artynsha qalaysha: «Sanagha әser etuimiz kerek»...

Islam beybitshilik pen birlikting dini. Meninshe islam jayly aitu ýshin, din turaly til kezemes búryn, eng qúryghanda, músylmannyng bes paryzynyng bireuin ýzbey, ýnemi, qaza qylmay oryndau kerek, ol namaz. Qazaq­stan­nyng birde-bir zany músylmangha namaz oqugha tiym salmaydy...

Áytpese, «Mektepti «5»-pen oqyp, altynmen bitir­gen bala imamdyqqa barmaydy» degen sóz qazaqtyng Músylman Basqar­ma­syna, barlyq imamdargha ghana emes, kýlli músylman jamaghatyna qarata aitylghan asa auyr sóz! Adam andap sóileu kerek! Andamay sóileuding aqyryn әr qazaq jaqsy biledi...

Abay: «Aqyryn jýrip, anyq bas...» deydi. Sóz-aq qoy...

Qajymúqan GhABDOLLA, 

«Qazaq Eli» halyqtyq qozghalysynyng tóraghasy

Abai.kz