Resey shovinisteri Qazaqstannyng tәuelsizdigine qarsy aiqay shygharyp, narazylyq bildirip jatyr. Dәl jeltoqsannyng 16-kýni  reseylik  «Drugaya Rossiya» partiyasynyng 20 shaqty belsendisi Peterburgtegi Qazaqstan  konsuldyghyna baryp, narazylyq aksiyasyn úiymdastyrdy. 

Tipti, reseylik shovinisterge búl aksiyany ótkizuge  Reseyding resmy biyligi rúqsat bergen. Peterbordaghy konsuldyq aldyna jinalghan  últshyldar Qazaqstannyng Tәuelsizdigin teriske shygharatyn,  memleketaralyq jәne últaralyq arazdyqty qozdyratyn plakattar men taqtayshalar әzirlegen. Ol paraqshalarda «Múnday tәuelsizdik qúrysyn!», «Bizding otanymyz – KSRO», «Nazarbaev, orystardyng mazasyn alma, onyng arty jaman bolady» dep jazylghan.

Reseylik belsendiler Qazaqstan men  Ukrainanyng tәuelsizdik aluy Resey ýshin qaraly kýn dep kýnirenude.

Reseylik shovinisterding qazaq tәuelsizdigine shýiligui – dәl osy kýni KSRO deytin ker qoghamnyng qúlap, eski imperiyanyng tas-talqany shyqqanymen úshtassa kerek. Qazaqstannyng tәuelsizdigi qazirgi Putindik Resey ýshin qaraly kýn dep týiin týigen. Sonymen qatar, aksiyagha jinalghan bir top belsendi Aqordanyng Týrkiya, Qytay memleketterimen tyghyz qarym-qatynas ornatyp otyrghanyn synap, Qazaqstan Reseyding senimdi serigi degendi joqa shygharghan.

Búl orys últshyldarynyng alghashqy arandatushylyq әreketi emes. Putin biyligindegi Reseyde keybir ekinshi-ýshinshi diviziondaghy sayasy úiymdar men partiyalar osyghan deyin de Qazaqstannyng memlekettigine teris kózqaras bildirip keledi.

Keyingi kezde Qazaqstannyng territoriyalyq tútastyghynyng býlinuin, dәlirek aitsaq, Reseyding otary boluyn qalaytyndar jii sóz alyp jýr. Solardyng ishinde basqa emes, biz biletin bireu – Ermek Tayshybekov deytin dýley. Ózining neoimperialistik kózqarasy ýshin 4 jylgha temir torgha toghytylghany bolmasa, Ermek siyaqtylar elimizding ishinen irindi sayasatyn әli de jýrgizude.

Ásirese, Qazaqstannyng Soltýstik oblystaryn Resey qúramyna qosugha niyettiler әleumettik jelilerde әkirendegenin bilemiz. «Severnaya Kazahstan – eto Russkaya zemlya» degen paraqshalar men toptar da payda boldy.

Múndaghy Putinning maqsaty  týsinikti – Reseyding yqpalyn qalpyna keltiru, Batys bloktyng kenenine jol bermeu. Oghan shamasy jete me, joq pa, ayaghy nemen bitedi – búl jaghyn talqylamaymyz. Bizdi mazalaytyny – Reseyding revanshistik sayasaty Qazaqstannyng bolashaghyna qalay әser etetini. Putin Qazaqstandy «qoldaghy bala» dep biledi. Sondyqtan da últshyldaryna toqtau aitpaydy. Osy jaghdaydy moyyndau, basqasha aitqanda Reseyding mýddesin eskeru - onymen qatynastyng týzuligine kepil bolyp otyr. Degenmen, teoriyalyq túrghydan ol qatynas búzyluy da mýmkin. Ayaghy nege aparyp soghatyny belgili bolghandyqtan biz oghan jol bermeuge mýddelimiz. Gruziya, Moldova, Ukrainadaghy jaghday qaytalanbasyn desek, bizdegi ahual soghan eshqanday mýmkindik qaldyrmaytynday boluy tiyis.

Bizdegi qauipti aimaqtar belgili. Olar – Qostanay oblysy (orystar 40%, qazaqtar 36%.), Soltýstik Qazaqstan oblysy (orystar 50%, qazaqtar 34%), Pavlodar oblysy (orystar 49%, qazaqtar 39%), Shyghys Qazastan oblysy (qazaqtar 59%, orystar 38). Atalghan tórt oblysta 1 mln 500 mynnan asa orys diasporasy túrady. Onyng ýshten biri Shyghys Qazaqstanda (keybir derekter boyynsha, múndaghy orystardyng keybiri qysym kórip otyrmyz dep biledi, sondyqtan «jasyl kiyimdi kisilerdin» kelgenin qalaydy).

Agressivti sayasatty ústanyp otyrghan Resey Preziydentining Qazaqstandaghy últ sayasatyna, qazaq últyna kózqarasy qanday degen súraqtar boyynsha әleumettik zertteu jasaluy kerek edi.

Áytpegende, Putinning ózi «Qazaqtarda memleket bolmaghan» degeni, kónilimizge alang kirgizgeni ras.

Al, býgin Tәuelsizdikting 24-jyldyghyna sonau AQSh pen Úlybritaniya basshylary qúttyqtau hat joldaghanda, eski hәm jana odaqtasymyzdyng «auyldastyng tayy ozsyn» deytin jóni bar edi ghoy. Joq, AQSh preziydenti ózi de hat joldap, odan qalsa elshisi qazaq tilinde qúttyqtau aitqanda, jetpis jyldan astam, ortaq tudyng astynda bolghan, qos birdey odaqqa (Kedendik odaq pen  EAEO) mýshelesimizding mysyqjambastap jatyp alyp kósheden jinalghan әldekimderding auzyna әlgindey sóz salady («Múnday tәuelsizdik qúrysyn!», «Bizding otanymyz – KSRO», «Nazarbaev, orystardyng mazasyn alma, onyng arty jaman bolady»).  

Mәskeu instituttary jýrgizgen birneshe zertteuding nәtiyjesi boyynsha, Qazaqstan Resey halqy senimmen qaraytyn, al Núrsúltan Nazarbaev – eng qúrmetteytin shet eldik basshylardyng qatarynda.

Biraq búl dәl qazirgi jaghdayda – putindik revanshizmge túsau bolady degen sóz emes qoy.

Qosymsha, bizding eldi Aqorda biyligi Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa halyqtyng erik-jigeri men tandau qúqyna qaramay kirgizgende, «búl ekonomikalyq odaq bizding sayasy tәuelsizdigimiz ben ruhany mәdeniyetimizding damuyna eshqanday kedergi keltirmeydi» dep sendirgen bolatyn. Sondyqtan, Qazaqstannyng territoriyalyq tútastyghyna núqsan kelip,  qazaq halqynyng ruhany salt-dәstýri qazirgi preziydent Nazarbaevtyng biylik qúrghan túsynda jana sayasat negizinde órkendemeytin bolsa, «birinshi preziydenttin» tarihtaghy túlghasyna kólenke týsirui kәdik.

Al Sovet Odaghy ydyrap, Qazaqstan óz aldyna tәuelsiz el bolghannan keyin, Resey shovinisteri men revanshisteri sol maqsatyna jetu ýshin, qazaqtyng tәuelsizdigine kóz alartularyn qoyar emes. Ol oilaryn jýzege asyru ýshin, Qazaqstanda túratyn diasporalardy paydalanghysy keledi.

Ókinishke oray, bizde últtyq sanany tәrbiyeleu ýrdisinde tyrp etken tirshilik joq. Men qauip etkenen aitamyn... 

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz