«Áyel beynesining kórkem әdebiyette alatyn orny turaly alghash zerttegenderding biri D.Mordavsev boldy. Zertteushi ózining «Jana kezendegi orys әielderi» atty enbeginde әielderding er adamdarday iygilikti isterge shamasy keletinin atap ótedi, әielding erlermen teng dәrejede boluyn uaghyzdaydy.

HIH ghasyrdyng ayaghynda kórkem әdebiyette әielderding túrmys jaghdayy arqyly qogham sivilizasiyasynyn, damuyn bayqaugha bolady degen kriyteriy qoldanyla bastaydy. Yaghny qogham damuynyng belgisi – sol qoghamdaghy әiel túrmysy jaghdaymen ólshenedi degen iydeyany orys әdebiyetinde N.G.Chernyshevskiy «Ne isteu kerek?» degen enbeginde qoldansa, al qazaq әdebiyetinde 1917 jyly M.Áuezov «Adamdyq negizi – әiel» atty tyrnaqaldy tuyndysynda qoldanady.  

Qazaq qoghamyndaghy әielding orny ótken ghasyrdyng ózinde ózge músylman elderindegi ahualmen salystyrghanda anaghúrlym  progresivti, jana tilmen aitsaq, demokratiyalyq talaptargha jaqyn bolghany belgili. Alayda, tarihtyng jeli teris soghyp, qazaq eli otarlyq qamytyna tap bolghan kezenderde qalyng júrttyn, әsirese, әielding tauqymeti kóbeye týsti. Áyel tensizdigine qarsy kýres últ ziyalylarynyng últ maqsattarynyng biri bolatyn» [1, 5b]. 

«Qazan tónkerisinen keyin halyqty, tipti әdebiy-mәdeny ómirdi minbeshil, belsendi, tónkerisshil iydeyalar biylep-tóstedi. Áperbaqan sayasy iydeologiyalar adam ruhyn basyp-janyshty. M. Júmabayúly osynday qúityrqy «qyzyl imperiya» sayasatynan tys, jeke adamnyng jýrek týbindegi aqyl-oyyna , sana-sezimine sanaly týrde әleumet ómirindegi qandayda bir tirshilikting bir bólshegin әlemdik barsha adamzatqa tәn oy óristen bólektemey, jalpy adam balasyna tәn qasiyetterdi beyneledi. Ángime kórkemdigining negizgi týp tamyry da osynda»[2,14b]. 

«Jiyrmasynshy jyldardyng bas kezinde Maghjan tvorchestvosynda suretkerlik psihologiyalyq stili týbegeyli ornyqty. 1922, 1923 jyldary aqynnyng «Pedagogika» atty ghylymi, «Batyr Bayan», «Sholpannyng kýnәsi»  atty kórkem shygharmalary birining artynan biri jódemelete jaryq kórui aitylghangha tolyq dәlel. Adam jan әlemine zerdeley ýnilu – búl shygharmalargha ortaq qasiyet. Jәne avtorynyng aldyna naqtyly maqsat qoyyp, psihologizm salasynda jýieli izdenis sonyna týskenine aighaq [3,279b].     

«Sholpannyng kýnәsi» әngimesi 1923 jyly «Sholpan» jurnalynyng № 4, 5, 6, 7, 8 sandarynda jariyalanghan. Shaghyn әngimede oy kóp, ýlken problema bar. Sholpan – jasandylyqtan ada, riyasyz shyndyqpen beynelengen obraz.

 Ángime sol kezding jalang ýgiti men nasihatyna esh moyyn búrmaghan, shaghyn janrdyng naghyz kórkem ýlgisin kórsetetin shygharma. Ásirese Maghjannyng adam janynyng psihologiyalyq qatparlaryn shynayy ashyp bergen , nәri mol , quaty kýshti, aishyqty jazylghan «Sholpannyng kýnәsi» әngimesi qazaq prozasyna jana baghyt siltegendey bolyp edi. Biraq jazushylyrdyng kóbi ol joldy tandap alghan joq. Múhtar men Jýsipbek qana óz shygharmalarynda «Sholpannyng kýnәsindegi» tereng psihologizmdi jalghastyra bildi.

Búl týiin pikir de Maghjan Júmabayúly әngimesining biyik talghammen jazylghandyghyn dәleldey týsedi. Bala ýshin baqytyn qúrban etken kelinshekting ishki ruhany dýniyesi oqyrmannyng kóz aldyna ap-ayqyn elesteydi. [2,5-6b]

«Avtor «Sholpannyng kýnәsi» әngimesinde shygharmashylyq erkindikke jekelengen әiel obrazy arqyly, onyng minez-qúlqyn, tabighatyn zertteu, tanyp-bilu arqyly әielding adamiy-pendelik sezim arpalystaryn keninen qamty jazu arqyly bardy. Ángimede bir Sholpannyng bolmys-bitimin ashu arqyly jalpy әiel zatynyng jan sezimine tereng sholu bar, sonymen birge adamnyng tirshilik iyesi retindegi jan syryn arshyp, sol arqyly barsha әielding basynda kezdesetin minezdi, tabighatty zertteuge úmtylu bar»[2,14b].

 «Sholpannyng kýnәsi» әngimesi janry jaghynan búl – psihologiyalyq әngime. Jan әlemining qúpiya syrlaryn saralaydy. Ángimening bas keyipkeri Sholpan – әr týrli syrtqy jaghdaylardyng jәne ishki tolqynystardyng nәtiyjesinde ýnemi ózgerip, ýrdis damyp otyratyn harakter. Jazushy sol ózgeristerdi jan dialektikasyn jiti qadaghalau jolymen kórsetedi. Osynyng arqasynda bala kóru siyaqty qarapayym taqyryp biyik adamgershilik órege kóterilip, adamnyng qúlyqtylyghy, bas bostandyghy problemalaryna oiysady»[2,15b].

«Kórkem әdebiyettegi psihologizm tabighaty – ghylymi, әdeby mәni mol kýrdeli mәsele. Áleumettik taldaudyng ýsh týrli mәnin ashyp aitatyn A. IYezuitov: «Birinshiden, psihologizm sóz ónerining tektik belgisi, ajyramas qasiyeti, kórkemdik kepili esebinde kórinedi», - dep, mәselening eng týiindi túsyn jiti payymdaydy. Shynynda da, әdebiyet, sayasat pen ghylym, óner negizinen tabighat, qogham, jeke adamdar tirshiligin baqylau, topshylau, ózgertu, janartu niyetin kózdeytini dausyz. Sondyqtan olar sansyz kóp salalyq ózgeshelikterine qaramastan, belgili bir әleumettik toptardyng arman-múratyn, maqsat-sezimin  bildirmek. Kórkemóner, әriyne, – oy men kónilding ajyramas odaghy. Árbir tuyndy onda beynelenetin ómir suretterining tolymdylyghy jәne shynayylyghymen baghalanugha tiyis. Kórkemdik – shynayylyq bolsa, ony úghyndyratyn әri úghatyn adamdar jalpy ýrdisterden ózge jeke sezimdik әuenderdi tyndaugha beyim. Sondyqtan, kórkem shygharmadaghy ómir shyndyghynyng eng jogharghy dengeyi psihologiya zandylyqtarymen sabaqtas. Qaharmannyng ruhany әlemin, jan syryn jetkizu amal-tәsilderining jiyntyghy nemese iydeyalyq-estetikalyq, shygharmashylyq fenomen – psihologizm»[4,3b].Sonymen qatar psihologizm kórkem shygharmanyng úlylyghyn tanytu ýshin manyzdy qyzmet atqarady. Búl jayly zertteushi B. Maytanov: «Psihologizmning negizgi qyzmeti – ómirlik shyndyq pen kórkemdik shyndyqtyng jandy tamyrlastyghyn saqtau. Búl rette osy qúbylystyng ishki salalary esebinde daralau men jinaqtau, últtyq, jalpyhalyqtyq, derek pen qiyaldap qosu, avtor beynesi, shygharmanyng zattyq qúrylymy ispetti týrli mәselelerding ózara yqpal, әseri men tabighy sintezin atau kerek»[4, 4b].

«M. Júmabayúly shygharmashylyghyn zertteushi ghalym Sheriyazdan Eleukenov «Sholpannyng kýnәsi» atty әngime, sóz joq, qazaq prozasynyng kórkem damuyndaghy iri qadam, «Batyr Bayan» poemasyn qosqanda, qazaq әdebiyeti psihologizm әdisterine últtyq psihologiya túrghysynan kelip, janasha oy qorytuy kónil audararlyq qúbylys». [5,6b]  

 «Sholpanynyng kýnәsi» әngimesinde әiel psihologisynyng kórinisi ghana emes últtyq psihologiyanyng belgilerin kóre alamyz. Sebebi, әdebiyetimizding jauhar tuyndysy Maghjan Júmabayúlynyn  «Sholpannyng kýnәsi» әngimesinde kóterilgen taqyryp, sujettik arqaudyng biraz ózgesheligi bar. Ángimede týrli mәselelerding sintezi sabaqtasyp jatqanyna dәlel  «әiel taghdyry», «otbasy», «otbasy qúndylyqtary», «úrpaq jalghastyru», «últymyzgha tәn tanym-týsinik» siyaqty ózara baylanysty úghymdar bir-birimen tamyrlasyp, bir ghana Sholpannyng beynesi ishki sezimi arqyly  beriluinde. Osylaysha últtymyzgha tәn minez ben bolmys, tanym men payym  shaghyn әngimening negizgi arqauyna, mazmúnyna ainalghan. Shygharmanyng mazmúnyna tereng ýnilsek avtordyng últtyq psihologizmdi tanytpaq bolghan birneshe manyzdy tústaryn kóre alamyz.

Birinshiden,  dәstýrli qazaq otbasylarynda er men әielding qarym-qatynasy óte sypayy bolyp, syilastyq pen týsinistikke qúrylghan. Búl arqyly erli-zayyptylar otbasy berekesi men birligin saqtap otyrghan.  Aldymen, túraqtylyqqa sebep bolatyn nәrse – er men әielding ózderining mindetteri men otbasydaghy alatyn ornyn dәl anyq bilui. Qazaqy tәrbie arqyly beriletin búl qasiyetter dәstýrli qazaq otbasysynyng bayandy, ýlgili әri biyik ruhty úrpaq ósiruine ong әserin tiygizgen. Ángimedegi er-zayyptylardyng jibektey júmsaq qarym-qatynasy shygharmanyng alghashqy bóliminde sheber suretteledi.

Sholpan degen jas kelinshek óte baqytty. Baghyna oray qúday ondap tenine qosyldy. «Mal ornyna satylyp, jany sýimegen jangha jar bolatyn qazaqtyng sansyz qyzdarynyng ishinen әldeqalay ózining sýigenine tiygen Sholpan...» [6,91]. «Onday baqyt kez kelgen qazaq qyzynyng mandayyna ol kezde bite bermegenin avtor eskertip ótken. Sholpannyng oramal tartyp kelinshek bolghan alghashqy uaqytta jatsa-túrsa alladan tileytini – sol baqytyn qaytse de aman saqtap qalu. Tipti kýieui men eki arasyn baladan qyzghanady. Búl tilek dertke ainalyp, ishke týsedi, jan dýniyesining tórinen oryn tebedi»[3,282].  Sholpan beynesi arqyly otbasy birligin saqtaghan, qúday qosqan qosaghynyng baqytyn oilaghan әielding beynesin tolyq sipattay bilgen. Sholpan tenine qosylghan baqytty әiel, dәstýrli otbasyndaghy erin ardaqtaytyn adal jar. Otbasynyng altyn dingegi  mahabbat ýshin qúrban jannyng sezimin myna joldardan anyq úghyna alamyz: «Zadynda balany jek kórgendikten emes, erimen eki ortasyndaghy jibektey nәzik mahabbat jibi ýzilmeu ýshin, eki jandy bir-birine qosa bilgen imannan da izgi mahabbatqa basqa bir jan kelip, jik salmau ýshin bala bolmauyn tilep edi Sholpan» [6,91b].

 «Avtor ishki monolog arqyly Sholpannyng jan dýniyesin sheber beyneleydi. «Balaly bolsam, әdemi ómirim búzylady-au», dep oilaytyn edi Sholpan...Bala tusa kýieuimen ekeuining ortasynda bir tikenek ósetindey bolushy edi...Qiilasyp qosylghan eki jannyng arasyna jat bir ýshinshi jan týsken son, ekeuining de jalyndy, ekpindi mahabbaty býliner, bәsender, suynar dep qorqushy edi Sholpan.

 «Ishki monolog keyipker jan dýniyesinde әbden tolysqan oidy beyneleydi. Shynynda da, búl – ishki oi. Syrtqa ol tanyghysyz ózgerip shyghady. Ózindey jas kelinshektermen aulaqta keneskende: «Balasyz ómirding qyzyghy joq qoy», - dep auzymen ghana aitady. Auzy aitqandy qoly istemeydi. Istetkizbeytini ishi. Ishinen qúdaygha «Bala bere kórme!» dep jalbarynady»[3,282b].          

Ángimening «Sholpannyng kýnәsi» dep ataluynyng ózinde tereng maghyna jatyr. Búl jerde kinә men kýnә degen úghymdardy ajyratuymyz kerek.  «Kinә men kýnә sinonimder emes, ekeui eki jaghdayda belgili bolatyn dýniyetanymdyq úghymdar, olardyng basty aiyrmashylyghy sonda, kinә – adam men adamgha qatysty bolsa, kýnә –adam men jaratushygha qatysty, naqty aitqanda, alla men adam arasyndaghy mәsele» [7,99b].

Mәshhýr-Jýsip danalyghyna sýiensek, kýnә jayly «Kәf pen Non» óleninde bylay deydi:

«Alamyn keybireudi men jambasqa,

Sert qyldym tirlikte bir talmasqa!

Bilsem de kýnә ekenin soqtyghamyn,

Allanyng raqmetinen (rahmatynan) qúr qalmasqa!

Jalghanda qylghan kýnәm kónilime toq,

Qúdayym bar: ne gham bar, uayymym joq.

«Kýnәsyzbyn jalghanda» dep ótkennin

Orny – azap , aty tozaq: qyp-qyzyl shoq.

Qalady әr qyzyqtan jaman qúr(y).

Bos ótip kóktem uaqyty, jazghytúry.

Qolynan kelmegen song jay jýredi,

Bolmasa tәubesi joq, bolmasqa úry.

Qaraghan kóz bekerge qaramaydy.

Shiyki ishken as boyyna taramaydy.

Batyp kýnә qyla almas jýreksizder

Qorqyp, tәube qylugha jaramaydy»[8, 25b].

Al Sholpan kýnә jasady ma, kinә jasady ma degen súraq payda bolady. Sholpannyng kýnәsi qúdaydan bala berme dep dúgha etui . Búl alla búiryghyna, tabighat zanyna  qarsy әreket edi.  Sholpannyng kýnәli boluyna birinshiden, otbasylyq ómirding bal kýnderin qimau niyetinen bolsa, ekinshiden, Sәrsenbaydyng bala sýngge yqylassyzdyghy әser etti. «Dúrysy, balasyz ómir bos ómir degen sózdi basqa talay adamdardan estidi, bir-aq jany sýigen jarynan estigen joq. Ghashyq adamgha qúrannyng ayaty qasiyetti emes, jarynyng sózi qasiyetti, jarynan basqa adamnyng sózin ne qylsyn Sholpan!» [6,95b]. Demek Sholpan kýnәli boldy.  Ýsh jyldan song Sholpan óz kýnәsin týsinedi, tәubesine keledi. Kýnәsin moyyndaghan Sholpan Allanyng raqmetinen de qúr qalmady.

Ekinshiden, Sholpan qazaqtyng últtyq tanymyna say әrbir әielding ómirining mәni ana atanu  ekenin týsingen parasatty kelinshek retinde sipattalady. Sebebi Sholpan sәby sýy baqytyn, ana atanu  degen siyaqty sezimning ómirde baryn bildi, ómirlik ústanymy  etti. «Maghjan sheberligin aitynyzshy: osy tilek bir týnning ishinde ózgerip sala beredi. Oghan ilanasyn, esh kýmәn keltirmeysin. Maghjan ózin jan dialektikasynyng súnghyla bilgiri men sheber suretkeri esebinde kórsete biledi. Sheshim keyipkerding ishinde pisedi jәne bir qyzyghy erkinen tys jýzege asady. Harakter ishting ashyluyna qaray kórinis tabady. Keyipkerding óz menin tanyghan sanasy  bú jerde syrt kózden kýshtirek ról atqaryp túr

Bylay qaraghanda Sholpan ishining ózgeruine syrt jaghday sebepshi kórinedi. Áriyne, kýieui Sәrsenbaydyng kórshi balalarynyng tәtti qylyqtaryn kýle sóilep, úzaq әngime ghyp aituy Sholpangha qatty әser etedi. Nege? Nelikten oghan kýieuining jaybaraqat әngimesi shanshu bolyp qadalady? Negizgi mәsele mynada: Sholpan ózining baqyt turaly búrynghy týsinigi tayyz, soraqy ekenin kenet týsinip opynady. Yaghni, ózining naghyz ishin endi týsinedi»[3,282b]. Endi Alladan kýni  týni bala tileumen bolady. «Osy týnnen bylay qaray Sholpannyng bar tilegi bala boldy. Jatsa da, túrsa da, oyau bolsa da, úiyqtasa da: «Jasaghan-au, bala bere kór!» degen tilekti Sholpannyng ne auzy, ne jýregi aitushy edi. Biraq  birin-biri qualap, ay sonynan ay ozdy, tiley-tiley tilek tozdy. Sogha-sogha jýrek tozdy, tilek tozdy, jýrek tozdy: ómir tozdy. Talay týnderden kózdep emes, jýrekten ystyq jas tókti. Sopy boldy, ylghy dәret alyp, taza jýrdi, namaz oqydy. Kýn sayyn tang sibirlep kele jatqanda-aq túryp, sәjdege qúlady, taspiyghyn sanap, «súbhanalla» aitty. Biraq bala bolmady»[6,97b]. Osylay kýn, ai, jyl ótti Sholpannyng tilegi qabyl bolmady. Endi Sholpan ómirining mәni de sәni de - perzent sýng, ana atanu  ekenine kóz jetkizdi jәne  maqsatynan tayynbaytyny belgili boldy. Óitkeni kez kelgen әiel ýshin «ana» degen mәrtebe aludan asqan mәrtebe, ataq joq.  Búl sózimizge dәlel Búqar jyrau babamyzdyn: 

«Bәibishege jarasar

Emizdiktegen sabasy.

Kelinshekke jarasar

Emshektegi balasy» - degen úlaghatty oiy.  

«Jalghan dýniyedegi tiri pendening júbanyshy ne? Jalghyzdyq degeniniz qarghyspen teng qasyret. Onyng betin aulaq qylsyn. Tórt qúbylasy teng adamnyng da týbinde bir jantәsilim sәtke kelip, jany alqymgha tyghylghan qasym shaqtaghy ýmiti: birinshi – baqidyng mәngiligi men ruhyndy óltirmeytin Alla esimi de, ekinshisi – sonyna qalyp bara jatqan myna pәny dýniyedegi júbanysh – nәreste. Boyyndaghy ystyq qanyndy qúiyp, tamyryndy iyitip, ózing jan bergen balan. Ózeginning órtenip túratyny da sondyqtan. Mýmkin, mәngilik ólmeytin ruh degenimiz sol shyghar...»[9,282 b].

Al Mәshhýr Jýsip úrpaq jalghastyru jayly bylaysha ósiyet etken:

Jemisi joq aghashty kórsen,  terek,

Bir otynan basqagha sol nege kerek.

Terekting symday bolghan boyy qúrsyn,

Týbinde týk bolmaydy, bolsang zerek.

Aspannyng qalyng búlt aldy betin,

Tamshy joq betke tamar, ol bir týtin.

Týtinde ótken kýning qúrysyn da,

Búiyrghan jeuge qashan itting etin?!

Najaghay kýn jaughanda bir jarq etti,

Ne týsti saghan odan? Ótti. Ketti.

Jarq etken bir najaghay boldy-daghy,

Túghyrda qaldyrmaghan bir perzentti.

Ot óshse, artta qalsyn qyzyl shoghy,

Tútatyp as pisirsen, qaryn toghy.

Artynda qalar tittey shoghy joq ot,

Jalghanda bәri bir bas: bary-joghy.

..........................................................

Bú jalghan kimge toqtap túraqtanghan,

Árkim-aq: «Kónbeymin!» - dep, búra attanghan.

«Qatynnan úl tappaghan әr uaqytta

Eshki artyq, - degen sóz bar – laqtaghan!»[8, 206b].

Búdan bylay Sholpannyng oiy san saqta boldy. Myng oilanyp, myng tolghanyp Sholpan barlyq sebep Sәrsenbaydan bolghanyn týsindi. Óitkeni Sәrsenbay belsiz edi. «Sóz joq, Sәrsenbay – bedeu. Sondyqtan bala joq. Bala joq bolghan song men baqytsyz...men baqytsyz bolghanda Sәrsenbay baqytty ma? Onyng jýregi janbay ma? Ózining eki ómirdi ulaushy ekenin oilap, onyng jýregi janbay ma? Qartayghan kýnde ómirdi jylatatyn ot – bala oghan keregi joq pa? Sóz joq, men baqytsyz bolsam, Sәrsenbay da baqytsyz. Endeshe osy batyp bara jatqan ómir kemesin baqyt jaryna kim sýirep shyghara alady?  - Sholpan. Jalghyz Sholpan. Bir ómir ýshin emes, eki ómir ýshin Sholpan osyny isteuge mindetti»[6, 100b]. Úrpaq jalghasytyrudyng qanday da bolsyn amalyn izdegen Sholpan oinas qylady. Oqyrmangha oinas kinә, keshirilmes kinә bolyp kórinui mýmkin. Álbette oinas qazaqtyng tanymyna jat. Búghan «Oynasqa sengen ersiz qalady» degen qazaqtyng bir sózi arqyly halqymyzdyng kózqarasyn bile alamyz. Taghy bir qazaqtyng naqyl sózine sýiensek oinastyng da bir mәnisi bar eken. Búl jónin Mәshhýr Jýsip Kópeyúly qazaqtyng eki úly maqaly bar  dep tújyrymdaydy.  Olargha: «Úrlyq qyl da mal tap, Oinas qyl da úl tap» degen maqaldardy jatqyzady. Sóitip Sholpan Ázimbaymen oinas bolady. Balanyng әkesi retinde  Ázimbaydy tandauynyng da ýlken astary  bar.  Qazaq halqy tek, qan degen mәselelerge  múqiyat ýnilgen.

«Taudan aqqan tas búlaq,

Tasysa qúyar tenizge.

Qansha maly bolsa da,

Bay quanar egizge.

Jamannan tughan jaqsy bar.

Jaqsydan tughan jaman bar,

 Tartpay qoymas negizge» - degen Búqar jyrau  danalyghy dәlel. Sondyqtan Sholpangha  kýnen kýn, qúldan qúl tuatyny әu bastan belgili bolghan. «...Bolashaq balagha ata bolugha layyq kim bar?... Ázimbay... Ázimbay ...Ázimbay qalay bolar? Tekti atanyng balasy, ózi jas, deni sau, symbatty jigit»[101-102 b].

Qoryta kelgende, «Sholpannyng kýnәsi» әngimesinde últtyq psihologizmdi paydalana otyryp, M. Júmabayúly Sholpannyng beynesi arqyly dәstýrli qazaq otbasyndaghy ýlgili әielding ýzdik beynesin kórsetti . Ony oqyrmangha anyq sezdiru ýshin avtor Sholpandy san qyrly qasiyettermen mýsindegen. Dәlirek aitsaq, otbasy birligin saqtaghan, qúday qosqan qosaghynyng baqytyn oilaghan, úrpaq jalghastyru qamyna tereng mәn bergen  qazaqy bolmysty  әielding beynesin tolyq sipattay bilgen.         

           «Jazushy tirshilik ýshin, bala ýshin eshbir joldan tayynbaytyn әiel beynesin somdaghan. Ángime sonynda avtor keyipkerin azapqa salyp óltiredi. Biraq, ólimnin, tragediyanyng sebebi bar. Ángimedegi azapty ólim M. Áuezovting «Qorghansyzdyng kýni», B.Maylinning «Últughan» tәrizdi klassikalyq әngimelerin týsiredi. Búl shygharmalardaghy oqighalar әr týrli bolghanymen, adam taghdyry aldynghy sapqa shyqqan. Birinde ómirge kele sala qasiretke tap bolghan qazaq qyzynyng taghdyry surettelse, ekinshisinde baqytty ghúmyr keship otyrghan otbasynyng shanyraghy shayqalyp, aqyry ólimge әkep soqtyrady.

M. Júmabayqly dramatizm elemetterin, tragediyanyng qalyng boyaularyn әngime sonynda qonlandyra týsedi. Ómirin óz qajetine, óz qalauyna say ózgertu talpynghan qazaq әieli. Oilaghany, qalaghany bolghanymen, bәribir aldynan qarghys atqyr «ólim» shyghady.

«Sholpannyng kýnәsi» әngimesining ereksheligi jóninde B. Mamraev bylay dep jazady: «...M.Júmabayúly ózine deyin qazaq prozasynda әli jasalmaghan jana qadamgha – adam psihikasynyng qúpiyalaryna boylaugha batyl kóshe bildi. Maghjan keyipkerleri ózderining qymbat ta qúpiya ishki sezimderin jariya etuden , ózderin sol ýshin eshkim týsinbeui mýmkin-au degen oidan esh qoryqpaydy»[5,8b]. 

Paydalanylghan әdebiyetter:

1. Tapanova S.E. Qazaq basylymdaryndaghy әielder beynesi. Monografiya – Astana: 2013. – 264 bet.
2. Ábdeshev B.M. Maghjan Júmabaevtyng prozasy. Dissertasiya

 – Astana: 2002.  129 – bet.

1. Eleukenov Sh. R. Maghjan. Ómiri men shygharmashylyghy. Oqu qúraly.

– Astana: «Astana poligrafiya», 2008 – 392 bet

1. Maytanov B. Qazaq romany jәne psihologiyalyq taldau. Oqu qúraly.

 – Almaty, «Sanat», 1996. -336 bet.

1. 5.      Ábdeshev B.M. Maghjan Júmabaevtyng prozasy. Avtoreferat. – Astana: 2002.  26 bet.

1. Júmabaev M. J 87 Shygharmalary. – Almaty: Jazushy, 1989. – 448 bet.
2. Esim Gharifolla Adam-zat.  – Astana: Aqarman, 2008. 382 bet.
3. Kópeyúly Mәshhýr Jýsip. Shaytannyng saudasy. – Pavlodar: EKO, 2011. 588 b.
4.  Júrtbay T. Kýiesin, jýrek...sýiesin. – Almaty: «Sanat», 2001. – 408 bet.

Gýlsezim Temirtas

Abai.kz