Senbi, 23 Qarasha 2024
Biylik 4697 0 pikir 20 Mamyr, 2016 saghat 15:52

«AQ JOL»: AUYLDYNG QARA ShANYRAGhY – MEKTEP

Auyldyng qara shanyraghy – mektep. Búl jóninde,  18-mamyr kýni,  mәjilisting plenarlyq otyrysynda, QR premier ministri Kәrim Mәsimovtyng atyna  fraksiyanyng deputaty Berik Dýsenbinov mәlimdedi jasady.  

Esin jiyp, etegin qymtaghan elding eng birinshi qolgha alatyn basty mәselesi – shekara shebin bekemdeu. Búl túrghyda Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev Tәuelsizdigimizding alghashqy jyldarynan-aq qimyldap, qaysarlyqpen qayrat kórsetip, memlekettik shekarany shegendep, halyqaralyq kelisim-sharttardy bekitip alghany belgili.

Býgingi halyqaralyq jaghdaydaghy túraqsyz dýrbelender memleketting basty nazaryn osy mәselelerge audarudy talap etedi.

Búl tarapta shalghay auyldardyng negizin saqtap qalushy manyzdy faktorlardyng biri – shekaralyq auyldardaghy mektepterding jaghdayy.

Bilim jәne ghylym ministrligining mәlimetterine say, elimizde orta eseppen jylyna 100-ut juyq mektep jabylady eken. Mektep, bilim ordasy bolumen birge, býginge auyldaghy júmys beretin oryn, auyldyng qasiyetti qara shanyraghy. Manyzdylyghy jaghynan auylda ornalasqan birde-bir memlekettik organ auyldaghy mektepke teng kele almaydy.

Ásirese, Shyghys Qazaqstan oblysy, Soltýstik Qazaqstan, Qostanay, Pavlodar, Aqmola, Batys Qazaqstan oblystaryndaghy shekaralyq auyldardyng jaghdayy syn kótermeytindikten, halyqty túraqtandyru men shoghyrlandyru mәselelerin memlekettik dengeyde shúghyl qolgha aluymyz qajet.

Sonymen qatar, mektepting arqasynda auylgha jas bilimdi mamandar tartylyp, bolashaqta olar auyldaryng túrghyny bolady.

Eger, jyl sayyn shekara aumaqtarynda 5-6 mektep jabyla berse, 10 jyldan keyin auyldardan ne qalatynyn eseptey beriniz. Jyl sayyn jabylghan mekteppen birge, sol auyldyng shanyraghy qúlap, oshaghy óshti dep sananyzdar. Mýmkin sheneunikterge jabylghan mektep sany tek qana sifr bolsa, bizge ol osy auyldaghy adamdardyng taghdyry, auyldyng taghdyry.

Mysaly, bir ghana Shyghys Qazaqstan oblysy boyynsha alsaq, 1997-2011 jyldar aralyghynda ghana shekaralyq audandardaghy 45 eldi meken elimizding kartasynan joyylyp, 20-dan astam mektep óz júmysyn toqtatqany aza boyyndy qaza qylady. 2012 jylgha deyingi derekke qaraghanda, 15 jyl ishinde Zaysan, Katonqaraghay, Kýrshim, Ýrjar audandarynan 85,1 myng adam kóship ketken. Búl audandardyng barlyghy Qazaqstannyng shekaralyq aimaqtary. Shyghys Qazaqstan oblysynda tek 2009-2010 oqu jylynda balalar sanynyng azangyna baylanysty 19 mektep, 2010-2011 bilim beru aralyghynda 17 mektep, 2011-2012 oqu jylynda 13 mektep jabylghan. 2012-2013 oqu jylynda oblys boyynsha 20 jalpy bilim beretin mektep jabylyp, 6 mektep qayta úiymdastyrylghan. Jalpy, 2009 jyldan bastap oblysta 69 mektep jabylyp, 48 mektep qayta úiymdastyrylghan. Qayta úiymdastyrudyng da tiygizer kesiri kop. Óitkeni, 11 jyldyq mektepter toghyz jyldyq nemese toghyz jyldyq mektepterdi bastauysh mektepter mәrtebesine auystyrady. Búl da halyqtyng kóshuine yqpal etude. Búl búdan 5-6 jyl búrynghy bir ghana oblystaghy derek.

Búndaghy mektepterding jabylu sebebi – mektep oqushylarynyng sany tiyisti shekti mólsherge say kelmeuinen tuyndauda. Qoldanystaghy memlekettik normativ әrbir auyldyq eldi mekende mektep jasyndaghy 5 nemese odan kóp bala sanymen bastauysh mekteptin, 41 jәne odan kóp bala sanymen negizgi mektepting jәne 81 jәne odan kóp bala sanymen orta mektepting júmys isteuine kepildik beredi.

Shekaralyq aumaqtargha ornalasqan auyldardaghy halyq sanynyng azayu dinamikasymen birge, jogharyda kórsetilgen normativter, osy auyldardaghy mektepterding әri qaray jabyluyna óz yqpalyn tiygize beredi.

Sondyqtan, tiyisti baghdarlama qabyldaumen qatar, birinshi kezekte shekaralas auyldargha qatysty orta mektepting normativterin 81 baladan 41 balagha deyin týsiru qajet dep sanaymyz.

Mysaly, kórshiles Qytay, Resey memleketteri shekaralyq audandaryn myqtylau ýshin bar kýshterin salyp jatqany belgili. Qytay Qazaqstanmen shekaralas audandaryna halyqty shoghyrlandyryp, myzghymas qamaldy qalalar salyp tastasa, Resey Qiyr shyghystaghy shekaralyq audandaryna kóship barushylar ýshin gektarlap jer telimderin tegin berudi qolgha alyp, jaqynda tiyisti zang qabyldady.

Jaqynda baspasózde Japoniyadaghy tramvay mekemesi shet auyldan qalagha qatynaytyn jalghyz oqushy ýshin toqtatyluy tiyis tramvay baghytyn eki jyl boyy júmys istetkeni jazyldy. Shet auyldaghy bir oqushy mektebin bitirgenshe, jalghyz jolaushy ýshin tramvay qatynasyn toqtatpau – Japoniyanyng jasampaz ruhty el ekenin kórsetedi. Al bizde jalghyz oqushy týgil, jýzdegen mektepter jabylyp jatyr.

Sodan beri jalpy elimiz boyynsha shekaralyq audandardaghy halyq sany odan sayyn kemy týsude. Óitkeni, jyl sayyn keminde 3-4 myngha juyq túrghyn oblys ortalyqtaryna qonys audaruda. Eger búl elding etegin jalanashtap jatqan ekpindi dereu toqtatyp, shúghyl qolgha almasa, shekara shebimizdi qorghaytyn halyq qalmaydy. Sebebi, shekaranyng myqty boluy - ondaghy әskerlerding sanyna ghana emes, shep búzbay otyratyn halyqtyng sanyna da baylanysty ekeni әlmisaqtan әigili jayt.

Shekaralyq audandardyng halyq sanynyng kýrt azangy qiyn-qystau kezimizdegi ontaylandyrudyng onay tiymegenin bildiredi. Shekaralyq audandar taraghan kezde jyl sayyn kóptegen mektep jabylyp, sol kezende 80-ge juyq auyl tolyq joyylyp ketkeni baspasózde talay jazyldy.

Qoryta aitqanda, shekaralyq auyldardaghy mektepterdi saqtap qalu ýshin mektepterdegi oqushylardyng tiyisti shekti mólsherin kemitudi qolgha alu kerek.

Sonymen qatar, búl audandarda kәsipkerlikti damytugha, jas mamandardyng qiyandaghy alys auyldargha baryp, túraqtap qaluyna, jergilikti túrghyndardyng әleumettik jaghdayyn kóteruge, sonday-aq tabighy mýmkindikteri bar aumaqtarda turizmning damuyna baghyttalghan  yntalandyru sharalaryna pәrmen tughyzuynyzdy súraymyz.

Qúrmetten,

«Aq jol» QDP

Parlamenttik fraksiyasynyng mýsheleri:   

 

B.Dýisenbinov

 

A.Peruashev

 

E.Nikitinskaya

 

M.Qazbekova

 

E.Barlybaev

 

D. Espaeva

 

K. Absatirov

 

Abai.kz

 

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1470
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3245
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5407