AUYZDANDYRU

Marat ekeuimizdin  otandasqanymyzgha biyl on besinshi  jyl. Men onyng ýshinshi nekedegi әieli bolsam, ol mening ekinshi kýieuim.  Mening búrynghy kýieuimnen bir úl, ortaq nekeden bir úl, bir qyzymyz bar.  Maratta birinshi әielinen bir qyzy bar, ol bizderge keyde kelip túrady.  Jalpy músylman әielderinde  alghashqy nekelerinen joly bolmasa, «әiel qyryq shyraqty» degenmen, ajyrasqan әielderding ekinshi ret túrmys qúryp, baqytty boluy neken-sayaq. Biraq, qúdaygha shýkir, men Maratty kezdestirgeli taghdyrgha ókpem joq, ózimdi baqyttymyn dep sanaymyn, asyp-tasyp bara jatpasam da, bireuden ilgeri, bireuden keyin ómir sýrip jatyrmyz.

Birinshi kýieuim jaman jigit bolmaghanmen, araqpen ajyramas dos edi, sau jýretin kezi bolmaytyn, araq ótip ketken auru bolatyn, eki jyl túrmay jatyp ajyrasyp kettik. Maratpen qosylghanda mening ajyrasqanyma eki jylgha tayau uaqyt ótken.  Ekeumizdi tanystyrghan Mayra.  «Jeke ómirinde joly bolmay jýrgen jigit, neng ketedi tanysa salshy»-dep, Mayra ýiinde ayaq asty tanysa salghanda, sonyng nәtiyjesinde osylay әp-әsem semiya qúryp ketemiz dep oilaghan joq edim. Ekinshi kezdeskende  bir avtobus jora-joldastar taugha shyqtyq.  Tamaq iship bolghan song әrkim eki-ýsheuden bólinip, bireuler dop, bireuler shahmat oinaugha kirisken. Dop soghyp jalyqqan son, onasha ketip, ózime únaghan shópter men gýlderdi jinaugha kiristim.  Jalpy men tabighatpen syrlasqandy jaqsy kóremin, adamdardan góri olar meni jaqsy týsinetindey. Tabighattyng óz zany bar, olardy jan-januarlar әlemi men ósimdikter әlemi búljytpay oryndaydy. Mysaly, jyl sayyn kýzde aghashtardyng japyraqtary týsip, kóktemde qaytadan býrshikteydi.  Jan-januarlar  tabighattyng bergenimen tóldeydi. Al adamdar tabighat zanyna baghyna bermeydi, mysaly, bireuler qúday bergen balany jyl sayyn tusa, bireuler onyng zanyna qarsy shyghyp, iә bala payda boludan saqtanady, iә olardy qayta-qayta týsik jasatyp, balaly boludan bas tartady. Jan-januarlar әlemi men ósimdikter әlemi qoghamnyn, adamdardyng zanyna onsha baghyna bermeydi. Qúday adamdy jaratqanda tabighat pen andar әlemin birge jaratty. Qoghamnyng mýshesi adam damu ýshin ol ylghy jan-januarmen, tabighattaghy ózen-su, ósimdikter әlemi, dala, tau-taspen ýnemi baylanysta boluy kerek dep esepteymin. Basqany qaydam ózim tabighat ayasyna shyghyp, tau-tasqa shyqsam, nemese ózen-kólge baryp shomylsam, nemese pang qarap túrghan arqardy, zulap kele jatqan qoyandy, erkelegen mysyqty, adamnyng kózqarasymen qaraytyn itti kórsem erekshe kýige týsip, dem alyp qalamyn. Sonday sәtterde boyyma bir kýsh-quat qúiylghanday bolady.

Men   ózim  de   attaryn   jaqsy   bilmeytin   shópterdi   qyzyqtap,

keybireulerin enkeyip iyiskep, keybireulerin jinap,  dem alyp jatqan toptan  edәuir úzap ketippin.  Kenet qoytastar arasymen jaqyndap qalghan Maratty kórdim.  Bireu jasyryn sanap otyrghan aqshamdy kórip qalghanday jaqtyrmay, әri ynghaysyzdanyp  qaldym.  Ol úyalyp, qymsynghan joq, qasyma emin-erkin kelip:

- Janar, onashada qasqyr jep qoyady dep  qoryqpaysyng ba?-dedi.

- Men kez-kelgen qasqyrgha jem bolatyn toqty emespin,- dedim oilanyp ta jatpastan,  әiteuir auzyma kelgen alghashqy sózdi aita saldym.

- A-a, ózinning әdeyi jem bolatyn arnauly qasqyrlaryng bar ma?

Men әli ósimdikter әlemimen syrlasyp jýr edim. Adamdargha tamaq qanday kerek bolsa, ósimdikterge de, kýn, qúnarly topyraq, su kerek.  Olardyng biri jetispese, olar da ne tyrbiyp ósip, ne gýldemey, ne jemis salmay ósetini, olardyng taghdyry da adamdardyng taghdyryna úqsas ekenin oiladym. Adamdar ómirindegidey ne vitamin jetispey, ne toyyp dúrys tamaq ishpegen,  ne ata-ana meyirimin kórmey, jetimdikpen ósken tasbauyr balalar bolatyny bar emes pe? Oy shyrmauynan shygha almay, onyng ne aitqanyn estip túrghanymmen týsine almadym.  Tabighat ayasyna shyqsam, jan sarayym jarqyrap, kenip qalamyn.  Mynau gýlder men әr týrli shópter de  ózderine ghashyq jandy kórip quanyp, shapalaq úryp jatqanday, ayaq kiyimmen basugha ayap, jalang ayaghymmen eptep basamyn. Biyley basyp joghary órlep, biraz, biyiktikten qaramaqshy em, Marat:

- Jýr, Janar, anau ýlken qoytasqa shyghyp qaytayyq dep, qolyn úsyndy. Betine «qol ústaspay-aq shyghugha bolmaydy ma?» degendey tandana bir qaradym da qolymdy berdim. Qoldary qaruly eken, adymdap tez jýredi, oghan ilesem dep әp-sәtte entigip qaldym. Tómendegiler kózden ghayyp bolghan.  Búl shoqynyng arghy jaghy  kólenkeleu, salqyndau sekildi.  Biraz jýrgen song tóbemizde ótkinshi janbyrdyng qara qorghasyn búlttary payda bolghanyn bayqadym. Denem tonazyp ketti, kishkene diril payda boldy, ol azday ýlken-ýlken janbyr tamshylary  tópep jaua bastady. Lezde ýstimiz malmanday su boldy. Tómendegi adamdar bala-shaghalarymen mashinalaryna tyghylyp jatqan bolar dep oiladym. Demalysymyzdyng sәni ketti-au, sinoptikter jauyn bolmaydy dep edi ghoy – dep, qapalana oiladym.

- Anau jerde ýngir bar eken, kettik-degen Maratpen qosyla jýgirgende  kóz aldymyzgha jaqyn kóringen ýngir qapelimde jetkize qoymady.  Ahylap-ýhilep oghan jetkende, bizderdi mazaq qylghanday janbyr da bitti. Jana  janbyrdan qashyp qatty jýgirgende qolymdaghy bir ayaq kiyimimdi týsirip alyppyn.   Janbyrdan keyingi yzgharly jel denemdi dirildetip barady.  Entigip bir-birimizge ne isterimizdi bilmey qarap túrmyz. Mendey diril qaqpaghanmen,  Marattyng da  ýstindegi bir kóilekpen jaurap, tonghany kórinip túr, týri bozaryp ketipti.

- Janar, seni qúshaqtap jylytpaghanyma renjime, olay jasasam әri qaray ketip qaluym mýmkin, onday jaghdayda sen mening qolymdy qaqpauyng kerek-dedi.

Mening qúlaghym tas bitelip qaldy, tisim-tisime tiymey saqyldap túrmyn, onyng neni menzegenin týsindim.  Adamdar otyrghan jerge jetkenshe biraz uaqyt kerek, olar da dymqyl jerdi basqysy kelmey, әli mashinalarynan shyqqysy kelmey otyrghan shyghar. Osy demalysty úiymdastyryp jýrgen Altay osy jerge  kelgende, «tau aralap ketsender de keshki alty noli-nolide osy jerge jinalyndar» - degen. Oghan deyin әli qayda.  Maratqa qarasam, maghan súrauly týrmen, әli kóz almastan qarap túr eken. Birge bolghan erkekterim kóz aldyma keldi.  Birinshisi ajyrasqan  kýieuim, ekinshisi retin tauyp, kýsh kórsetip degenine jetken bir súmyray. Ýshinshisi  Marat bolady ma? Bireu ishimnen «Bireu artyq, bireu kem, ne qylar deysin, kóne sal, ózinning tәning de janyng da qarsy emes qoy, әri sening yrqyna salyp túr»-deydi ishimnen bir dauys. «Jyndysyng ba, ekinshi ret kórgen erkekpen bolmaqshysyng ba, merez be, spid pa birdenesi bolsa qaytesin, bala kóterip qalsang she, ózi syrt kelbeti kelisti, deneli jigit etegine namaz oqyp jýr deysing be,  ózi turaly da eshtene bilmeysin,  ol seni únattym, sýiemin, ýilenemin dep te  aitqan joq qoy, mynaday jerde qalay bolmaqsyn, senin  tósek «istoriyalaryng jyly ýide, onashada, júmsaq tósekte ótetin»-deydi ekinshi dauys.

- Osydan kónseng saghan ýilenem-degen dauystyng alystan estilgeni  sonshalyq, ony Marattyng aitqanyna senbeytindeymin.  Sol eken. «Men ózime-ózim sóz bergem, men turaly eshtene bilmey, kóz júmyp kóngen qyzgha ne әielge ýilenem dep sóz bergem»-deydi.  IYә, erkekterding bәri sol, degenderine jetkenshe uәdeni ayamaydy-au, ayamaydy.  Mening ýndemegenimdi Marat ózinshe týsindi me, meni qúshaqtap alyp sýie bastady. Esimdi jighansha, etegimdi kóterip sharuasyna kiristi. Azdaghan ynghaysyzdyqtary bolmasa  men onymen bolghanyma ókinip te túrghan joqpyn.  Qabyldap qalmasam jarar edi, dep uayym qylghan basym, Marattyng qimylynyng ózime únap, erip bara jatqanym sonday «qabyldasam, kóp bolsa abortqa bararmyn»-dep ýlgirdim. Boyyma qan jýgirip, jylyndym, onyng ýstine myna qapsaghay jigitting mәdeniyetti, әri kónilge syiymdy әreketteri jyly ýy men júmsaq tósekting de joqtyghyn bildirmegendey. Marattyng qúshaghy meni lәzzat túnghiyghyna tartyp barady. 

Tabighat ayasynda tabighattyng bir bólshegine ainalyp kettik. Kózderim júmuly bolsa da kókte eki qústyng bir-birin qualap, qatar úshyp oinap jýrgenin, jerde eki gýlding basy terbelip, bastary týiisip  sýiiskenderin kónil kózimen kórgendeymin. Jer men kókting ortasynda tabighattyng balalary tabighat zanynan attay almay, soghan baghynyp, qúmardan shyghudamyz. Ekeumiz de qatty shóldep qalyppyz, mahabbat dep atalatyn ekeumizge ortaq  eshqanday sezim bolmaghanmen ekeumizde de qatty qúshtarlyq pen saghynysh bar edi. Men erkek qúshaghyn saghynsam, Marattyng da kópten әielmen bolmaghany seziledi. Ekeumizding de temparamentterimiz shamalas eken...

Tómenge men bólek oraldym, menen әjeptәuir kesh oralghan Marat mening ayaq kiyimimning synaryn tauyp әkelipti.

Bir júmadan keyin Marat meni ýiine alyp baryp, kórshilerin shaqyryp, «Janar endi bizding ýiding hozyaykasy bolady»-dedi.  Sonda ol ózining eki әiel jibergenin aitty. Basynda biraz ynghaysyzdanyp jýrdim. Jiyrenshe aitpaqshy  «kýndiz ekeu, týnde tórteu emes» beseu –altau bolyp ketkendeymiz.  Biraq, bizding minezderimizde ortaq nәrseler kóp edi.  Ekeumiz de әngime, ósek, «depti» degenderge ermeymiz de, kónil audarmaymyz da.  Ekeumizding de aldynghy nekelerden auzymyz kýigenimiz bar, eng aldymen bir-birimizdi renjitip aludan qoryqtyq, alghan tәrbiyemiz, ómirge degen kózqarasymyz dengeyles eken, basty sebep sol bolsa kerek, syilastyq týbi ýlken sezimge úlasty. Eng bastysy bir-birimizdi tynday, týsine bildik.  Áli kýnge bir birimizdi renjitken emespiz.  Qosylghanda basyn ashyp alghan  mәselemiz Marattyng «Janar, búryn qansha erkekpen bolghanynnyng maghan qajeti joq, bilgimde kelmeydi, tek alghashqy kýnnen óle ólgenshe bir birimizge adal boluymyz kerek» - degen sózderi mening oiymnan dәl shyqty.

Býgin kýn senbi, balalar ýide joq. Erte túryp qúimaq jasap, tanertengi  sýt qosqan qon shaydy iship otyryp, erkeley ýn qattym.

- Mәke balalar ósip, jigit bolyp keledi, ótpeli kezende jýr, qyzdar da telefon shalyp tynym bermeydi.  Solargha bir jynystyq taqyrypqa әngimeler aityp, aqyl aitynyz. Qyzdardan aulaq jýrsin, bir nәrsege úrynyp, qatelik jasap qoymasyn.

- Janar-au, әli jas emes pe olar, jynystyq taqyrypqa әngime aitu erte emes pe? Solay degen Marat esine bir nәrse týskendey, kilt toqtady da «Joq, erte emes eken»-dep, myrs etip kýlip jiberdi.  Jýzine barlay qaraghan men «Qyzdarmen alghashqy sýiiskening esine týsti me, әlde әielmen alghash bolghanyng esine týsti me,  aityp bershi» -dep kýldim.

-Janar–au, sen de adamnyng ishindegini oqyp otyrasyng ba, iyә, menin  birinshi ret әielmen bolghanym esime týsti, sen de aityp berseng aitayyn - dedi.  IYә, erli-zayyptylar arasyndaghy búnday әngimeni kóbi ersi kóretin shyghar, biraq, bizder kýndelikti ómir shyndyghyn ertekke ainaldyrmay, sol kýiinde qabyldaytynbyz. Marat ekeuimiz de bir-birimizge qosylghansha birneshe nekede bolghanymyzdy joqqa shygharmaytynbyz.  IYә, búl ómirding shyndyghy, ony eske alghymyz kelmegenmen aqiqat solay. Ol meni tósekte basqa әielmen salystyra alatyn bolsa, men de  ony tósekte basqa erkekpen salystyra alatynymdy biledi.  Men basymdy iyzedim. Mәkeng ózining qonyr dausymen әngimesin bastap ketti.

- Mektep bitiretin jylym, bizder 11-shi klass bitirgenbiz.  Jasym on segizge tolady. Qol ayaghym balghaday jigit bolyp qalghan kezim.  Qyzdargha ólendetip hat jazghannan әrige bara almay jýrmiz.  Birde sabaqqa әzirlenip otyr edim, kórshi bólmeden anamnyng zildi ýni estildi.

- Marat-ay, myna jana tughan qozylardy anasynyng bauyryna sal, almay qoyar,  ózderi әlsiz eken,  auyzdandyr...

Biyl 11-klasty bitirip, jigit bolyp arman quyp Almatygha  oqugha barayyn dep jýrgen jigitke anamnyn  «qozylardy auyzdandyr» degenine riza bolmasam da, әdette búnday júmystarmen ainalysatyn inim Samattyn  ókpesine salqyn tiyip, audan ortalyghyndaghy auruhanada jatqanyn esime alyp, qozylardy qoradan shygharyp, auladaghy enelerine qostym. Ayaqtaryn tәltirektey basyp, óz betinshe enelerin dúrys eme almaghan qozylardy tamaqtandyrugha bótelkege qúiyp sýt te alyp shyqqanmyn. Biraq, anamnyng talaby barynsha enesin emizu, sosyn baryp toymasa, nemese ózdiginen eme almasa ghana bótelkemen sýt beru.  Birese tәltirektep túra almaghan, túrsa da enesining emshegin taba almaghan, tapsa da dúrys eme almaghan qozylardy úrsyp, birese shyr kóbelek ainalghan qoylardy úrsyp qara terge týstim. Búnday júmysqa anamnyng «Maltabar» ataytyn Samat dúrys edi. Ol maldardy kýtkende, artyq eshtene bayqalmay, ol әbigerge týspey- aq, bar júmys ózdiginen istelip jatqanday kórinetin.

«Qoy endi sharshadym, keshke salghanda enelerin dúrystap emizermin»- dep, emizdikpen tamaqtandyrugha kiriskenim sol edi, «oyboy, paluan jigit-au ne istep jatyrsyn?»-degen oinaqy dauys estildi. Dauystyng oinaqylyghy, kónildiligi sonday, meni mynau shuash pen kóng sasyghan jerden әdemi, oiyna ne kelse sony istey alatyn, týrli-týsti sәuleli, әr týrli  sazdy әuendi jerge aparyp tastaghanday. Qarasam Zliha eken,  bizge atalas jaqyndyghy bar, 5-6 ýy әri túrady, ylghy kónildi jýretin kelinshek, kýieuinen ajyrasyp ketken. Eki úly bar.  Anam ony kórse kirpidey jiyrylyp, jaqtyrmay qalady.

- Jәi, myna kesh tughan qozylardy auyzdandyryp jatyrmyn-dep belimdi jazdym.

- O-o-oy, soqtalday jigit bolypsyng ghoy, auyzdandyryp jatyrmyn de, iye, al, auyzdandyrghan qalay eken-dep,  syiqyrlana kýldi.  Ýlken qara kózderi móldirep túr, kóz aiyra almaysyn. Bizding klastyng qyzdarynda  búnday móldiregen kóz joq dep, oilap ýlgirdim.

- Onsha emes, qozylar  emshekti almay jatyr. Ýsheu tughan song ba, qozylary kishkentay, әlsiz,  bótelkemen sýt bermekshimin...

- Qane, maghan ber, auyzdandyru op-onay dep kim aitty saghan, men

qozylardy auyzdandyryp bereyin, al, sen maghan erteng kelip aghash jaryp beresing be?-dep, kózin qysyp, sybyrlap, qúpiyalay sóiledi.

Men basymdy shúlghydym. Bes jyl boyy mektepte «Timur jәne onyng komandasynyn» mýshesi bolyp, talay ýlkenderding tezegin basyp, ýilerin әktesip, aghashyn jaryp, aulalaryn jinap bergenbiz. Aghash jaru týk te emes, ol qolymnan keledi. Zliha etegin jiyp, eki tizesining arasyna qystyryp jýreley otyryp, qozynyng auzyn kýshpen ashyp, qoydyng emshegin auzyna sauyp-sauyp jiberdi.  Ana sýtining dәmi bólek pe, әlde men shynymen retin taba almaghanym ba, az uaqyttan keyin aq qozy enesining emshegin eme bastady.  Anamnyng ýiden shyghyp kele jatqan dybysy estildi. Zliha súq sausaghyn erine aparyp «tss, eshkimge aitpa»-degendey belgi berdi.

- Apa, salamatsyz ba, baghana poshtagha baryp edim, Almatydaghy qyzynyzdan posylka kelipti, pochtashy Tanziylә «pasportyn әkelip, posylkasyn alyp ketsin»-dep aityp jibergen, sony aitayyn dep keldim, kórgen son  myna balagha qozylardy auyzdandyrugha  kómektestim-degen ol mop-momaqan kýige ene qaldy.  Ýsh qozy enelerin talasa emip jatyr. Zliha ketip bara jatyp kózin taghy bir qysty. Apamnyng oghan rahmet aitqan dausy yzgharly shyqty. Onymen qoymay, maghan ala kózimen atyp bir qarap, Zlihanyng artynan bir týkirdi.

Týnde tósegimde tónbekship kópke deyin úiyqtay almadym. Zlihanyng kózqarasynda  adamdy tartyp túratyn bir siqyr bar, kózqarasynyng ózi júmbaq, tez ózgeredi, әri múndy, әri túnyq, әri kýlimdep túrady.  Adamgha synay da, barlay da,  erkeley de qaraydy.  Nege ekenin bilmeymin Zlihany anam da, kórshi әielder de jaqtyrmaydy, tipti bir rette «baysyz bolsa da qoyny qúr bolmaydy»-degenderin oqysta estigenmin.

Ertenine biyik dualdy kók qaqpanyng aldyna kelip qonyraudy basqanymda esik ashqan Zliha «seni eshkim kórgen joq pa»-dep, ainalagha qarap aldy, oghan tandana qarap qalghan maghan, «tez, tez kir Marat»-dep qaqpany japty.  Qaz-qatar jaryp, dayyndap qoyghan aghashtargha qarap, «qayda jaratyn  aghashtar, balta ótkir me?» degen súraghyma Zliha

- Qanday aghash, ýige kir-dedi.

Keshegi aitqan sharuasyn úmytyp qalghan ba, ýidegi elektr rozetkalary  istemey qalghan ghoy dep ýige endim.  Shaghyn ghana eki, ýsh bólmelerden túratyn tap-taza ýige qysyla  basyp kirgen men, bizden basqa eshkim joghyn kórip erkinsidim. Kishkene eki balaly ýige  úqsamaydy, shashau shyqqan ne kiyim, ne oiynshyqtar kórinbeydi.

- Paluan qaynym-au, men seni shynymen aghash jarugha shaqyrdy deysing be?-dep syqylyqtap kýlip aldy, kýlkisi bar ghoy synghyrlap túr, bizding klastyng eshbir qyzdary búlay kýle almaydy.

Ol jýre sóilep dastarhan әzirlep jatyr,  búryn dayyndap

qoyghan ba, shәii  әp sәtte  dayyn boldy. Men klubta býgin kinodan keyin by bolady dep estigem, ýige baryp kiyetin shalbarymdy ótekteuim kerek.  Kórshi  bólmege shyghyp ketken Zlihanyng «Paluan qaynym-au, sen ne ishesin, aq pa, koniyak pa?»-degen dausy estildi.  Bәri júmbaq bolsa da, sanama birdene jete bastaghan sekildi, mandayymnan ter búrq ete týsti.  Onasha ýi, jaily dastarhan, shólmek, sylanyp, syzylghan kelinshek, syrly, tylsym  dýnie júmbaqtyghymen tartyp túrsa da,  «Aghash jaru kerek bolmasa, kinodan keyin by bolatyn edi, qaytuym kerek» -dep, ornymnan túrmaqshy boldym, biraq, ayaqtarym asyghar emes.

-        Otyr, Marat, otyr, by bolsa kinodan keyin emes pe, men seni jep qoymaymyn -  dep, jas balasha auzyn tompaytty.  Erke qyzgha úqsap ketti. Jasy 25-30-da shyghar, biraq, dәl qazir 16-daghy qyzdarday kórindi. Ózim bir belgisiz nәrseden jýreksinip túrghandaymyn.  Ánsheyinde eshteneden qoryqpaytyn basym, bas kiyimimdi qysa ústaghan qalpy túra qashqym kelip túr.

-        Marat, birinshi shәy iship әngimeleseyik, jaqyn otyr - degen Zliha auzy ashylghan shólmekten eki rumkagha aq araq qúya bastady.

-        Ekeumiz de erkin otyryp, әngimelesu ýshin mynany alyp qoyalyq,  býgin  mening  kýieuge  shyghyp,  alghashqy erkekpen bolghanyma 10-jyl toldy.

Onyng ortalap qúighan rumkadaghy araqty qaghyp salghanyna qarap, men de «әielden qalghanym úyat bolar»-dep qaghyp saldym. Klasymyz toghyzynshyny  bitirgende birneshe bala әri qaray oqymay, uchiliyshege ketetin bolghandyqtan, vecher jasaghanbyz, sonda alghashqy ret araq  ishkem. Áreng demimdi alyp, qaqalyp-shashalghanyma ynghaysyzdansam da, onymdy bes minut ótpey úmytyp kettim.  Erkinsip әzildemek boldym. Jaqsy hozyayka ekenin, dayyndaghan salattarynyng dәmdi ekenin aittym. Ekinshi rumkany ishkende alghashqyday qinalghan joqpyn.

Moynyna baylaghan oramalyn alyp, Zliha qasyma jaqyn otyrdy. Men onyng әppaq, júp-júmyr moynynan kóz almay qaldym, kóilegining aldy da, arty da ashyq eken. Moynyna taqqan shynjyryna kiygizilgen, jýrek tәrizdi kulony qos anardyng ortasynan tómen qúlap, «meni kór» dep, túnghiyqqa tartyp jatqanday.  Nayzaghay sezim denemdi dir etkizip, dirildetip túryp aldy. Birese janaghy ishken eki rumka meni qatyryp tastaghanday ma, qalshiyp qattym da qaldym, eshtene estimeymin, sóiley de almaymyn, әlde sóilegim kelmeydi. Biydi de úmyttym. Zliha maghan bir nәrselerdi aityp jatyr, arasynda «tamaq ish, endi araq ishpeymiz»-degeni estiledi. Bir kezde qolymdy alyp, janaghy kulonnyng ýstinen basty, qos anary kóilekting syrtynan-aq qolymdy kýidirip barady, sonda da tartpadym.  Jana oiynshyqpen әuestengen baladay qos anardy syipalap túryp qysyp-qysyp qoyamyn. Ishkiyimning ishinde birnәrseler bolyp jatyr, bir kezde dymqyldanyp ketkenin sezdim. Demimdi tereng alyp, ýshinshi rumka araqty ózim qúiyp qaghyp saldym.

-        Paluan qaynym, sen mening aitqanymdy týsinding be?  Ótkendegi qozylardy auyzdandyrghanymyz esinde me? Men seni әielmen bolugha, yaghni, auyzdandyrugha shaqyrgham, eger qalghyng kelmese kete ber.

Qalay ketemin, tosyn, júmbaq dýniye. Ózim jýretin Kәmshattyng betinen shala –sharpy eki –ýsh sýigenim bar. Áli erninen de sýiip kórgen joqpyn.  Al, Zliha san qyrly , syrly dýniyeni úsynyp túr, odan qalay bas tartam? Jalpy Zliha bizding auyldyng kóp әielderine úqsamaydy. Shalbar kiyip alyp velosiyped te tebedi,  jas qyzdardyng arasynda   voleybol da oinaydy, әr kez ýstinen әdemi әtir iysi anqyp jýredi.

-Kettik myna bólmege-degen Zlihanyng artynan ere berdim.

-Búryn qyzben bolmaghansyng ghoy.

-Joq

- Eshtene etpeydi, jýretin qyzyng bar ma ?

-IYә.

-Nichego, búl satqyndyq, iә kózge shóp salu emes, tek sәl-pәl seks mektebinen ótu, bizde oqugha ýiretedi, tamaq isteuge, әr týrli júmystardy isteuge, kiyinuge ýiretedi, al, eng basty nәrse sekspen ainalysugha ýiretpeydi. Men tek sonyng ornyn toltyramyn, әri mening әiel atanghanyma býgin tura 10 jyl boldy, sony ózimshe atap ótem.

Jalanash әiel denesin jaqynnan alghash kóruim. Kinodan, shomylugha barghanda kórip jýrmin ghoy, al, ol qasynnan tabylghanda onyng әseri tipti basqasha eken. Basym ainalghanday kózimdi júmdym.  Ózi sheshinip bolyp, týimelerimdi asyghys sheship jatqan Zlihany alyp keudeme bastym, aldymdy bir qatty órtting jalyny sharpyp jatqanday boldy. Adamgha ma, әlde januargha tәn týisikpen be, anyq bilmesem de, ol órtti sóndiretin nәrse mening biluimshe Zlihanyng aldy, mening aldymnan da aqylgha baghynbas bir kýsh qozyp, payda bola bastady.  Bas bermegen arghymaghymnyng artynan erip, Zlihany kitaptan oqyp, kinodan kórip jýrgendey bas salyp sýiip, aimalay bastadym.  Úmar –júmar tósekke qúlaghanda әielding «sheshpeysing be?», dep túnshygha shyqqan dausy emtihan kezindegi «podskazka» sekildi boldy, ish kiyimimning qalay sheshiletinin de úmytyp qalghandaymyn. Úzaq uaqyt әurelengen sekildimin. Sodan keyin boyymdy órtegen qyzudy basatyn saya baqqa kirgim kelip, qaqpasyn tappay alasúrdym.  Áyelding qoldary kómekke keldi. «Jol anau»-dep kórsetip jibergendey bolyp edi, kirmey jatyp, qaqpadan ene bere qorjyn toly tauaryn shashyp alghan saudagerdey kýy keshtim de, basymdy qos anardyng ortasyna tyghyp jiberdim. Qorjyndy alyp baryp, barymdy kórsete almasam da qaqpadan engenimdi ózimshe bir erlikke baladym.

-Eshtene emes, búl birinshi ret qoy-degen әiel dausy qúlaghyma kýngirlep jetti. Meni tynyshtandyrghanday basymnan syipay bastady.

Sodan nayzaghay sezim boyyma bes-alty ret kelip, qaqpagha qaray shabuyldap, alghashqy kýni aq seksting birneshe әripterin ýirenip qaldym. Jaqsy oqushymyn ba, әlde múghalimim tәjiriybeli me bilmeymin.

-Biyge baram dep eding ghoy, klubta kino bitetin uaqyt boldy, endi qayt –degen Zliha esikten shygharyp salyp túryp, «endi eki-ýsh ret birge bolsaq әbden auyzdanyp ketesin»-dep sylq-sylq kýldi.

Sodan keyin mening andyghanym Zlihanyng ýii boldy. Oghan kýnine bir baryp qaytpasam, sabaq ta oqy almaytyn kýige týstim. Qalghan kezde ainalama kitaptardy ýiip alyp,   bólmemnen shyqpaymyn. Mening sol kezde oilaghanym әielding ghajap denesi túrghanda  kino, konsert, al bertin kele olargha qosa qonaqtyq, kurort taghy basqa qyzyqtardan góri әiel denesin qyzyqtaghannan, әiel denesine toyattaghannan artyq eshnәrse joq, әiel denesine eshnәrse jetpeydi dep bilemin.

Ár týrli syltau aityp, keshke qaray Zlihanyng ýiinen bir-aq shygham, eshtenege shamamyz kelmey dereu tósekten tabylamyz. Jas arasyn sezbeymin, onymen ózimdi erkin ústaymyn. Ol da eki balasy bar әiel sekildi emes, «men sening ýstine shyghayynshy»-deydi, birese, «bylay jasap kórshi, qalay bolady eken?»-deydi. Qúddy matematik apaydyng «búl esepti taghy qanday joldarmen shygharugha bolady?»-degen súraqtary sekildi. Men odan keyin de onday «әksperiymentator» әieldi kórgen emespin. Marat osy sózdi aitqannan keyin mening betime zerttey bir qarap aldy. Nege ekenin ózim de bilmeymin,  men tómen qaradym. Tek oiyma, Marattyng tósek qatynasy kezindegi úsynystarynyng kóbin qabyldamaytynym esime týsti.

Marat әngimesin әri jalghady.

-Zliha ekeuimizding aramyzda sezim de, mindet te eshtene joq, tek bir birimizge magnittey tartatyn bir kýsh bar. Osy kýni oilaymyn, men tipti sol kezde ýilensem de Zlihagha baruymdy qoymas edim dep. Búl ekeuimiz ýshin de jaqsy edi, biraq, jaqsy nәrse erte me, kesh pe bitui tiyis bolatyn. 

Birde kezdeskenimizde Zliha balalarynyng erteng sheshesining ýiinen qaytatynyn, endi búlay erkin kezdese almaytynymyzdy tek anda sanda, siyrekteu,  onda da týngi saghat bir-ekiden keyin  bir-eki saghatqa ghana kelip ketuge bolatynyn aitty.  Az kýnde Zlihagha qatty bauyr basyp qalyppyn, ishimnen tәtti kýnder bitedi me, joq, bir reti bolar dep oiladym, on segizdegi jigittin  eshnәrseni uayym kórmeytin shaghy emes pe? Ádettegidey  býgin de qúshtarlyqtyn  betin tórt-bes ret qayyryp tastap, әiel denesin zerttep, syipalap jatyr em, Zlihanyng aituynsha ýzdik oqushy ekenmin, esik qonyrauy estildi. Denesi bylq-sylq etip, maujyrap, lәzzatqa batyp jatqan Zliha әldeneden sekem alghanday úshyp túrdy.

Halatyn jýre kiyip, Zliha shyghyp ketken, azdan song daladan qatty dauystar estile bastady. Zliha men taghy bir erkekting dauysy.  «Saqtyqta qorlyq joq»-dep, kiyinip aldym. Aulagha shyghatyn auyzghy bólmening esigining artyna tyghylyp, demimdi ishime tartyp, qúlaghymdy syrttaghy dialogqa tiktim. Dauys tanys, uchaskelik milisioner Sozaqbaydiki. Odyrandaghan jigitten mektep oqushylary týgil, júrttyng bәri qorqady.  Ýide oghan qatysty әngime qozghalsa,  apam: «әlgi, әdirem qalghyr, Sozaqbay»-dep otyrady. Ózi әiel bet, denesi de qalay-solay pishile salghan әiel deneli, dausy da shinkildep shyghady. Áyel bet erkek degendi bilesiz be, kózinizge elestetip kórinizshi, erkek ekenin ýstine kiygen erkek kiyimi ghana bildiredi. Sozaqbaydyng ózi әlde júmysyn jaqsy kóredi me, әlde basqa kiyimnen góri milisiyanyng kiyimin jaqsy kóredi me, әiteuir formasyn úiqygha jatqansha ýstinen tastamaydy. May basyp, qyzara bórtken, bezeuli beti, myqynsyz tútasyp ketken beli, qampighan qarny, ózining poshymyna salmaq qosqysy kelgendey jasaytyn jasandy qylyqtary ony kópke sýikimsiz etip kórsetedi.  Piyaz ben sarymsaq sasyp jýretin auzyndaghy sap-sary tisteri ómiri tis shetkasyn kórmegen sekildi. Týkirigi shashyrap sóilegende, siyrek múrty qosyla jybyrlap túrady.

- Iya, súlu qatyn, ne sonsha búlqynasyn, erkek kórmegendey, ne túrys, ýige shaqyrmaysyng ba ?

- Men qonaqshyl emespin, kelgen sharuanyzdy aitynyz jәne qolynyzdy jýgirtpeniz.

-     Kelsem sol, kýieui joq әiel jigit saghynyp qalghan shyghar dep keldim-dep, ózinshe әzildegen Sozaqbay hiy-hiy-hiy-lep, shinkildegen dausymen kýlip aldy.

«Jigitining týrin»-dep, ishtey kijinip, jigitshil Sozaqbaydy bir boqtap aldym.

- Aghay, qolynyzdy tartynyz-degen Zlihanyng ashuly dausy taghy estildi.

- Jә, jә, shanqyldama, erkek qoly tiymey jýrgendey sekiruin. Ayttym ghoy, men kelip túramyn, et-petindi, tauyqtaryna jem, otyn-sudan kemdik kórmeysin, keshke kelem, qazir de turalaugha bolady, skorosqa salyp jibermeymiz be, jýrsey ýige, esikti jap, -degen Sozaqbaydyng dausy júmsarghanmen, әmirli, óktem estildi.

-        Joq, aghay, kirmeysiz, kirseniz men auladan shyghyp ketem, siz qala beriniz.

-        Jә, jәy aitqandy týsinbeysing ghoy, mening aitqanyma kón. Osy auyldaghy bastyq selisovet ekeuimiz ekenin bilmeysing be ? Biz ne aitsaq sol zan, men seni ózing jas, ózing súlu bolghan song erkeletip otyrsam. Bala kóterseng Shymkentte tanys dәrigerlerim bar, aparyp týsirtem, maghan bala kerek emes, onsyz da  tórt balam bar sol jaraydy.

-        Aghay,Siz meni kýieui joq dep basynbanyz, siz maghan únamaysyz, men sizben eshqashan birge bolmaymyn, shyghynyz, ketiniz...

-        Eshqashan bolmaymyn deymisin, ózing shyn aityp túrsyng ba? –onyng shinkildegen  jinishke dausy odan sayyn ashylanyp, shynyltyrlanyp ketti, búl kezde onyng qyzara bórtken jýzi kýreng jasylgha ainalyp, beton bettenip, әinek kózdenip ketken boluy kerek, sonday týrin birneshe ret kórgenmin.

-        Ha, ha, myna qatynnyng qútyruyn-ay, men ótkende qalagha barghanda 500 tengege 18-degi jas qyzdy turalaghan búl aghan, sen nemenege erkek kórmegendey búldanasyng bәle qatyn, búl auylda ne kóp, baysyz qatyn kóp, ayaghyma oratylyp jýrgenderi qanshama...

-        Aghay, әngimenizdi toqtatynyz, ketiniz! Zlihanyng dausy jylamsyraghanmen qatqyl estildi.

Uchastkovyy taktikasyn ózgertti. Dausy endi, jәi, mәimónkilenip shyqty.

- Áy, shyraghym, Zliha, jana aittym ghoy, ne kóp baysyz qatyn kóp, biraq, sen maghan únaysyn. (Zliha kimge únamaghan?) Bizding ýidegi әieldi bilesing ghoy, «jenskiymen» auyrady, jatugha bolmaydy, onyng ýstine taghy ekiqabat, men endi ólem be, týsinsenshi. Qatynmen jatu ýshin qalagha shaba berem be? Janym  qinalyp ketti ghoy, uh, bir mәrte janym...әri qaray múrnynyng astynan birdene dep mingirlegen bolsa kerek, dausy estilmey ketti. 

- Úyatsyz, tart qolyndy! Mening qúshaghym kez-kelgen adam qonyp shygha beretin qonaq ýy emes. Ketiniz, qanday jiyirkenishti ediniz, men aiqaylap kórshilerdi shaqyramyn. Sodan song alysqan adamdardyng dybysy bilindi. Júdyryqtarymdy týiip alyp, tistenip әreng túrmyn, shyghyp tóbeleseyin desem, Sozaqbaygha әlim jetpeytinin bilem, әri ol meni Zlihanyng ýiinen kórse erteng býkil auyl biletini de týsinikti.  Ol maghan da, Zlihagha da jaqsy emes.  Sozaqbay tek qatyn deneli erkek qana emes, ol qatyn minez erkek te. Bәrin auylgha jayady.  Ótkende Zliha maghan:  «Sen endi kelme, men saghan bauyr basyp baram, әri bireu bilse úyat, meni jas balany býldirip jýr»-deydi ghoy degen.

- Ketiniz, men sizge oiynshyq emespin, óz namysymdy qorghay alatyn әielmin, shyq ýiden, әitpese, myna aiyrdy tyghyp aludan tayynbaytyn әielmin. Zlihanyng dausy jaryqshaqtanyp shyqty. Osy sózder men osynday dauystyng Zlihanyng auzynan shyqqanyna senbeytindeymin.

- Jә, shapyldama. O nesi-ay, auyldy basyna kóterip, etegin jelden basqa esh nәrse kótermegendey bezildeydi ghoy, myna qanshyq.  Áy, sen bireuding ýiinde propiskasyz túrasyn, zandy búzyp jýrsin. Men saghan kórsetem, әkendi tanymay jýr ekensing tanytam, maghan otkaz beruding qanday ekenin! Saghan aldymen aiyppúl tólettirem, kýnindi týn etem, aldyma ózin-aq jalynyp kelesin. Qatyndar  senin  qoynyndy bos  bolmaydy deydi, auyldyng erkekterin búzyp jýrsin...-dep shinkildegen uchaskovyidyng dausy alystay berip, estilmey ketti.     

Esikten syghalap, uchaskovyidyng ketkenine kóz jetkizgennen keyin esik aldyna shyqtym. Kózderi jalt-júlt etip, shashtary jalbyrap ketken Zliha ne isterimdi bilmey túrghan meni qúshaqtap jylap jiberdi. Óksip-óksip úzaq jylady. Erkekterding ozbyrlyghyna, ózining jesir ghúmyryna nala aityp jatqanday. Men qalay júbatarymdy, ne aitarymdy bilmey, shashyn sipap túra berdim. Birer jyldan son, Sozaqbaydyng jazasyn berem dep ózime-ózim uәde berdim. Men qansha asyqsam da Zlihany búnday jaghdayda tastap kete almadym. Qolyna su qúidym, salqyn sugha betin shәiip, shashyn dúrystap ózine ózi kelgendey boldy.  Kózderi isip, óksigi әli basylmaghan Zliha, divan joq bolghan son, tósekting shetine kezdeysoq otyra ketken mening tizeme basyn salyp, әngime bastady.

- Qúday-au, júrt meni aghash atqa mingizip, janaghy beti qaytqan Sozaqbay sekildiler kek qaytaryp,  qoyny erkekten bosamaydy –dep, ótirik  ósekteydi.  Talay erkek kelgen izimen keri qaytqan.  Biraq, olardyng bәri basqalar ýshin kýieuim joq bolghandyqtan, mening qoynymnan shyqqan bolyp esepteledi. Bәrinen de sen shyghyp qalama dep qorqyp edim, shyqpaghanyng jaqsy boldy. Bizde neghyp jezóksheler ýiin ashpaydy eken, ol bәrine de jaqsy bolar edi.  Erkekter kez-kelgen kýieusiz әielge kóz sýzbes edi, bizdey jesir әielder sózge qalmas edi.  Janaghy Sozaqbay sekildi әieli auyratyn, bosanayyn dep jýrgen әielderding kýieuleri óle me? Bosanghannan keyin de 40-kýnge deyin, әiel organizmi qalpyna kelgenshe әielmen jatugha bolmaydy. Osydan keyin qyz zorlau da, kezdeysoq kezdesuler de bastalady. Sonda ghoy erkekter eshqanday problemasyz jezóksheler ýiine baryp, aqshasyn tólep, qalaghan әielimen bolar edi. Sonau Afina geteralarynan bastap, qanday jetilgen qogham bolsa da, onday ýiler bolghan jәne bola bermek, órkeniyetti shet elderde bar, sonda deymin-au, balalaryn jetimder ýiine tastap, iә shet el asyryp, әke-sheshelerin qarttar ýiine tapsyryp jatqanda namystanbaghan qazaq, osynday erkekterge arnalghan ýy ashugha kelgende namystanyp qalypty. Nan taba almay júmyssyz jýrgen qyzdardy sógedi, al olardy «snimati» etetin, bala jasaytyn әkesindey erkekterdi sókpeydi. Olar basqa planetadan kelgen robottar emes, sol qazaqtyng erkekteri ghoy, erkek bolghanda da kóbine qolynda biyligi, qaltasynda aqshasy barlar. Jezóksheler ýii dep,  tek әielderge baylanysty aitady, olay atau dúrys emes, ol erkekterding súranysy boyynsha tuyndaghan qyzmet, sol sebepti erkekter ýii dep atau kerek.   Sonday ýidi jasasa ondaghy qyzmet kórsetetinderge dәrigerler baqylau jasasa, ýkimet salyghyn alyp túrsa, bәri de útpaydy ma ? Ol merez ben SPID sekildi jynystyq júqpaly aurularmen kýresuding de tiyimdi joly bolar edi, erkekterding de sharuasy týgel, әielderge de qauipsiz, adam sekildi jaghdayda aqsha tabady, qosymsha júmys orny ashylady. Jynystyq qatynastar  qazirde bireulerding pәterlerinde, monshalarda, eng ayaghy garajdardyng qaranghy quysynda jasalyp jatqan joq pa?

 Sosializmdegi memlekettik menshikten az uaqytta kapitalizmge ótip, 70-jyl tenbiz dep jýrgenderding ayaq astynan bay men kedeyge bólinip, qalay alsa da keshegi qaltasynda kók tiyini joqtardyn, qolyndaghy biyligin paydalanyp, zauyt-fabrikalardyng qojasy bolyp, bir kýnde jeke menshik iyesi bolyp  bayyp, bay atanyp shygha kelgenderine ýirengen qazaqtardyn  búnday ýilerge de әri ketse bir aq  aida qúlaghy ýirenedi. Oibay, búl masqara, ata-babamyzda, saltymyzda joq nәrse  dep, gazet-jurnaldargha jazyp jýrip, ómirding shyndyghyn kórgileri kelmey, biraq, ózderi de sol qyzmetterden «dәm» tatyp, ótirik patriot bolyp jýretinderding de qúlaghy tez ýirenedi. Aqshasy men jaghdayy joq bolghandyqtan, basqalardy kóre almay, san-saqqa jýgirtetinderding de auzy az uaqyttan song jabylady.  Sen bilmeysing ghoy, búnday jasyryn ýiler de bar, bireuine týsip qala jazdagham. Solargha kóbine baratyn, solardy aiyptaytyndar, solarmen ótirik kýresip jýrgender.  Al bizding jana baylardyng zansyz eki-ýshten әielderi bar ekeni janalyq emes, joqtary tek impotentter ghana.  Men biletin bir baydyng ekinshi әieli  sudiya bolyp isteydi, jaqynda bala tuyp aldy.  Sonda men kýieuim bolmasa, nege erkekterge kóztýrtki boluym kerek? Janaghy Sozaqbay sekildilerding problemasyna men jauaptymyn ba, olardy men sheshuim kerek pe ? Men baqytty bolghym kelmeydi deysing be, men kýieuge tiygenshe basqa erkekke qolymnan da ústatqan joqpyn, enem balasyn aidap salyp sabatty da otyrdy, men onyng bir kýni meni mert etkenin kýtip otyruym kerek pe...

Zliha sóilep jatyr, sóilep jatyr, ishindegi sóz toly qaptyng auzy ashylyp ketkendey. Men onyng aitqandarynyng birin týsinsem, birin týsinbeymin, biraq, onyng ashuly әri múnday sózsheng týrin birinshi kóruim. Ol jaqyndasa ainalasyndaghysyn órteytin dóngelek shargha ainalghanday.

-Marat deymin, senen jasyryp qayteyin, men osy auylda túrghaly ýsh jyldyng ishinde sen menimen bolghan ekinshi erkeksin. Sening aldyndaghy adam meni shyn jýrekten sýigen, biraq onyng otbasyn búza almadym.  Al men eshkimdi shyn jýregimmen sýie almaytyn sekildimin. Men meni sýigen nemese únatqandarmen emes, ózim únatqan erkektermen bolghym keledi. Ajyrasqan kýieuimmen bes jyl jýrip, kýiip-sýiip qosylyp edik.  Osy ýsh jylda jiyrma shaqty erkek janaghy Sozaqbaydyng kebin kiyip ketken. Sonda mening jazyghym ne, әdemishe bolghanym ba, kýieuimnen ajyrasqanym ba? Men ana Sozaqbaymen óltirse de, million tenge berem dese de jatpaymyn.  Joq, men sabama týsuim kerek dep, ol birese eki shekesin, birese jelkesin uqalady.  Men kórgenim men estigenderimnen esimdi jinay almay, melshiyip otyrmyn.  Minut sayyn eseyip, ómirding kólenkeli jaqtarymen әiel-erkek arasyndaghy qatynastardyng problemalary turaly ómir sabaqtaryn alyp, kónilge týndemin. Zliha da men biletin Zliha emes edi.

- Tu, Marat, sening týring búzylyp ketipti ghoy, sening janyndy jaraladym-au. Men qazir syrtqa shyghyp keleyin, búl songhy kezdesuimiz shyghar...dep, túryp bara jatqanda qoly shalbarymnyng syrtynan sipaghanday boldy,  әlde andausyzda  tiydi me  eken? Ol da sony kýtip túrghanday dýr silkinip shygha keldi. Esikten shyghyp bara jatqan Zlihagha qarasam, ol da  men biletin Zlihagha ainalypty.

Mening boyymdy tek qúshtarlyq emes, basqa da bir sezim qosyla jaulap alghan. Onyng ne sezim ekenin ózim de týsinbedim. Zlihany ayaytyndaymyn, ony qadirley týskendeymin.  Onyng shyrqyraghan janyn júbatqym kelgendey, isip ketken kózderinen bastap aimalaudamyn, ony erkeletken bolam, mening barynsha qolymnan keletini osy edi.  Zliha da qazir tósekte erekshe boldy, búryn kórsetpegen qylyqtar kórsetip, tósimnen aimalady, emshekterimdi birese sýiip, birese tilimen qytyqtady. Qoldaryn kindigimnin  tómen túsyna qayta-qayta  apara berdi. Aparghan sayyn endi qalghy bastaghan  qalpaqty qaraqshym qaytadan qaruyn oqtaydy.  Menin  bozbalalyq týisigim myna kezdesuding basqa kezdesulerimizden ózgesheleu ekenin moyyndaghanday. Men de Zlihagha úzaq lәzzat syilaugha tyrystym.  Tósekte bozbala da emes, kәdimgi jol bastar erkekke ainala bastaghanymdy sezgendeymin. Zliha ózi aitpaqshy orgazm alghan kezde ne istep ne qoyghanyn bilmey, alasúryp ketedi.  Men de sol sәt Zliha ýshin tósektegi eng tәtti kez ekenin týsinip, sol kezendi  úzaqqa sozugha tyrystym. Mening de esim shyghyp ketedi, Zliha ekeuimiz ýshin búl kez, erkek pen әielding bir –birining tәninen lәzzat aluy emes, qayta kerisinshe, bir-birimizge lәzzat syilaugha úmtylghanymyzdy úqtym. Mening onyng kóniline qarauym-mening oghan jas alshaqtyghyna baylanysty eshqashan aitylmaytyn sezimning óteui bolsa deymin. Jýzinen baqyttylyqtyng belgisi bilinip, dausynan quanyshtyng lebi esken Zliha maghan ýzile qarap: «-Sen býgin erekshesin, janym!»-dedi.

Emtihan tapsyryp, inimdi auruhanadan әkelip, odan ýige alystaghy  naghashylarym kelip, taghy basqa júmystarmen arada onshaqty kýn  ótip ketti. Osy arada Zliha oiymnan shyqpaghanmen, barudyng reti kelmedi. Ýiinde telefon da joq.  Bir kýni gazetterdi ala keteyin dep, pochtagha soqqanymda Zlihany kezdestirdim.  Pasport tәrtibin búzyp, túratyn jerinde tirkelmegendikten aiyppúl salynypty, sony tólep túr eken. Mening kóz aldyma Sozaqbaydyng kijingen týri keldi.  Kópting kózinshe eshtene aita almay, kózderimmen júbatyp kettim. Bir kýni taghy bir emtihandy tapsyryp, «uh» dep, tynysymdy alghanday bolyp, bir-eki kýnde monshagha baryp, Zlihagha baratynymdy oilap, ishimnen quanyp jýr edim, tanertengi shәy ýstinde apam: «Zliha qalagha kóship ketipti»-dedi.  Shәy iship bolghanym búnday abyroy bolar ma, ishimdegi bolyp jatqan astan-kesten dauyldy eshkimge bildirmeyin degendey sýrine-qabyna ózenge qaray jýgirdim.  Tanertengi salqyngha da qaramay, shomylatyn mezgil bolmasa da kele salqyn sugha qoyyp kettim.  Denemning әr mýshesi, әr tkani, әr týiirshik qanym Zlihany joqtap jatqanday. Ishimnen «Qosh bol meni auyzdandyrghan әiel»-dedim.  Sodan keyin, «joq Zliha sen meni auyzdandyryp qana qoyghan joqsyng odan da kóp nәrse berdin, kóp nәrse úqtyrdyn»-dedim... Sodan keyin Zlihany kórgen de, estigende joqpyn.

Marat әngimesin ayaqtap, sol kýnderge enip ketkendey, eki kózin bir nýktege qadap, auyr oigha shomyp otyryp qalypty. Keudem shym ete qaldy.  Maratty ózime belgisiz Zlihadan qyzghanghandaymyn.

- Au, Mәke, týs bolyp qaldy ghoy, qazir kýn ysyp ketedi, bazargha azyq-týlikke baryp keleyik- dedim.

- Al sen she, sen de aitam dep eding ghoy.

- Mәke, týs bolyp qaldy ghoy, men taghy birde aitarmyn - dep, moynynan qúshaqtap,  erninen sýidim.  Mәkeng búny ózinshe týsindi me, әlde mening betimde solay jazuly túr ma, ol «Tósekke me, kettik»-dep, meni kóterip aldy.  Men kózderimdi júmyp «Mәkendi endi eshkimge bermeymin»-degendey moynynan qatty qúshaqtap aldym.  Joq, men Zlihadan da artyq lәzzat syilaymyn, onyng beynesin Mәkenning oiynan birjola shygharuym kerek. Áreng tapqan ayaulymdy eshkimge de bermeymin degendey, ony aimalay bastadym. Alghashqy erkek qúshaghyn  kórgenim turaly, ol zandy kýieuim bolsa da eshqashan aitpaymyn. Ol әielder tarapynan  eshqashan aitylmaytyn әngime.

Mәkenning qúshaghynda kózim júmylyp bara jatyp, «keshke balalarmen әngime ótkizudi» úmytpau kerek dep  oilap ýlgerdim.

R. Qamidullaqyzy

Abai.kz