Almaty qalasynda "Alatau" dәstýrli óner teatrynyng ashyluy barsha qazaqty quanyshqa bólep otyr. Alayda, onyng boyyna qan jýgirtip, dúrys baghytta jýieli júmys istete bilu tikeley basshylyqqa kelgen adamgha baylanysty bolatyny belgili. Sondyqtan biz Mәdeniyet jәne sport ministri Arystanbek Múhamediyúly men Bauyrjan Baybek myrzalargha ózimizding azdaghan ótinishimizdi bildirudi jón sanadyq.

«Alatau» dәstýrli óner teatryna basshylyqqa qazaq óneri mәselelerinen, tarihynan habary joq adam kelse, onda iygi bastama qyl ayaghy qúrdymgha ketui mýmkin. Sol sebepti, «Adyrna» últtyq-etnografiyalyq birlestigi, "Abay" aqparattyq portaly, "El-Shejire" qayyrymdylyq qory jәne Halyqaralyq "Kóshpendiler Atamúrasy" qoghamdyq qory, ónertanushy Jarqyn Shәkәrim, f.gh.d. professor Kәken Qamza, aqyn, etnograf Ábubәkir Qayran, týriktanushy Nәpil Bazylhan, jazushy, "Qazaq tarihy" jurnalynyng bas redaktory Ábdildәbek Salyqbay jәne taghy basqa ziyaly qauym ókilderimen aqyldasa kelip, «Alatau» dәstýrli óner teatrynyng diyrektorlyghyna әnshi, ónertanushy, kompozitor, kino ssenaristi, әrtis Erlan Tóleutaydy layyq dep eseptedi.

Rasynda, Erlan Tóleutay qazaq ónerining tarihyn tereng biletin, Birjan sal, Aqan seri, Múhiyt, Baluan Sholaq, Kenen tәrizdi kompozitorlardyng ómiri men shygharmashylyghyn ýlgi tútyp, solardyng әrbir basqan izimen jýrip zertteu jasaghan, qazirgi kezdegi últtyq muzyka mәselelerin jan-jaqty týsinetin bilikti túlgha. Ziyaly qauymnyng kenesine sýiene otyryp, "Abay" aqparattyq portaly, "El-Shejire" qayyrymdylyq qory, "Adyrna" últtyq-etnografiyalyq birlestigi jәne Halyqaralyq "Kóshpendiler Atamúrasy" qoghamdyq qory, ónertanushy, kompozitor Erlan Tóleutaydy «Alatau» dәstýrli óner teatrynyng diyrektorlyghy qyzmetine úsynady.

Tóleutaev Erlan Múqatayúly Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining tarih fakulitetin tamamdaghan (1994); E Bóketov atyndaghy Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining jastar isi jónindegi komiytetining jetekshisi bolyp qyzmet istegen (1994-1998);

QarMU-ding arheologiya-etnologiya jәne Qazaqstan tarihy kafedrasynda stajer-zertteushi (1998);

Qaraghandy qalasyndaghy jastardyng intellektualidyq BOTA (bilimpazdar, oishyldar, tapqyrlar, alghyrlar) ortalyghynyng qúrushy jәne onyng túnghysh tóraghasy (1996-2001);

«Altyn Orda» respublikalyq tәuelsiz gazetining Qaraghandy oblysy boyynsha menshikti tilshisi bolyp istegen (2001-2002); «Qazaqstan–Qaraghandy» telearnasynda redaktor bolyp enbek etken (2003-2010); Respublikalyq «Alash Orda» gazetining bas redaktory qyzmetin atqarghan (2008-2009); 2010 jyldan beri Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» AQ «animasiyalyq kino» shygharmashylyq birlestigining redaktory.

Óner jolyn Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining «Balausa» әdeby shygharmashylyq birlestiginde әnshi bolyp bastaghan. 1990 jyly Tashkent qalasynda ótken «Orta Aziya jәne Qazaqstan jastar festivalinin» laureaty (vokal nominasiyasy boyynsha); 1993 jyly Almaty qalasynda ótken 3-inshi respublikalyq «Jigitting súltany» bayqauynyng laureaty atanghan. 1998 jyly Astana qalasynda ótken 1-inshi halyqaralyq «Shabyt» festivalining laureaty. 2005 jyly ótken 1-inshi respublikalyq Mәdy atyndaghy әnshiler bayqauynyng diplomanty.

2007 jyly Litva memleketining astanasy Vilinus qalasynda ótken halyqaralyq muzyka festivalinde óner kórsetken Erlan Tóleutaydy Litva últtyq telearnasy «Festivaliding eng ýzdik ónerpazy» dep tanyghan. Sol sebepti ol Litva últtyq telearnasynda Italiya elining әnshilermen birge tikeley efirde konsert beru qúrmetine ie bolghan. Osy saparynda ol Evropagha arnayy saparmen kelgen jәne festivali qonaghy bolghan Japoniya memleketining imperatory Ahihto Hirohito men jýzdesip, súhbattasqan.

2008 jyly Erlan әnshi Arqa dalasynda ótken Qoyanyshtaghay (Qoyanshy, Dәulet, Tanay) asynda túnghysh ret úiymdastyrylghan әnshiler bayqauynyng bas jýldesine ie boldy.

2012 jyly Týrkiya memleketinde óner kórsetti.

Erlan Tóleutay kóp jyldardan beri qazaq әn ónerining tarihyn zertteu ýstinde. Respublikalyq BAQ-darynda, atap aitqanda, „Egemen Qazaqstan“, «Altyn Orda», «Qazaq әdebiyeti», «Jas Qazaq», «Alash ainasy», «Ayqyn», «Alash Orda», «Anyz Adam», «Júldyzdar otbasy», «Azamat», «Nachnem s Ponedelinika» basylymdarynda әn óneri jәne onyng shyghu tarihy jayynda jazghan maqalalary, zertteu enbekteri, súhbattary jaryq kórip túrady.

2006 jyly «QazAqparat» baspasynan Erlan Tóleutaydyng «Bayanauyldyng dәstýrli әn óneri» atty kitaby jaryqqqa shyqty. 2013 jyly «Óner» baspasynan ónertanushynyng «Jýsipbek Elebekov» atty derekti romany oqyrmangha jol tartty. Ánshi Qayrat Baybosynovtyng ómiri men shygharmashylyghyna arnalghan «Aybozym» (2010 jyl) kitabyn qúrastyrushylardyng biri.

Ánshi Birjan saldyn, Aqan serinin, Ýkili Ybyraydyn, Baluan Sholaqtyn, Jayau Músanyn, Estaydyn, Jarylghapberdinin, Mәdiydin, Imanjýsiptin, Sәken Seyfullinning әnderin sýiip oryndaydy.

Erlan Tóleutay qazaq aqyndarynyng kóptegen ólenderine әn shygharghan. Ásirese, әnshi Maqpal Jýnisova oryndaytyn «Yapyray» (sózi Múqaghalidyki) jәne әnshi Meruert Týsipbaeva aitatyn «Sen jәne Men» (sózi Janat Áskerbekqyzynyki) әnderin әnsýier qauym jyly qabyldady. Abaydyn, Shәkәrimnin, Múqaghalidyn, Júmatay Jaqypbaev, Erkesh Ibrahiym, Qayyrbek Asanov, Marfugha Aythojina, Túrsyn Júmash, Janat Áskerbekqyzy, Qayrat Asqarov, qyrghyz aqyny Ákbar Rysqúlovtyng ólenderine jazylghan kóptegen әnderding avtory.

Filimografiyasy

Erlan Tóleutaydyng rejisser retinde týsirgen filimi:

1. „Mәdiy“ derekti dramalyq filimi

Erlan Tóleutay ssenariyin jazghan derekti dramalyq filimder:

1. "Abay" 5 seriyaly derekti dramalyq filimi (Qazaqstan arnasy)
2. "Mәdi" derekti dramalyq filimi (Qazaqfilim AQ)

Erlan Tóleutay ssenariyin jazghan derekti filimder:

1. «Tәttimbet» («Qazaqfilim» AQ)
2. «Qasym Amanjolov» («Qazaqfilim» AQ)
3. «Habibanyng Jýsipbegi» («Qazahfilim» AQ)
4. «Talghat Biygeldinov» («Qazaqfilim» AQ)
5. «Zeynolla Serikqaliyev) («Qazaqfilim» AQ)
6. «Akseleu Seydimbekov» («Qazaqfilim» AQ)
7. «Rymghaly Núrghaliyev» («Qazaqfilim» AQ)
8. «Men kórgen soghys» («Qazaqfilim» AQ)
9. «Úlytau tórinde» («Qazaqfilim» AQ)
10. «General Sabyr Rahymov» (Qazakfilim» AQ)

1. «Mәshhýr Jýsip» («Qazaqstan» ÚA)
2. «Ábilhan Qasteev» («Qazaqstan» ÚA)
3. «Shara Jiyenqúlova» («Qazaqstan» ÚA)
4. «Nәzir Tóreqúlov» («Qazaqstan» ÚA)
5. «Isa Bayzaqov («Tan» telearnasy)

 E Tóleutay ssenariyin jazghan animasiyalyq, kórkem filimder:

1. «Taghdyr» (Týrik halyq ertegisining jelisi boyynsha)
2. «Qazaqstan – bizding ortaq shanyraghymyz» 1-bólim
3. «Er Tóstik jәne Aydahar» (búl filimning dialogtaryn jazghan)
4. «Jau jýrek myng bala» (búl filimning dialogtaryn jazghan)

Erlan Tóleutay redaktorlyq etken kórkem filimder:

1. «Jau jýrek myng bala» kórkem («Qazaqfilim» AQ)
2. «Qúnanbay»
3. «Sýiinbay»
4. «Dala dausy»
5. «Er Tóstik jәne Aydahar»
6. «Doroga k materiy» (Ana jýregi)

Erlan Tóleutay redaktorlyq etken derekti filimder:

1. «Álkey Marghúlan» («Qazaqstan» ÚA)
2. «Mәshhýr Jýsip»
3. «Halel Dosmúhamedev»
4. «Sanjar Asfendiyarov»
5. «Beyimbet Mayliyn»
6. «Sәken Seyfulliyn»
7. «Iliyas Jansýgirov»
8. «Smaghúl Sәduaqasov
9. «Súltanmahmút Torayghyrov»
10. «Qanysh Sәtbaev»
11. «Dmitriy Snegiyn»
12. «Evgeniy Brusilovskiy»
13. «Ábilhan Qasteev»

 Erlan Tóleutay týsken filimder: (Oynaghan rólderi)

1. «Jau jýrek Myng bala» – Tóle biyding kenesshisi
2. «Qúnanbay» – Janaq aqyn
3. «Mәdiy» – Mәdy
4. «Odnoklasnikiy» – qús fabrikasynyng injeneri 

Abai.kz