Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Qogham 10941 0 pikir 16 Aqpan, 2017 saghat 15:02

"TAYaQTYNG KÓKESIN TRAMPTAN JEYSIN..."

Búl Belarusi Preziydenti Aleksandr Lukashenkonyng Putinge aitqany. Búl sózding aitylghanyna bir ay ótpey jatyp, Tramp ózining Qyrymgha qatysty pikirin ashyq bildirdi.

Ózining Tvitterdegi paraqshasynda AQSh Preziydenti Qyrymnyng Reseyge zansyz berilgenin jәne onyng Ukrainagha keri qaytaryluy tiyis ekendigin jazdy.

Sózbe-sóz audarghanda «Qyrymdy Obama әkimshiligi kezinde Resey basyp aldy. Obama orystyng múnysyna osaldyq tanytty  ma?» degenge sayady (Crimea was taken by Russia during the Obama Administration. Was Obama too soft on Russia?).

Shyndyghynda Tramp AQSh-taghy Preziydent saylauynda jeniske jetkende, jeti әkesi tirilip kelgendey quanghan reseylikterding deni Tramptyng búl sózderinen keyin delsal bolghany anyq.

Aq ýiding baspasóz hatshysy Shon Spayser Preziydent Tramptyng sózderin naqtylap berdi. «Preziydent Tramp týsinikti qylyp aitty. Resey ýkimeti Qyrymdy Ukrainagha qaytaruy tiyis», - dedi ol. Búny nemisting «dw.com» agenttigi jazdy.

Kremlidegiler tóbelerine kótergen Tramp qyr kórsetedi dep oilamasa kerek. AQSh preziydentining jazbasynan sәl búryn brifing ótkizgen Putinning hatshysy Dmitriy Peskov Qyrym turaly sóz bolmaytynyn aitypty.

«Búl taqyrypty mýlde talqylaugha bolmaydy. Resey óz territoriyasy turaly ózgelermen aqyldaspaydy», - deydi Peskov (Eto tema ne budet obsujdatisya, ibo ona ne mojet obsujdatisya. Rossiya ne obsujdaet voprosy, svyazannye so svoey territoriey, s zarubejnymy partneramiy). Búl BBC-ding orys qyzmetining deregi.

Búl arada Pentagon da Putinge azuyn batyrdy. «Reseymen aradaghy qarym-qatynastargha toqsalsaq, AQSh Mәskeumen «kýsh synasugha» dayyn», - dedi AQSh-tyng su jana qorghanys ministri Djeyms Mettiys. Jaqynda ghana әsirereseylik kózqarasy ýshin Maykl Flinn qyzmetinen quylghan. Mettis Mәskeushil Maykldyng ornyna taghayyndalghan. NATO mýshelerimen kezdesu kezinde general Mettis Qyrym mәselesin, Siriyadaghy jaghday men Týrkiya – Resey qatynastary aldaghy uaqytta kýn tәrtibindegi mәsele ekenin jetkizdi.

Tramp teris ainaldy. Aqpannyng basynda AQSh-tyng BÚÚ-daghy bas hatshysy Nikky Heyliy Reseyge salynghan sanksiyalardyng keri qaytarylmaytynyn aitqan-tyn. «Biz Reseymen aramyzdy jaqsartqymyz keledi. Biraq, Ukrainagha jasalghan basqynshylyqqa Resey jauapty. Tiyisti jazasyn almay jatyp, eshqanday sanksiya qaytarylmaydy», - dedi Heyly hanym.

Esterinizde me, Batika aityp edi ghoy. «Tramp proreseylik emes, proamerikandyq preziydent» dep. Putinning әkesin Tramp tanytugha beyil. Qazirding ózinde Polisha men Baltyq elderine AQSh pen NATO әskeri kirdi. Nemisting Bremerhafen portyna AQSh әskery tankteri men artilleriyalyq qondyrghylary qantarda jetkizilgen. «Russian.rt.com» jazady, AQSh pen NATO Reseyding dәl týbine deyin әsker әkelip, soghysqa dayyndaluda-mys.

Nemisting «Bundesdeutsche Zeitung» gazeti «AQSh tankterin Germaniyagha әkelip, Reseymen soghysqa dayyndalyp jatyr» dep jazypty. Sóitsek, úzyndyghy 14 shaqyrymgha sozylghan  900 vagon әskery tehnika jetkizilgen.

Odan keyin AQSh tank әskerining 4-brigadasy Polishagha keldi. «Charter97.org»  saytynyng jazuynsha, olar Kaliningrad  shekarasynan 70 shaqyrym jerde ornalasqan. Búdan bólek, Baltyq elderine de NATO әskeri jetkizilgen. Búl reseylikter tabynatyn Tramptyng tegeurini bolsa kerek.

Euro odaqtyng eng qyrsyq Preziydenttirining biri  Dalya Gribauskayte de әskery kómekten ketәri emestigin kórsetti. (http://www.foxnews.com/world/2016/12/27/soft-is-out-putin-trump-force-eu-to-harden-its-defense.html).

 

Álginde ghana, Donald Trampty úlyqtap jýrgen reseylik sayasatkerler endi ózgeshe sóiley bastady. Kremliding basty tәpsirshisi Dmitriy Peskov «NATO-nyng әskerin kýsheytui Reseyge jasalghan ashyq qoqan-loqqy» dedi. Dýnie ózgeremin dese, әp-sәtte degen. Aqpannyng basynda ghana Batika aitqanday, Putin tayaqtyng kókesin Tramptan jeytin sekildi.

Aytpaqshy, әlemdik bitimger Astana әli ýnsiz. Siriya mәselesin talqylap jatqan Astana alda-jalda AQSh aqyryp, oryspen soghysa qalar bolsa ne istemek? Eskerte keteyik, geosayasy kartada Reseyding antyna adal odaqtasy biz ghana. Áuelgi ýshtikten Batika biyl ghana otauyn oqshaulady.

Osy tústa aita keterlik taghy bir jayt – 2015 jyly Qazaqstan Reseyding júldyzdy soghysyna «Balqash torabyn» bergen.

2011 jyldan beri Reseyding bastamasymen Kedendik odaqqa mýshemiz. Soltýstiktegi kórshimizding talay jyldar ýstemdik etkenine etimiz әbden ýirengen. Olardyng birde-bir ótinishterin jerde qaldyrghan emespiz. Eng ókinishtisi, yadrolyq qarudan bas tartqanymyzgha 25 jyl boldy dep bórkimizdi aspangha atqanymyzben, orys zymyrandarynan, synaqtardan әli kýnge kóz ashpay kele jatsaq ta «qynq» demeymiz. Dәl býgingi tanda Qazaqstanda Reseyding 6 poligony bar. Ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin AQSh-pen jarysyp qarulanudy maqsat etken KSRO 1950 jyldardan bastap әskery poligondaryn qaptatyp asha bastaghan. Bir tanqalarlyghy, Reseyding osy әskery poligondarynyng basym bóligin Qazaqstan aumaghynda ashuy. Qazaqtyng keng dalasy – Reseyding ýlken poligon alanyna ainalghan jәne ainalyp otyr. Áriyne, 1992 jyldan keyin qazaq dalasyndaghy poligondardyng aumaghy әjeptәuir azaydy. Degenmen, әli kýnge deyin Qazaqstannyng 11 million sharshy gektary Reseyding әskery poligondary ýshin jalgha berilgen. Bir joly sayasatker Rasul Júmaly aityp edi, kezinde 90-jyldary Semey poligonyn japqanda, sonymen toqmeyilsip, masattanyp jýrdik. Al sol kezde Qazaqstannyng aumaghynda sonday 8 nysan, qosymsha 6 әskery baza boldy. Shyn mәnisinde sonyng bireui ghana jabyldy. Semey atom poligony. Jabylghannyng ózinde bizding mýddemiz esh esepke alynghan joq. Mysaly, batystan úshqan zymyran Balqash manyna kelip qúlaydy.

Ol jerlerde Qazaqstannyng ýkimi jýrmeydi jәne sóz bolyp otyrghan aimaq territoriyasy jaghynan Polisha sekildi Europadaghy iri memleketting aumaghymen para-par aumaq. Qazaqstannyng tútastyy eki oblysyn qamtityn jer. Mәsele qayda jatyr. Bizding maqsatymyz soghys shaqyru emes, degenmen «orystan dosyng bolsa, aibaltang qasynda bolsyn» degendi de úmytpauymyz kerek.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

0 pikir