Senbi, 23 Qarasha 2024
Janalyqtar 5239 0 pikir 23 Qyrkýiek, 2010 saghat 11:51

Dinara Mynjasarqyzy. Túrsynovtyng jazushylardy «jartylay ólikke» tenegini qalay?

Qasiyetti qarashanyraq Jazushylar odaghyna 75 jyl tolyp jatqanda, әdebiyet salasy túrghysynda «әu» dep qalmaghan jan bolmady. Qazaq әdebiyetining keshegi men býgingi bet-alysyna kóz jýgirtip, aq qaghaz ben qalamdy serik etken qalamger qauymnyng betpe-bet kelip otyrghan ortaq mәselesi haqynda pikir aitpau mýmkin emes te shyghar. Biraq, «Boyaushy, boyaushy degenge saqalyn boyapty» demekshi, qazaqqa, qazaq әdebiyetine, ony jasap otyrghan qazaq jazushylaryn joqqa shygharyp, qara kýie jaghatynjardyng qatary kóbeymese, azayar emes.

Elimizdegi telearnalar Jazushylar odaghynyng mereytoyy turaly birinen song biri aqparat berip jatty. Keybiri býgingi tanda jastardyng kitap oqugha degen yntasynyng tómendep ketkendigin aityp jatsa, endigi biri búghan kitabyn az ghana tirajben tyrashtanyp, shygharyp jýrgen jazushylardy kinәlamaq boldy. Al, Almaty telearnasynyng orys tilindegi janalyqtar kórsetilimi búl súraqtyng jauabyn jazushy, dramaturg, rejisser Ermek Túrsynovtan bilgisi kelip, tikeley efirdegi studiyasyna shaqyrypty. Qazirgi qazaq jazushylarynyng basyndaghy mún-zardy qazaq  tilinde jazatyn qalamgerden emes, ózin qazaqtan birshama alshaq ústaytyn Ermek Túrsynovtan suyrtpaqtap súraghanyna tanqaldyq. Bәlkim, onyng aitatyn sózi, ústanatyn pikiri bar shyghar. Biraq ta, qazaq jazushylarynyng shygharmasyn «mensinbeytin», tipti, shygharma sanatyna jatqyzbaytyn qalamgerding sózinen tiksinip qaldyq.

Qasiyetti qarashanyraq Jazushylar odaghyna 75 jyl tolyp jatqanda, әdebiyet salasy túrghysynda «әu» dep qalmaghan jan bolmady. Qazaq әdebiyetining keshegi men býgingi bet-alysyna kóz jýgirtip, aq qaghaz ben qalamdy serik etken qalamger qauymnyng betpe-bet kelip otyrghan ortaq mәselesi haqynda pikir aitpau mýmkin emes te shyghar. Biraq, «Boyaushy, boyaushy degenge saqalyn boyapty» demekshi, qazaqqa, qazaq әdebiyetine, ony jasap otyrghan qazaq jazushylaryn joqqa shygharyp, qara kýie jaghatynjardyng qatary kóbeymese, azayar emes.

Elimizdegi telearnalar Jazushylar odaghynyng mereytoyy turaly birinen song biri aqparat berip jatty. Keybiri býgingi tanda jastardyng kitap oqugha degen yntasynyng tómendep ketkendigin aityp jatsa, endigi biri búghan kitabyn az ghana tirajben tyrashtanyp, shygharyp jýrgen jazushylardy kinәlamaq boldy. Al, Almaty telearnasynyng orys tilindegi janalyqtar kórsetilimi búl súraqtyng jauabyn jazushy, dramaturg, rejisser Ermek Túrsynovtan bilgisi kelip, tikeley efirdegi studiyasyna shaqyrypty. Qazirgi qazaq jazushylarynyng basyndaghy mún-zardy qazaq  tilinde jazatyn qalamgerden emes, ózin qazaqtan birshama alshaq ústaytyn Ermek Túrsynovtan suyrtpaqtap súraghanyna tanqaldyq. Bәlkim, onyng aitatyn sózi, ústanatyn pikiri bar shyghar. Biraq ta, qazaq jazushylarynyng shygharmasyn «mensinbeytin», tipti, shygharma sanatyna jatqyzbaytyn qalamgerding sózinen tiksinip qaldyq.

Tikeley efirdegi jýrgizushining «Qazirgi zamanghy jazushylardyng shygharmasy turaly ne oidasyz?» degen súraghyna Ermek Túrsynov: «Býginde jazushy jartylay ólik siyaqty. Tipti, olardy qoghamda joq desek te bolatyn shyghar» dep short kesip jauap qatpasy bar ma? Búl sonda Ermek myrzanyng «menen basqa jazushy joq» degendi menzegeni me, qalay?  Álde, Jazushylar odaghyna tirkelgen  700-ge juyq jazushyny qaraqúrymgha da tenemegini me?

Áriyne, qazirgidey naryq zamanynda jazushylar da shama-sharqy kelgenshe kitabyn shygharyp, tirshilik keship jýr. Búryn 50 myng danamen jaryq kóretin kitaptyng tirajy  3, 2 myngha týsip ketken. Mardymsyz. Búl tipti, auyldaghy aghayyngha jetpeydi de. Qoghamda kitap oqityndardyng qatary azayyp ketse de, sóz marjanyn tergen qazaq jazushylarynyng enbekterin jibermey sholyp, oqyp otyratyndar da joq emes. Áytse de, kitapty jata-jastanyp oqityn kitapsýier qauymnyng siyrep ketkenin moyyndaymyz. Biraq, búl jazushylardyng qol qusyryp, jaqsy dýnie jazbay jýrgendigin bildirmese kerek-ti. Ár jazushynyng óz keyipkeri bolsa, әr keyipkerdi sýiip oqityn oqyrmany bar. Qazaqtyng qúdiretti sóz óneri túrghanda, qazaq jazushylarynyng shygharmalary óz oqyrmanyn  adaspay tabatynyna senimdimiz. Alayda, Ermek myrzanyng jazushylardy «jartylay ólikke» teneuin qalay týsinuge bolady? Búl kelemejdeu me, әlde ózi su iship otyrghan qúdyghyna týkiru me? Sirә, Ermek Túrsynovtyng myna sózine qaraghanda, ol ózin qazaq jazushylarynyng qataryna jatqyzbaytyn siyaqty.

Jýrgizushi taghy birde: «Nege sizding kitabynyz («Mamlukti» aitqan bolar. - D.M) kitap dýkenderining sóresinen tez satylyp ketti?» degende, ózinen myqty jazushy joqtyghyna masattanghan Ermek myrza shygharmanyng 6 jyl boyynda jazylghanyn jәne taqyryby men mazmúnnyng dәl oilap tabylghanyna ekpin týsirdi. Qysqasy, ol súhbat barysynda býgingi tanda qalamdy qaru etken jazushylardyng birde-bir shygharmasymen tanys emestigin, әrbirden song oqugha layyqty avtordyng joq ekendigin aityp, dәleldegendey boldy. Ol tipti, kózi tiri, mýiizi qaraghayday jazushylarymyz Sherhan Múrtazany, Dulat Isabekovty, Tynymbay Núrmaghambetovty, Qabdesh Júmadilovty, Smaghúl Elubaydy, keyingi tolqynnan Jýsipbek Qorghasbekti, Núrghaly Orazdy, taghy basqa tolyp jatqan qalamgerlerdi qaperine de almady.

Bәlkim, Ermek Túrsynovqa «Býgingi jazushylardyng naryqtyq kezenmen túspa-tús ómir sýrip jatqanyn» kózi qaraqty kórermen tәptishtep aitpaghanda, ol jogharydaghy auzynan shyqqan pikirden búltartpas ta edi. Tek osydan keyin ghana: «Qazir jazushylargha renjuge bolmaydy. Olar naryq zamanymen ilesip, әreket etip jýr» dep óz sózin ózi juyp shayghany qyzyq boldy. «Aytylghan sóz - atylghan oq». Ermek Túrsynovtyng orys tilinde bergen súhbatynan keyin kórermenning oiynda «Qazaq jazushylary «jartylay ólik». Olar eshtene tyndyryp jýrgen joq. Tipti, Qazaqstanda jazushy bar ma, joq pa?» degen úghym qalyptasuy bek mýmkin. Alayda, aty darday rejisser-dramaturg әri jazushy Ermek Túrsynovtyng myna sózinen song «Kórmes, týieni de kórmes» demeske amalymyz joq.

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3233
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5354