Qazaqstan men AQSh arasyndaghy ekonomikalyq jәne sayasy qatynastar songhy jyldary jana mazmúnmen tolyqty. Ekijaqty yntymaqtastyq energetika, logistika jәne investisiyalar salasynda damyp keledi. Sarapshylardyng pikirinshe, elimizding basty mindeti – investisiyalyq klimatty jaqsartyp, amerikandyq kapital men tehnologiyalardy tartu. Ekonomist Beknúr Kisikov eki el arasyndaghy seriktestikting ózekti baghyttary, AQSh investisiyalaryn tartu joldary jәne Preziydent Qasym-Jomart Toqaev jýrgizip kele jatqan kópvektorly sayasattyng nәtiyjeleri turaly oiymen bólisti.

(Suret:Úiymdasrushylardan alyndy )

Qazaqstan men AQSh arasyndaghy ekijaqty qatynastardyng qazirgi jaghdayyn qalay sipattar ediniz? Qay baghyttar seriktestikte basym dep oilaysyz?

Mening oiymsha, basty basymdyq – investisiyalar men ekonomikalyq seriktestikti keneytu. Bizge premium dengeydegi investisiyalardy kóbeytu, biznes jýrgizu klimatyn jaqsartu jәne qoldanystaghy ekijaqty jobalardy damytu qajet.

Energetika men tau-ken óndirisi salasynda naqty júmys jýrip jatyr. Al agrobiznes baghyty 90-jyldardan keyin bәsendep qaldy. AQSh-pen osy salada ýlken mýmkindikter bolghan, biraq keyin qarqyny tómendedi. Degenimen osy baghyt ta qolgha alynady dep oilaymyn.

Býgingi tanda logistika salasy óte manyzdy. Qazaqstan – Europa men Qytay arasyndaghy tranzittik kópir, al biz búl baghytty logistikalyq sayasat dengeyine kóteruimiz qajet. Osy salada AQSh-pen әriptestik ornatu elimiz ýshin tiyimdi bolar edi.

Qazaqstangha amerikalyq investisiyalardy kóbirek tartu ýshin ne isteu qajet? Qay sektorlar eng perspektivaly dep sanaysyz?

Birinshiden, negizgi logistikalyq jobalar boyynsha naqty «jol kartalaryn» jasau qajet. Qazaqstan ýshin sauda tizbegin әrtaraptandyru óte manyzdy, sebebi biz әli de bir elge tәueldimiz. Búl tәueldilikti azaytu ýshin AQSh óz tәjiriybesimen jәne quatty logistikalyq infraqúrylymymen kómektese alady.

Sonday-aq tau-ken óndirisin janghyrtu qajet, sebebi búl salada tiyimdi jobalar az. Preziydent Toqaevtyng Vashingtondaghy sammitke tikeley qatysuy – óz kezeginde sayasy dengeydegi manyzdy signal, yaghny Qazaqstannyng ashyq jәne adal seriktestikke dayyn ekenin kórsetedi.

Meninshe, osy sammit ayasynda ýkimetaralyq kelisimder jasalyp, amerikalyq investorlardyng nazaryn Qazaqstangha audarugha mýmkindik tuady. Ókinishke qaray, songhy uaqytta eki el arasyndaghy ekonomikalyq baylanystardyng belsendiligi azdap tómendegendey.

Qazirgi әlemdik geosayasy ózgerister AQSh pen Qazaqstan seriktestigine qalay әser etude? AQSh ýshin Qazaqstannyng Ortalyq Aziyadaghy manyzy qanday?

AQSh-pen әriptestikti terendetu ýshin, eng aldymen, institusionaldyq reformalar qajet. Investorlargha arnalghan «one-stop service» prinsiypin engizu kerek, yaghny barlyq qyzmetti bir tereze arqyly alu jýiesin tolyq jolgha qoyghan jón. Qazir búl baghytta júmystar jýrip jatyr, biraq әli de jetildiru qajet. Biz naqty basym baghyttardy anyqtauymyz kerek: siyrek jer metaldary men miyneraldar, janartylatyn energiya kózderi, sifrlyq ekonomika, agroónerkәsiptik qayta óndeu t.b.

Qazaqstan ózin senimdi tranzittik jәne resurstyq seriktes retinde kórsetui tiyis. Búl ýshin janartylatyn energiya kózderi boyynsha pilottyq jobalar men miyneral óndeu zauyttaryn iske qosu qajet. Bizde siyrek kezdesetin metaldar qory bar, jәne solardy óndeu arqyly elimiz quatty óndiristik bazagha ainala alady.

Q. Toqaev jýrgizip kele jatqan kópvektorly sayasattyng manyzy qanday jәne ol el damuyna qalay әser etude?

Kópvektorly sayasat – Qazaqstannyng syrtqy sayasatynyng negizgi qaghidaty. Búl baghyt elge bir uaqytta Reseymen, Qytaymen, Týrkiyamen jәne AQSh-pen teng dәrejede júmys isteuge mýmkindik beredi.

Múnday sayasattyng praktikalyq mәni zor, sebebi ol Qazaqstangha әrbir seriktesten óz mýddesine say payda alugha jaghday jasaydy, eshqanday әskery nemese sayasy bloktargha tәueldi bolmay. Pozitivti әserlerin aitsaq: әrtýrli elderden investisiyalardyng kelui, ekonomikanyng әrtaraptanuy, bir serikteske tәueldilikting tómendeui, syrtqy sayasattaghy iykemdilik pen manevr jasau mýmkindigi.

Sonymen qatar, búl sayasat Qazaqstannyng halyqaralyq imidjin nyghaytyp, eldi senimdi ónirlik seriktes әri beybit dialog alany retinde tanytty. Áriyne, key kezderi iri kórshilerding sayasy jәne ekonomikalyq qysymy seziledi, biraq búl – kez kelgen tәuelsiz memleketting tabighy jaghdayy.

Bir sózben aitqanda, Toqaevtyng kópvektorly sayasaty — iykemdilik pen pragmatizmning ýilesimi, ol Qazaqstandy geosayasy túraqtylyqtyng jәne ekonomikalyq mýmkindikting ortalyghyna ainaldyryp otyr.

Abai.kz