Fluorografiyanyng ne ekenin býginde balagha deyin biledi, al eresekter ómirinde rentgenodiagnostika әdisining búl týrimen jii úshyrasady. Belgi bere qoymaghan sәtten-aq aurudy anyqtaytyn búl әdis sóz joq medisina salasynda keng qoldanysqa iye. Ásirese, adamzat balasyn alqymnan alyp, túnshyqtyryp bara jatqan tuberkulez dertin erte anyqtauda fluorografiya manyzdy roli atqarady. 
Densaulyq salasyna qarajat qansha jerden molynan qúiylyp jatsa da, sauyqtyru nәtiyjesi ýmitti aqtamay otyrghany jóninde oblys әkimi ótken aptanyng seysenbisinde ótkizgen selektorlyq kenesinde mәlimdegenindey, tuberkulez dertinen audanymyz dabyl qagharlyq dengeyge jetkenin eskersek, atalmysh aurudyng aldyn alu sharasynyng biri- fluorografiyagha artylar jýk auyr.
Qalyng búqaranyng qúrt auruynyng qúrsauynda qalmasy ýshin aldyn alu sharalarynyng biri retinde dәl osy fluorografiyagha týsiru sharasy jappaylyq túrghyda jylyna kem degende bir ret ótkizilip túrady.
Shyndyghyna kelgende fluorografiyasyz júmysqa ornalasu kóp jaghdayda mýmkin bola bermeydi. Onyng ýstine songhy kezderi túrghyndardan  «tisim auyryp baryp edim, fluorografiyasyz qabyldamady» degen syndy renishterdi jii estiytin boldyq. «Baqsaq baqa eken» demekshi, onyng da óz mәni bar bolyp shyqty. Atyrau oblysynyng Maqat audandyq emhanasynyng bas dәrigeri D.Nәsipqaliyeva múny joqqa shygharghan joq.

Fluorografiyanyng ne ekenin býginde balagha deyin biledi, al eresekter ómirinde rentgenodiagnostika әdisining búl týrimen jii úshyrasady. Belgi bere qoymaghan sәtten-aq aurudy anyqtaytyn búl әdis sóz joq medisina salasynda keng qoldanysqa iye. Ásirese, adamzat balasyn alqymnan alyp, túnshyqtyryp bara jatqan tuberkulez dertin erte anyqtauda fluorografiya manyzdy roli atqarady. 
Densaulyq salasyna qarajat qansha jerden molynan qúiylyp jatsa da, sauyqtyru nәtiyjesi ýmitti aqtamay otyrghany jóninde oblys әkimi ótken aptanyng seysenbisinde ótkizgen selektorlyq kenesinde mәlimdegenindey, tuberkulez dertinen audanymyz dabyl qagharlyq dengeyge jetkenin eskersek, atalmysh aurudyng aldyn alu sharasynyng biri- fluorografiyagha artylar jýk auyr.
Qalyng búqaranyng qúrt auruynyng qúrsauynda qalmasy ýshin aldyn alu sharalarynyng biri retinde dәl osy fluorografiyagha týsiru sharasy jappaylyq túrghyda jylyna kem degende bir ret ótkizilip túrady.
Shyndyghyna kelgende fluorografiyasyz júmysqa ornalasu kóp jaghdayda mýmkin bola bermeydi. Onyng ýstine songhy kezderi túrghyndardan  «tisim auyryp baryp edim, fluorografiyasyz qabyldamady» degen syndy renishterdi jii estiytin boldyq. «Baqsaq baqa eken» demekshi, onyng da óz mәni bar bolyp shyqty. Atyrau oblysynyng Maqat audandyq emhanasynyng bas dәrigeri D.Nәsipqaliyeva múny joqqa shygharghan joq.
– Jappay túrghyndardy fluorografiyagha týsiru turaly audan әkimining sheshimi bolghanymen, erkinen tys eshkimdi kýshtep fluorografiyagha týsiruge zang rúqsat etpeydi. Áytkenmen, qúrt auruy oiynshyq emes. Sondyqtan oghan kózjúmbaylyqpen qarau-bizding tarapymyzdan qauipti tәuekelge bәs tigu, әri ýlken qatelik bolar edi. Eger bir adamnyng boyyndaghy aurudy der kezinde anyqtap, emdik sharasyn qabyldattyrmasaq, keyin ol  myng adamgha auruyn júqtyruy mýmkin. Epiydemiyalyq sipat alyp ketse búl auru qoghamgha qauipting qara búltyn ýiireri anyq. Sol sebepti, ózdiginen eshqashan fluorografiyagha týspegenderge osynday sәtti paydalanyp qalatynymyz ras,-dedi.
Medisina qyzmetkerleri, tuberkulezben qatynasy barlar, mektep pen balabaqsha, qoghamdyq tamaqtanu oryndary qyzmetkerleri men jolaushy tasymalymen ainalysatyn kólik jýrgizushiler, ziyandy seh júmysshylary men nәpaqa izdep kelgen enbek migranttary mindetti týrde jylyna bir ret fluorgografiyagha týsuge tiyistiler sanatyna jatqyzalatyndyghyn týsindirgen ol jalpy búl rette jospardyng artyghymen oryndalyp otyrylghandyghyn mәlimdedi. Mysaly, ótken 2008jyly kózdelgen 1274 adamnyng ornyna 2290 adam týsirilgen. Jospardyng bylaysha artyghymen oryndaluyn D.Nәsipqaliyeva Qarabatandaghy zauyt qúrylysymen baylanystyrady.
Mindetti tekserulerding arqasynda kelgen qauipting beti qaytaryluda desek artyq aitqandyq emes. Óitkeni, bir ghana mysal keltirelik, enbek migranttary arasynda 2007 jyly tuberkulezben auyratyn eki adam anyqtalyp, der kezinde eline qaytarylghan.
Degenmen, fluorgrafiyagha týsirumen is bitpeydi. Nege deseniz, kishigirim plenkadaghy qara daqtardy tuberkulezding belgisi dep tanugha bolmaydy. Sondyqtan, rentgenge týsiruge tura keledi. Bar pәle osydan tuyndap otyr.
Esterinizge sala ketelik, oblystyq densaulyq saqtau departamenti basshylarymen bolghan audan әkimining osy jylghy audandyq medisina salasynyng mәseleleri talqylanghan ýlken jiyn ótti. Onda audandyq sanitarlyq epiydemiologiyalyq qadaghalau basqarmasy bastyghy J.Saghiyev dәl osy rentgenge qatysty shyryldaghan shyndyqty jayyp salghan-túghyn. Mәselen, Dossor emhanasyndaghy fluorokabiynet 2008 jyldyng 7 aiynan júmysyn toqtatyp, tek ýstimizdegi jyldyng 28-qantarynan iske qosylghan. Búl apparat qazirding ózinde birde jasasa, birde jasamay qalady. Al, Maqatta rentgen taghy joq. Eki ortada sendelgen halyq Atyraugha at sabyltady. Jasyryp qaytemiz, ekining birinde der keznde qajetti mólsherdegi qarajat tabyla bermeydi, sóitip qalagha barudy jolda qaldyrady, sóitip jýrgende uaqyt joghaltady. Uaqyt ozdyryp jýrgende auruyn sozdyryp aludyng ghajayyp qúbylys emestigi belgili. Mamandar osylay deydi.
Maqat emhanasyna qayta oralar bolsaq, múndaghy rentgen apparatynyng búzylghanyna toghyz aidyng jýzi boldy. J.Saghiyev búl jóninde rentgen apparatynyng 2008 jyldyng shildesinen beri jasamay túrghanyn aitqan-dy.
D.Nәsipqaliyevamen tildeskenimizde búl aqparattyng rastyghyna kóz jetkizip qana qoymay, sebebinen de syr úqtyq.
-Bizde dәl qazir eshqanday rentgen apparaty joq. 1988 jyly «Maqatmúnaygaz» óndiru basqarmasy alyp bergen apparat óteu merzimin artyghymen oryndap, әldeqashan tizimnen shygharyldy. Odan keyin 2006 jyly jyljymaly emdik apparattyng ekeui alyndy. Ekeui de jaramsyz kýide qazir. Onyng bireuin, yaghny ózimizding Aqtóbede óndirilgen apparatty bir ret ondatyp, iske qostyq. Biraq, ýsh týsirilgen keyin apparat taghy isten shyqty. Ýstimizdegi jyldyng sәuir aiynyng belortasynda ony Aqtóbege qayta tiyep jiberdik. Janyp ketken trubka qúrylghysyn auystyru ýshin 250 myng tenge qajettigi jóninde tayauda telegramma keldi. Búl qarajat mәselesining qalay sheshilip jatqanyn B.Ondasynovtan súrarsyz,-dedi.
Toghyz aida adam da tolghatpay ma, múnsha uaqyttan beri rentgen apparatynyng taghdyry sheshilmegenin qalaysha týsinuge bolady? Rentgen tek qana ókpe dertin anyqtaumen ghana shektelmeydi. Kýndelikti ómirde tolyp jatqan qauipten sýiegi synyp, buyny shyghyp ketse de dәrigerler naqty diagnozdy qoi ýshin osy apparatqa jýginedi. Sózsiz apparat bolmaghan son, densaulyq kýzetindegilerge aurudyng klinikalyq belgileri boyynsha em taghayyndaudan basqa amal qalmaydy. Al ol aldamshy bop shyqsa she? Qansha degenmen, ómir ýshin kýresip jatqan jannyng taghdyry atalghan apparatqa tәueldiligi basym. Yaghni, dәrigerlerge diagnoz qoida apparattyng joqtyghy qiynshylyq keltiretini ayan.
Mәselening ózektiligi dau tudyrmaydy. Sony eskerip biz tabaldyryghyn birneshe attap taba almaghan audandyq densaulyq saqtau salasynyng bas koordinatory, audandyq auruhananyng bas dәrigeri B.Ondasynovqa aqyry telefonmen tildesuding әiteuir sәti tudy.
Búl mәseleni jazymyzdy kónili qosh kórmegen ol bylay dep qysqa jauap berdi:
-Múny nege súraysyn, jazayyn dep otyrsyng ba ne? Jazba! ...Qarajat joq dep kim aitty saghan? Aqsha bar. Aqtóbening apparat jóndeushilerimen kelisimge keldik. Tayau kýnderi búl mәsele sheshiledi...,-dedi.
Jaraydy. Ony da uaqyt enshisine qaldyralyq. Biraq, dalada jatqan qarajat joq, kórsetilgen qyzmetting kepildemesi nege súralmaytyndyghy ghana týsiniksiz...