Óz basym Qanat Qabdrahmanovty birazdan beri bilemin. Shygharmashylyghyn múqiyat zerttep jýrgen adam retinde ony negizinen shymbayymyzgha batatyn tyng maqalalar men tuyndylardyng avtory dep sanaymyn. Alayda, onyng qalamynyng shyqqan әrbir dýniyeni sәtti ne әdiletti deuge kelmes. Onyng «Vremya» gazetine shyqqan «Nasii sformiruit russkoyazychnye» degen maqalasyn oqyghan kezde, «búnysy qazaqtardy oyatugha paydasyn tiygizer intellektualdyq provokasiya» shyghar dep qabyldaghanym ras. Keybir kezderi qoghamnyng ishine osynday dýniyelerdi tastap, olardyng ainalasynda jap-jaqsy talqylar ótkizu arqyly últty toptastyru qajet-aq. Alayda, aragha eki apta salyp, sol «Vremya» gazetine «Sivilizasii sformiruit russkoyazychnye» degenin jariyalap, Qabdrahmanov qasarysyp túryp alghan kezinde, amalsyz qolgha qalam aluyma tura keldi.

Óz basym Qanat Qabdrahmanovty birazdan beri bilemin. Shygharmashylyghyn múqiyat zerttep jýrgen adam retinde ony negizinen shymbayymyzgha batatyn tyng maqalalar men tuyndylardyng avtory dep sanaymyn. Alayda, onyng qalamynyng shyqqan әrbir dýniyeni sәtti ne әdiletti deuge kelmes. Onyng «Vremya» gazetine shyqqan «Nasii sformiruit russkoyazychnye» degen maqalasyn oqyghan kezde, «búnysy qazaqtardy oyatugha paydasyn tiygizer intellektualdyq provokasiya» shyghar dep qabyldaghanym ras. Keybir kezderi qoghamnyng ishine osynday dýniyelerdi tastap, olardyng ainalasynda jap-jaqsy talqylar ótkizu arqyly últty toptastyru qajet-aq. Alayda, aragha eki apta salyp, sol «Vremya» gazetine «Sivilizasii sformiruit russkoyazychnye» degenin jariyalap, Qabdrahmanov qasarysyp túryp alghan kezinde, amalsyz qolgha qalam aluyma tura keldi.

Qanat Qabdrahmanovtyng maqalasyn, mening oiymsha, «mynauymyz qazaqtyng jauy eken, znәchiyt, attan halqym» dep qabyldau qate bolar. Árbir syny maqaladan, әrbir ózimizge únamaghan dýniyeden, syrt kózqarastan bizder belgili bir payda, nәtiyje alyp shyghuymyz qajet. Ol kisining qate tústaryn tizbes búryn bir nәrseni moyyndayyq: әli de bolsa qazaq últshyldyghy, qazaq últshyldary Qazaqstandaghy orystildi qazaqtar men orystar ýshin qúbyjyq dýnie bop kórinip otyrghany ras. Áriyne, búnyng biraz sebepteri bar. Ishki de, syrtqy da. Barlyghyn tizbeley beru tym úzaq uaqyt alatyndyqtan, birnesheuin ghana aitayyn: jalpygha ortaq últshyldyq diskustyng qalyptaspauy; qazaq últshyldarynyng bólinui jәne bir-birine qarsy júmys isteui; aramyzdaghy keybir ózin «últshyl», «patriotpyz» degenderding shyn mәnindegi dórekiligi men sayasy mәdeniyetining joqtyghy; dauysy qatty shyghyp jýrgen últshyl úiymdardyng úrandarynyng zamana kóshinen kesh qaluy. Búnyng әrqaysysyn taratyp, bólek maqala qylugha da bolady. Qazaq últshyldarynyng taghy bir basty kemshiligi, búl qúbylystyng kóshbasshylary sanalatyn azamattardyng dýiim kópshiligi - keshegining adamdary. Ayqastary men aitystary - sol kezding әngimesi, buy, janghyryghy. Ózderin de, últyn da óz elindegi «azshylyq» dep sanaydy. Búl óte kýrdeli sayasiy-psihologiyalyq fenomen. Ókinishke oray, ony zerttep, yghy-jyghyna jetip otyratyn uaqyt joq. Zaman tym tez damyp, kenistik qysqaryp jatqanda múnday kózqarastar men naqty sayasat qazaq ýshin qymbatqa týsip otyr.

Anyq bir dýnie bar: tasy órge domalasyn desek, qazaq últtyq qozghalysy zaman talaptaryna, yghyna qaray ózgerui, reformalanuy tiyis. Últtyq qozghalys instituttandyrylyp, mýmkindiginshe biregey sayasy kýshke, ekinshi kezekte - sayasy partiyagha ainaluy tiyis. Sayasy partiya - ol eng aldymen belgili bir filosofiya, sayasy baghdarlama. Mening pikirimshe, búnday ózgerister býgingi, dәlirek aitsaq, keshegining últshyldarynyng qolynan kelmeydi. Ekinshi mәsele - qazaq últshyldary óz kýresi ýshin orystildi qazaqtardy, elimizde túryp jatqan basqa da etnikalyq toptardy, әsirese týrkitildes halyqtardy óz manyna toptastyruy qajet. Últtyq memleketti qúru jәne damytu tek qana qazaqtildi qazaqtardyng enshisi dep týsinu qate. Osy memleket ýshin jany ashyp, janyn beruge dayyn azamattar jetkilikti. Óz basym patriottyghy men últshyldyghy jóninen kez-kelgen qazaqtildini on orap әketetin orystildi qandastarymyzdy kóptep bilemin. Yaghni, qazaq últshyldyghynyng aldynda túrghan basty mindetterding biri - orystildi qazaqtardy óz jaghyna shygharu. Mysaly, býgingi Reseyding tirshiligi, Kedendik odaqtyng qúryluy qalada túryp jatqan kóptegen qazaqtardyng zyghyrdanyn qaynatyp jatyr. Olardy «til bilmedin» degen jeleumen ysyryp tastau, qazaq qataryna qospau - qatelik jәne sayasy kóregendikting joqtyghy. Óz basym osy túrghydaghy qyrkýiekte ótken Memlekettik tildi qoldau aksiyasyndaghy Múhtar Shahanov, Dulat Isabekov, Smaghúl Elubay aghalarymyzdyng «orystildilerdi keudesinen iytermeyik, bauyrymyzgha basayyq» degen sózderine, jana sayasy mәdeniyetti qalyptastyrugha shaqyrghan úrandaryna shyn jýrekten quanghan bolatynmyn. Endi sózden iske kóshetin kez keldi.

Qanat Qabdrahmanovtyng sózderin bizder bir adamnyng sózi, pikiri dep týsinbeuimiz kerek. Onyng maqalasy - ózimizding orystildi aghayyndarymyzdyng kókeyinde jýrgen, olargha jatsa da, túrsa da maza, tynym bermeytin ómirlik mәni bar saualdar. Qazaq degen últtyng ýlken bóligining psihologiyasy men metafizikasy. Áriyne, eger qazaq degen últqa elimizde túryp jatqan toptardyng barlyghy kiredi dep týsinsek. Negizi, qazaq últyna elimizdegi barlyq azamat kirui qajet. Olardyng barlyghy da - qazaqtar. Búny moyyndaghandar bar, moyyndamaytyndar bar. Mәsele moyyndaghandarmen birge bolyp, olarmen ortaq qúndylyqtar negizinde tabysyp, toptasu. Onday qúndylyqtar - tәuelsizdik, memlekettik mýdde, jer, últtyq tariyh, mәdeniyet, til, dil. Yaghny ishimizden bólinip, bólingen sayyn úsaqtalyp, sol mikrodengeydegi kózqarasymyzdy últtyq basymdyq, últtyq mýdde dep týsinuden aulaq bolghanymyz abzal. Aynalasynda qyryq adamy bar úiymdardyng taghy kózqarastaryn «naghyz qazaqshyldyq», «naghyz memleketshildik» dep týsinu, sol kózqarastardy moyyndamaghandardyng barlyghyn qazaq sanatynan óshirip tastau sayasat emes, sektanttyq. Sondyqtan, dúrys týsinsem, Qabdrahmanovtyng maqalasy - orystildi qazaqtardyng óz aghayyndaryna baghyttalghan janayqayy. Er Tóstikti elesteteyikshi. Aghayyny qapasta jatsa, Er Tóstik ózin baqytty sezine ala ma? Aghayynyna arasha týspey, ózi dәulet qúra berse ony bireu batyr sanay ma?

Jau izdeu qiyn emes. Jaudy tauyp, ony óle-ólgenshe tabalau - óner emes. Mәsele kózqarasy ózinnen bóten adamdy óz jaghyna shyghara bilu, seriktes ete bilu. Uaqytsha bolsa da. Búl sayasattyng shyny. Qabdrahmanov, sózsiz, qatelesedi. Qazaq órkeniyetin tek qana orystildiler qalyptastyra almaydy. Biraq, qazaqniyettiler, qazaqoylylar qalyptastyra alady, qalyptasuyna óz sebin tiygize alady. Meyli ol orys bolsyn, orystildi bolsyn. Qazaq ózinikin almay qoymaydy. Kópshilikting aty kópshilik. Al, qazaqtildiler býgin, Qúdaygha shýkir, kópshilik. Memleket te, basqa da aldaghy 10-15 jylda týgeldey qazaqylanady. Oghan eshkimning kýmәni bolmauy tiyis. Mәsele osy 10-15 jyldy qalay jýrip ótetinimizde. Teketires bolatyny anyq. Ol oy men mentaliytettin, sayasat pen filosofiyanyn, tәjiriybe men armannyn, sóz ben istin, bilim men ilimning teketiresi bolady. Búl teketireste qazaqtildi qazaqtar orystildi qandastaryn, týrkitildesterdi óz jaghyna shygharmay jene almaydy. Jeniske jetkenning ózinde jenilgendey bolady. Bir nәrseni týsineyik: biz óte az últpyz. Óz mýmkindikterimizdi, artyqshylyqtarymyzdy ondy-soldy shasha beruge qaqymyz joq. Sondyqtan úranymyz aiqyn: «Bar qazaq - bir qazaq, bir qazaq - bar qazaq!». Taghy da qaytalap aitayyn, qazaq degende men qazaq memleketin, onyng qúndylyqtaryn moyyndaghan adamnyng barlyghyn menzep otyrmyn. Memleket qúryldy. Onyng qúndylyqtaryn janartu, qayta jasaqtau, olardyng tóniregine barlyghyn toptastyru aldaghy jyldardyng isi. Qalghany uaqyt tóreliginde.

«Halyq sózi» gazet, №34