Ózge jaqty bilmeymin, al bizding Qostanayda jer-su, eldi-meken men kóshe attaryn ózgertuge kelgende oibaygha bergisiz «attan» shyghady. Byltyrghy jyly osy ózimizding Qostanay audanyndaghy qala irgesine tiyip túrghan Demiydenovka degen kishkene ghana auyldy Enbek dep әzer ózgerttik. Audan ortalyghynda qyzyl kenirdek aitys boldy. Sanasyn úly derjavalyq shovinizm ulap tastaghan sol auyldyng basym túrghyndary, yaghny óge últtyng ókilderi búl ózgeriske tayly-túyaghy qalmay qarsy shyqty. Tipti olar Qostanay qalasyna bayaghyda kóship ketken zeynetkerlerin de shaqyrypty. Ne degen úiymshyldyq desenizshi. Sondaghy qimaytyny ne deysizder ghoy. Tyng iygeru degen dauryqpa nauqan kezinde osynda alghash kóship kelgen Demidov degen qara shekpen. Belgili bir ghalym nemese aqyn bolsa, bir sәri. Alghash qonys audaryp, osy jerge óz atyn bergeni ýshin ghana aty tarihta qalugha tiyisti eken. Ángime qaydaghy bir Demiydenovkede emes. Mәsele, ne bolsa da qazaqqa tiiymesin degen mysyq tilek pen «biz myqtymyz, biz kóppiz, tiregimiz de myqty» dep dәl irgemizdegi kórshimizge sengen dúshpadyq niyet demeske amalymyz joq.

Dәl osynday bet qaratpas jәne qisyn men uәjge toqtamaytyn qatty qarsylyqty oblys ortalyghyndaghy «qyzyl bolisheviyk» Taran kóshesin Tәuelsizdik dep ózgertuge kelgende de anyq bayqadyq. Eshteneni de tyndamaytyn qynyr men qisyqtargha «Au, osy oblysymyzda taghy da Taran audany bar ghoy. Bir adamgha ol azdyq etpeydi ghoy» degen jalynyshqa bergisiz uәjge әzer toqtady.

Taran audany demekshi, osy atalmysh audanda ótken jyldyng qarasha aiynda Tәuelsizldik merkesine tartu bolsyn degen jaqsy niyetpen birneshe kóshening aty ózgertilgen. Ádettegidey әzer degende. Boygha, sanagha snip qalghan jaman әdetting jany siri bolyp shyqty. Jaqynda osy audannyng bir top azamattary úiqyday oyanghanday taghy da daugha basypty. Takran selosynyng V.Elisova, T.Nikolaenko, V.Litviyneneko, E.Kles,T.Ivaniko degender qol qoyghan, barlyghy toqsangha tarta adam «kóshe attary dúrys ózgertilgen joq» degen syltaumen osy audannyng prokurory M.Shalabaevqa. audandyq «Núr Otan» partiyasy filialy tóraghasynyng orynbasary T.Ibrashevqa, oblystyq onomastika komissiyasynyng tóraghasy M.Jýndibaevqa (ol oblys әkimining orynbasary) aryz hat jazady. Sondaghysy «jinalys dúrys ótkizilgen joq, dauystar әdil sanalmady, tipti onyng qorytyndysy da kýmәndi» degen negizsiz syltaular. Mine osynday qortyndy jasay kele, olar ózderining qúqyqtarynyng ayaqqa basylyp otyrghandyghyn, әdildikti qalpyna keltirudi talap etedi. «Qoy, bolary boldy ghoy, tәuelsiz elding óz jerindegi kóshelerdi ózgertuge tolyq qúqyqghy bar shyghar» dep osy daukesterge aqyl aitudyng ornyna osyndaghy ózderin oppozisiya sanaytyn «Nasha gazeta» aptalyghy jerden jeti qoyan tapqanday osy hatty «Kak obsujdaly pereiymenovnaiya» degen atpen ýlken maqala etip jariyalaydy. Mine, osylaysha gazet olarmen niyettestigin tanytady. Yaghny olardyng arqa sýieytin taghy bir «myqtysy» bar degen sóz búl.

Jә, jaraydy «Ayta-ayta Altaydy, Jamal apay qartaydy» demekshi jer-su attaryn ózgertuge kelgende múnday qarsylyqtyng bolatyndyghyn joqqa shyghara almaymyz. Boldy da, bola beredi. Óitkeni sanagha әbden sinip qalghan qasang úghymdy ózgetu qiyn. Ol ýshin ne isteu kerek? Ásirese osy soltýstik ónirlerdegi әlgindey berekesizdikti qalay tiigha bolady? Bizdinshe, janaghyday jer-su, eldi-meken men kóshe attaryn ózgertuge kelgende sol jerdegi túrghyndardyng pikirin súrau kerek degen qaghidany mýldem alyp tastau kerek. Ózge últtyn, әsirese niyeti belgil últtyng ókilderining basym túratyn jerlerde búl qaghida olardrgha qosymsha kýsh, qosymsha dәlel beredi. Sóitedi de mәsele ushyghyp ketedi. Endi ne  isteu kerek? Onyng bir-aq joly bar.Biylikting bәrin sol jerdegi onomastika komissiyasyna berse, jetip jatyr. Olar jinalyp, sheshe bersin. Komissiya mýsheleri de jay, qatardaghy adamdar emes qoy. Sol jerding tarihyn, ótken-ketkenin jaqsy biletin belgil azamatar. Endeshe, nege solargha senbeske?

Sosyn jóndi-jónsiz qoyyla salghan audan attaryn da bir mezgildi, eshkimge qaramay-aq sheshe salghan jón. Mәselen, bizdegi Fedorov, Denisov degen eshkim bilmeytin adamdardyng esimderin iyelengen audandar bar. Olar keleshek úrpaqqa qanday tәrbie beredi? Olardy kim, elge qanday enbek sinirdi dep aita alamyz?

Aytpaqshy, әlgi dau shyghyp jatqan Taran audany qazaqtyng klassik jazushysy Beyimbet Maylinning kindik kesip, tuyp-ósken jeri. Ony da  kenes biyligin ornatamyn dep eldi qyrghyngha úshyratqan әldebir Taran degen iyelenip alghan. Maylinning atyn qaytaramyz dep osyndaghy azghantay ziyaly qauym qansha arpalysqanymen esh nәtiyje shyqpay otyr. Osynyng bәri әlgi aitqan onomastika komissiyasy turaly erejenege kelip tirele beredi. Ony týbegeyli ózgertpesek, osy taz qalpymyzda qalghanymyz qalghan.

Jaybergen Bolatov

Qostanay

Abai.kz