Songhy uaqytta Qytaydaghy qazaqtardyng jaghdayy tym auyrlap ketti. Qytay qysymy bastalghaly bir jyldan asty. Bastabynda uaqytsha qúbylys dep boljanghan edi. Olay emes, Qytay temir tegeruirinin uaqyt ótken sayyn ýdetip barady. Nesin jasyralyq, alghashqyda búl az uaqyttyq sayasy nauqan shyghar dep oilaghamyz. Joq, búl josparly sayasy sheshim ekenin uaqyt dәleldep otyr. Sonau kezde-aq, Qytay ýkimeti qazaqty terrorist, ekstremisterding sapyna qospaqshy dep úran tastaghandargha biz de kýmәnmen qaradyq. Eki elding ortasynda shandatyp arly-berli ótip jýrgenderding qatary siyrese de, óz kózimizge ózimiz senbedik.

Qazir 1,5 millionnan artyq qazaghy bar Shynjang ólkesinen keletinderding qatary súiylyp, mýldem azayyp ketti. Kósh basybýtin dogharyldy deuge bolady. Pasporttary jinalyp, Qazaqstangha kelip ketkender, osy jaqtaghy bauyr-tuysymen sóileskender, namaz oqyghandar, ýiine Qúran Kәrimdi, diny oqulyqtardy, eski kitaptardy saqtaghandar, ol týgil Aytmatov, Shahanov bastaghan Qazaqstan men ózge týrki júraghattardyng aqyn-jazushylarynyng kitabyn oqyghandar da tergeuge alynyp, aldy sayasy lagerge qamalyp jatqany shyndyq ekenine kózimiz jetti. Molda-qojalardyng biren-sarany týrmede qaytys boldy degen aqparat ta kóp. Qolyna qalam ústaghandardyng birazy týrmede otyr deytin aqparat ta taray bastady. Jýreging auyrady.
Búl sayasy әperbaqandyq kesiri ol jaqtaghy aghayyngha ghana emes, Qazaqstangha Qytaydan kóship kelgen 150 myngha taqau qazaqqa da onay soghyp jatqan joq. Bәrining arghy bette bauyr-tuysy, júrat-jegjaty bar. Olardyng aman-esendiginen habar alu da mýmkin emes bolyp barady.

Osy oqighagha baylanysty Qazaqstangha kóship kelgen aghayynnyng ózara dýrdarazdyghy kýn sanap kýsheyip barady. Ártýrli ósek-ayan, alypqashpa әngime, jadaghay sóz, jalang úran ortalaryna ot salyp, birin biri jau kóretin jaghdaygha jetti. Ásirese, "Sen - shpionsyn", "joq, ol - satqyn" deytin dәlelsiz-dәieksiz ósek órttey laulap túr. Biri qarsy tarapty múqaltu ýshin oijota aitsa, endi biri dýrmekke ilesip, ózin batyrsynyp, "Uatsap" arqyly әngime aitudy maqtan kóretini de bayqalady. Osyny ondy paydalanyp otyrghan "jasyrynbaq" oiynshylary eki ortagha ot laulatyp, sony qyzyqtap otyr.

Áriyne, Qytaydyng shpiony joq degenge eshkim senbeydi. Qytaydyng shpiondyq әrketi zamanauy tehnologiyamen birge damyp, jasaryp kele jatqany әmbge ayan. Europa, AQSh, Aziya elderining kez kelgeninde olardyng shpiondary mol, aldy ústalyp, qamalyp jatyr. Bizding elimizde de olar joq dep aita almaymyz. Bar. Olardy anyqtau auyl-auylda jatqan oralman aghayyndardyng mindeti emes, qúzyrly oryndardyng sharuasy. Bizding qúziretti mekeme ay qarap, júldyz sanap otyrghan joq. Sondyqtan, halyq arasyna orynsyz ýrey tughyzyp, Qytaydyng jaldamalylary qaptap jýr degen saryndaghy aqparatty tym úshyndyryp, kez kelgen әngimege qystyru elge paydasyz. Oralman aghayyndardyng zar-múny ýshin әrtýrli tәsilmen kýresudi qúp sanaytyn toptargha barynsha yntymaq, auyz-birlik kerek ekenin týsinetin uaqyt jetti. Búdan eshkim útpaydy, qazaq, onda da oralman aghayyn ózi útylady.

Jarqyn Jeti, Qydyrәli Orazúly, Qayrat Baytolla sekildi belsendi azamattar men Omarәli Ádilbekúly, Rahym Ayypúly bastaghan "Jebeu" úiymynyng ókilderi ishke kýlki, syrtqa taba bolmaudyng qam-qareketin ortaq aqyldasyp sheshse eken dep tileymiz.

Shynymen de, qazir jasyryn atpen osy eki toptyng ortasyna janamalap kirip, birese ol jaqtyn, birese búl jaqtyng pikirin qostaghansyp jýrgen mysyqtileules feykter kóp. Solardan saqtanu kerek.

"Sen - shpionsyn" degennen qanday payda týsedi? Búl jergilikti halyqqa kýmәn-kýdik úyalatpay qoymaydy. Onsyzda kenestik iydeologiyanyng sekemshil sayasatyn boyyna jinaghan júrt, internette órip jýrgen "shpion" turaly әngimege imanday úyy mýmkin. Búdan kimge payda bar?

Men, óz basym, qazaqtardy shpion dep ataugha qarsymyn. IYә, shirigen júmyrtqa qaydan bolsyn shyghady. Ony býkil halyqqa tanyp, aqparat әlemin shandatu kisilikting nyshany emes.

Ayauly agha-bauyrlar, bir-birimizdi ósektemey, ózimizding negizgi maqsatymyzdan ainymay qareket etsek eken. Ósek pen daudyng "qyzyghyna" batyp, Qytaydaghy shyn qiyn halde qalghan aghayyndy úmytyp ketetin keybir kezimiz jan syzdatady.

Sheshensu men kósemsu onay, biraq әrbir sózimizding belgili bir taghdyrlargha kesiri bolaryn oilasaq etti.

Abai.kz