Bizding mentaliytetimizde ózge xalyqtarmen salystyryp ózim bayqaghan 3 keremet qasiyet bar.

Birinshisi, qazaq xalqy janalyqqa tez beyimdelgish, kez kelgen tyng nәrseni onay iygerip, últtyq bolmysyna qabyldap, zamannyng aghymyna qaray týrlenip shygha keletin minezimiz bar. Mening oiymsha múnyng sebebi "Jibek jolynyn" boyynda әlemdik keruen joly men sauda-sattyqtyng ortalyghy bolghan, týrli dәstýr men mәdeniyetterding korridoryna ainalghan geografiyalyq ornalasuymyzdan ghasyrlar boyy boyymyzgha singen erekshelik bolsa kerek. Kezinde Ly Kuan Yu myrzadan Singapurda jasaghan reformany Ýndistanda jasay alar ma ediniz degende "Joq. Sebebi ýndilerding erte zamannan boyyna singen konservativtik mentaliyteti bar" degen eken. Qazaq bolmysynan liyberaldy xalyq. Eger qazaqqa "Alash" ziyalylary sekildi daryndy túlghalar kelip, qazaqtyng tilinde, últymyzdyng bolmysyna jaqyn sózdermen jýregine jetkizip sanasyn reformagha salar bolsa qazaq últynyng ekonomika men texnologiyada ýlken sekiris jasaugha potensialy jetedi. Ókinishke oray keshegi kommunister tәrbiyelep ósirgen býgingi elita qazaqtyng jýregi men sanasyna jol taba almady. Halyq pen elita eki tilde sóilep, birin-biri týsinbey, ózara senbey kóp reformalardyng sәtsiz shyghyp jatqanynyng bir sebebi osynda jatyr.

Ekinshisi, japon men korey xalyqtarynda júmys istese de qatyp qalghan tәrtip pen sistemagha baghynatyn enbekqor mentaliytet bar. Biz últ retinde bir ramkada jýrgendi azap kóremiz. Júmys istegendi únata bermeymiz. Erkindikti qalaymyz. Búl Úly dalada dombyra tartyp, erkin ósip, keng dalada óz-ózine by bolyp ómir sýrgen túrmys-tirshiligimizden boyymyzgha sinse kerek. Bil Geyts "Men júmysqa maman alsam eng jalqau adamdy alar edim. Sebebi, olar isti tyndyrudyng eng onay әri qysqa jolyn tauyp alady" degen sózi bar. Bil Geyts qazaqtyng qanday jalqau xalyq ekenin estimegen boluy kerek. Áytese qazir Bilding korporasiyasynda tek qazaqtar júmys isteui kerek edi ghoy. Shyny kerek biz ózimiz kez kelgen isti onay jolmen, jenilding astymen, auyrdyng ýstimen әri qysqa uaqytta jasap tastaghymyz keledi. Al, adam enbegin jenildetu texnologiyanyng arqasynda ghana mýmkin bolmaq. Qazaqqa japon sekildi ayanbay enbek et degennen kóri tirlikti sen ýshin jasay salatyn, 24 saghat saghan qyzmet kórsetip, qolyndy úzartatyn texnologiya, robot, 3D printerler jasap shygharudy mengerip al dep sanasyn texnokrattyq jýiege búru kerek.

Ýshinshi artyqshylyghymyz bizding jastardyng 3 tildi erkin mengerui. Til bilgennen keyin últtyng krugozory keneyedi. Ghylymy janalyqtardy týpnúsqadan oqidy. Ghylymnyng bәri aghylshyn tilinde jazylyp jatqan zamanda әlemdik tildi jastardyng bilui bizding xalyq ýshin ýlken qaru. Mysaly, Týrkiyagha barsanyz xalyq tek týrik tilinde sóileydi. Týrik aqparat qúraldary ne aitsa soghan senedi. Sebebi, aghylshyn, orys tilindegi aqparattarmen salystyryp, analiz jasaugha tili jetpeydi. Múnday problema bizding últta joq. Endi bir 15-20 jylda 3 tilde erkin sóileytin qazaqty kóru qalypty prosess bolady. Búl óte jaqsy kórsetkish әri bizding әlemdik bәsekede útymdy túsymyz bolmaq.

Eger elding biyligine myqty elita keler bolsa az uaqytta ýlken ister jasaugha qabileti jetetin últpyz!

Bauyrjan Seribaydyng facebook paraqshasynan

Abai.kz