Halyqty ontýstikten soltýstikke kóshiru baghdarlamasy ayasynda kósh baghytyn soltýsikke búrghan aghayyngha jasalatyn tiyimdilik jyldan-jylgha jaqsaryp keledi. Atap aitar bolsaq, biyldan bastap tek otbasylargha ghana emes, nekede túrmaghan azamattargha da memlekettik qoldau kórsetiledi. Búl mәsele halyqty júmyspen qamtu jәne kóshi-qon mәseleleri turaly zang jobasynda kórinis tauyp otyr.

Ayta ketsek, demografiya boljamyna qaraghanda 2050 jylgha qaray elimizding ontýstik ónirlerinde halyq sany shamaman 5,3 million adamgha kóbeyip, júmyssyzdyq mәselesi kýrdelene týsui mýmkin. Kerisinshe soltýstik ónirlerde túrghyndar sany 900 myngha kemip, júmys kýshining jetispeushiligi ýlken problemagha ainaluy yqtimal. Osynday demografiyalyq tengerimsizdikti retteu maqsatynda memleket basshysy bergen tapsyrmagha sәikes ýkimet eki jyldan beri artyq júmys kýshi bar ónirlerding enbekkerlerin júmys kýshi jetispeytin oblystargha qonystandyru baghdarlamasyn iske asyruda.

Byltyr qonys audarushylar sany 2016 jylmen salystyrghanda eki ese kóbeyip, 3800 otbasygha jetken. Al biyl kósh qarqyny odan әri ýdep, tiyisti kvota boyynsha qonys audarushylar sany 9 myng adamgha deyin kóbeytilmekshi.

- Qonys audarushylar men olardyng otbasy mýshelerin ghana emes, endi qonys audarushylardyng jeke basyn, onyng ishinde nekede túrmaghan azamattardy da memlekettik qoldau sharalarymen qamtyp, ónirlik kvotagha engizu qarastyryluda, — deydi Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Madina Ábilqasymova.

Osy jerde bir aita keterligi elimizding soltýstik ónirindegi auyldarda adam óte az qonystanghan. Tipti, keybir auyldar qanyrap bos qaluda. Mysaly, Pavlodar oblysy May audanynda – 12 myn, Uspenka audanynda nebәri 14 myng halyq túrady. Kórshi Resey Federasiyasymen shekaradaghy key auyldar tipten bosap qalghan. Osyghan baylanysty 2013 jyly qabyldaghan «Júmyspen qamtu 2020 jol kartasy» baghdarlamasy ayasynda jergilikti biylik ónirdegi halyq sanyn arttyru ýshin kóship kelgen otbasylargha kórsetiler kómekting kólemin úlghaytuda.

Kóship keluge niyeti barlarmen kezdesude Pavlodar oblysynyng әkimi Bolat Baqauov: Biz zang shenberinde, kóship kelem deushilerge barlyq kómekti jasaymyz, – dep mәlimdedi.

Sonymen birge oblys basshylary kóship kelushilerding týrli súraqtaryna jauap berdi.

- Biz audandaghy әkimdik qúziretindegi bos túrghan ofisterdi jәne basqa da oryndardy tómen baghamen jalgha berip, jeke kәsippen shúghyldanushylargha jaghday jasaymyz, – deydi Sharbaqty audanynyng әkimi Ybyraev Balghabay Júmaghúlúly.

Sonymen qatar, jergilikti atqa minerler kóship kelushiler ýshin jer eshqanday konkurssyz, auksionsyz beriletinin aityp otyr.

Oblys әkimining orynbasary, Begentaev Meyram Múhammetrahymúly:

- Biz barlyq audandardaghy bos túrghan, satylatyn ýilerding tizimi jasap, baghasyn naqtyladyq. Onyng ýstine jer alam deushiler ýshin jaqsy habar bar. Baghdarlamagha engen, jana ózgeriske say kóship kelem deushilerge jer eshqanday konkurssyz әri auksionsyz beriledi, – dedi.

Qaratay auylynyng әkim Beybit Jolsheev : Auylyma bir ýy kóship kelse de quanamyn. Sebebi, kim ózining auylynyng qúryp, joghalghanyn kórgisi keledi deysiz. Auyl Reseymen shekaranyng týbinde, jer de, júmys ta, qazaqsha mektep te bar.

Sharbaqty audany әkimining orynbasary rizagýl Neghmanovanyng aituynsha, kóshuge subsidiya – әr otbasyna 35 eselengen ailyq eseptik kórsetkish mólsherindegi bir rettik tólemaqy, túrghyn ýidi jaldau boyynsha shyghyndardy óteuge subsidiya – әr otbasy ýshin 12 ay boyy tólenedi.

Eger otbasy mýshesi bir adam bolsa, 20 AEK, eki-tórt adamgha deyin 25 eselengen AEK, bes jәne odan kóp bolghanda 30 eselengen AEK mólsherinde, eger auyldyq mekenderge qonys audarsa, 12 ay ishindegi ýy jaldau aqysy jeke-jeke, bir mýshesi bar otbasyna 15 AEK, eki-tórt mýshesi bar otbasyna 18 AEK, besten artyq mýshesi bar otbasyna 20 AEK mólsherinde tólenedi.

Ár otbasynyng kem degende bir mýshesi júmysqa ornalastyrylady. Auylsharuashylyghymen shúghyldanatyndargha jetkilikti týrde jer beriledi. Satyp alghan ýii men jerin qoyyp, jeke kәsipkerlik ýshin nesie alugha da bolady. Ol ýshin eng abzaly ózara birikken kәsipkerlik korporativterin qúru kerek.

Búdan bólek, soltýstikke kóshken el eng aldymen memleketting kómegimen ýy alady jәne júmys tabady.

Al odan da manyzdysy jerge ie bolady. Adam sany óskenimen jer ýlkeymeytini belgili, jer birneshe jyldan keyin berilmeydi. Al jer – әlemdegi eng túraqty, әri qúny tek óse beretin kapital. Ol – úrpaqtan-úrpaqqa qalatyn múra.

Soltýstikte kәsip ashushylar ýshin әsirese auylsharuashylyghymen ainalysqysy keletinder ýshin mýmkindik kóp, bәseke tómen.

Soltýstikting halqy bir togha, týzu, olarmen júmys jasau onay әri senimdi. Ontýstikten kelgen kósh shekara ónirding demografiyasyn kóteretini haq. Búl – bosap qalghan shekaralyq ónirlerge jan kirgizedi. Sol arqyly ózara óndiris te ósedi.

Qysqartyp aitqanda, "Elge el kelse – qút" degen ataly sóz bar. Basymyz kóbeyip, baurymyz býtin bolsyn desek, shekarany adamgha toltyryp, óndiristi nyghaytuymyz kerek. Al ol – senimdi de sergek qonys audarushylardyng da ong jambasyna keler sayasat.

Abai.kz