Joghary bilim beru jýiesining týbegeyli janartyluynyng basty  maqsaty - jana әleumettik-ekonomikalyq ózgeristerge  beyimdeu. Bilim beru salasyndaghy ýzdik әlemdik tәjiriybelerge say keletin joghary bilim sapasynyng joghary dengeyine qol jetkizu,  «ómir boyy bilim alu» jýiesin jýzege asyru,  jas úrpaq  boyynda belsendi azamattyq ústanym men otansýigishtik sezimdi, joghary adamgershilik, kóshbasshylyq qasiyetterdi qalyptastyru, joghary bilimning europalyq aimaghyna birigudi jәne bilim, ghylym, óndiristing biriguin qamtamasyz etu, beyindik mektepter ýshin múghalimderdi maqsatty dayarlaugha basymdyq beru joghary bilim beru jýiesining basty baghyttary bolyp tabylady.

Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng «Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru» atty Joldauynda joghary bilim beru jýiesine qatysty  JOO-da bilim beru sapasyn arttyru qajettigine, joghary oqu oryndarynan sapaly bilim beru qoljetimdigin qamtamasyz etetin bilim ordalarynyng iriktelui qajettigin, osymen baylanysty joghary oqu oryndaryn irilendiru sayasatyn jýrgizu qajettige basa mәn beriledi. Elbasy: «Naryqta joghary sapaly bilim berudi qamtamasyz etetinderi ghana qalugha tiyis. Nazarbaev Uniyversiytetining tәjiriybesine sýienip, ýzdik sheteldik top-menedjerlerdi júmysqa tartu arqyly әlemning jetekshi uniyversiytetterimen әriptestik ornatu manyzdy»,  al «Joghary oqu ornynyng tabystylyghyn baghalaudyng basty ólshemi  týlekterding júmyspen qamtyluy men jalaqysy joghary júmysqa ornalasuy» -dep atap aitady.

Joldauda «Pedagogtardyng mәrtebesi» turaly Zang qabyldanatyny turaly  mәselening kóterilui  qoghamymyzda  ústazdyng bedeli artuy jolyndaghy manyzdy qadam bolyp esepteledi. Osy tústa pedagog maman dayarlaytyn JOO-nyng basty mindeti   - jahandyq bәsekege qabiletti maman dayarlau. Elbasy «Bolashaqqa baghdar – ruhany janghyru» atty strategiyalyq maqalasynda: «Bәsekelik qabilet degenimiz – últtyng aimaqtyq nemese jahandyq naryqta baghasy, ya bolmasa sapasy jóninen ózgelerden útymdy dýnie úsyna aluy. Búl materialdyq ónim ghana emes, sonymen birge, bilim, qyzmet, ziyatkerlik ónim nemese sapaly enbek resurstary boluy mýmkin. Bolashaqta últtyng tabysty boluy onyng tabighy baylyghymen emes, adamdarynyng bәsekelik qabiletimen aiqyndalady. Sondyqtan, әrbir qazaqstandyq, sol arqyly tútas últ HHI ghasyrgha layyqty qasiyetterge ie boluy kerek. Mysaly, kompiuterlik sauattylyq, shet tilderin bilu, mәdeny ashyqtyq siyaqty faktorlar әrkimning algha basuyna sózsiz qajetti alghysharttardyng sanatynda. Sol sebepti, «Sifrly Qazaqstan», «Ýsh tilde bilim beru», «Mәdeny jәne konfessiyaaralyq kelisim» siyaqty baghdarlamalar – últymyzdy, yaghny barsha qazaqstandyqtardy HHI ghasyrdyng talaptaryna dayarlaudyng qamy», - dep kórsetti.

«Tabysty boludyng eng irgeli, basty faktory bilim ekenin әrkim tereng týsinui kerek. Jas­tary­myz basymdyq beretin mejelerding qatarynda bilim әrdayym birinshi orynda túruy shart. Sebebi qúndylyqtar jýiesinde bilimdi bәrinen biyik qoyatyn últ qana tabysqa jetedi», - dep oiyn qorytady.

Qazaqstannyng bilim berudegi basty maqsaty - kóshbasy memleketterding qataryndaghy elderding bilim beru jýiesine kirigu. «Qazaqstan-2050» Strategiyasy,  «Últ jospary – bes institusionaldyq reformany jýzege asyru jónindegi 100 naqty qadam»,  «QR Bilim berudi damytudyng 2011 - 2020 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasynda» joghary bilim beru jýiesining maqsaty adamy kapitaldy damytu jәne últtyq innovasiyalyq jýieni qalyptastyru, JOO-lardy josparly týrde avtonomdy basqaru jýiesine kóshiru mәseleleri qarastyrylghan.

Bәseke ýderisinde adam resursyn sapaly damytudyng manyzy óte zor, sondyqtan naryqtyq ekonomikagha beyimdelgen bәsekege qabiletti, jana zamanda janasha oilaytyn, kәsiby qúzyretti jeke túlghany dayyndau shart. Joghary mektepte bilim beru mazmúnynyng negizderi qogham damuy zandylyqtaryna sәikes ómirmen tyghyz baylanysta boluymen, oqytu ýderisining pedagogikalyq yntymaqtastyqqa qúrylyp, izgilik sipat aluymen, bilimning jeke túlghany jan-jaqty damytugha baghyttaluymen sipattalady, yaghny bilim mazmúny qogham múqtajyn ótep, qogham damuymen bite qaynasuy qajet.

Respublika ýshin joghary bilikti pedagog maman dayarlauda 75 jylgha tayau taghylymdy tarihy bar Qazaq memlekettik qyzdar pedagogikalyq  uniyversiytetinin  qosqan ýlesi zor. Onyng ishinde uniyversiytet qúrylghaly irgesi qalanghan iri fakulitetterding biri – Qazaq filologiyasy jәne әlem tilderi fakuliteti.  Qazaq filologiyasy әlem tilderi fakulitetinde 100-den astam professor-oqytushylar tabysty qyzmet etude.

Uniyversiytetimizding rektory, p.gh.d., professor G.T.Aldambergenova atap kórsetkendey, bilim ordamyzdyng «basty ereksheligi retinde bilim berude halqymyzdyng últtyq qúndylyqtaryn basshylyqqa alu», osyghan oray,  «taghylymgha toly is-sharalar arqyly qazaq halqynyng әdet-ghúryp, salt-dәstýrlerin dәriptep, qarakóz qyzdardy qúndylyqtar men izgi qasiyetterge baulyp, ar tazalyghyn joghary ústaytyn túlgha, qogham qajettiligin qanaghattandyratyn ústaz maman dayyndaudy maqsat etu».

Qazirgi kezende fakulitet «Qazaq tili men әdebiyeti», «Orys tili men әdebiyeti», «Shetel tili: eki shetel tili», «Qazaq tilin oqytpaytyn mektepterdegi qazaq tili men әdebiyeti», «Orys tilin oqytpaytyn mektepterdegi orys tili men әdebiyeti», «Filologiya», «Audarma isi» mamandyqtary boyynsha bakalavrlar, «Qazaq tili men әdebiyet», «Shetel tili: eki shetel tili», «Qazaq tilin oqytpaytyn mektepterdegi qazaq tili men әdebiyeti», «Orys tilin oqytpaytyn mektepterdegi orys tili men әdebiyeti», «Filologiya» mamandyqtary boyynsha magistrler, «Filologiya» jәne «Qazaq tili men әdebiyeti»  mamandyqtary boyynsha PhD  doktorlaryn dayarlaydy.

Bilikti maman dayarlau – joghary mektepting birtútas  qúramdas bóligi, onyng negizgi subektisi JOO oqytushysy bolyp tabylady. Fakulitet oqytushylaryna   әleumettik-kәsiby toptardyng biri retinde qoghamdyq eki manyzdy mindet jýktelgen: qogham men órkeniyet múrasyn saqtap, qorghau jәne damytu, túlghanyng belgili bir qalyptasu kezenindegi әleumettenuine ýles qosuy. Oqytushylargha  qoyylatyn talap  óte auqymdy, osymen baylanysty  onyng atqaratyn qyzmeti de kópqyrly. Onyng eng manyzdysy – óz isine qaltqysyz qyzmet qaghidasyn jýzege asyruy, óz isine berilgendigi. Osy qasiyeti arqyly oqytushynyng student aldynda abyroy-bedeli artatyny belgili. Al oqytushy bedeli studentting tabysty oqyp, jetistikterge jetip, jeke túlgha bolyp qalyptasuyna yqpaly zor. Oqytushy men student arasyndaghy ózara senim, yntymaqtastyq studentting shygharmashylyq oilauy men túraqty oqu-tanymdyq uәjinin, kәsiby qúzyrettiligining qalyptasuyna mýmkindik beredi. Fakulitetting bilikti professor-oqytushy qúramy  bolashaq maman dayarlau ýderisinde bilim mazmúnyn kәsiby baghdar beruge sәikestendirip, oqytudyng jana formalary men oqytudyng jana tehnologiyalary negizinde studentterding bilim alugha ynta-yqylasyn oyatyp, bilikti maman bolugha, bilimdi sanaly da berik iygeruge barlyq mýmkindikterdi jasauda, dәris oquda, kenes berude, ózdik júmystaryn oryndauda studenting ómirlik qúndylyqtaryn qalyptastyrugha, onyng mәdeniyeti men adamgershilik qasiyetterin qalyptastyrugha barynsha yqpal etude. Oqytushylar oqytu ýrdisinde  tәrbie aspektisin de ózining basty mindeti retinde qarastyrady. Oghan dәlel – fakulitettegi edvayzerler men oqytushylardyng studenttermen birge ótkizetin tәrbiyelik manyzy zor is-sharalar.

JOO-da maman dayarlau isine qoyylatyn janasha talaptar, negizinen, halyqaralyq talaptargha sәikes әzirlengen bilim beru baghdarlamalaryna sәikes bolashaq múghalimning qoghamdaghy әleumettik belsendiligin arttyru, mamannyng jalpy pedagogikalyq, әdiskerlik dayarlyghyn qalyptastyru, óz betinshe bilim alugha tәrbiyeleu, pedagogikalyq sheberligin ýzdiksiz arttyryp otyru iskerligin qalyptastyru. Osy túrghysynan  fakulitet kafedralary men Almaty qalasyndaghy jalyp bilim beretin mekteptermen qatar,   mektep-gimnaziyalar, Nazarbaev Ziyatkerlik  mektebi, pedagogtik kolledjder sekildi bilim beru mekemeleri arasynda kelisimshart jasalyp, baylanys ornatylghan. Búl bilim alushylylardyng teoriyalyq bilimin tәjiriybede jýzege asuyna mýmkindik beredi.

Fakulitettegi qosymsha bilim baghdarlamalary boyynsha bolashaq filologtar  audarmashy, jurnalist, qújattanushy t.b. mamandyqtaryn da iygerip, memlekettik ýlgidegi sertifikattargha iyelenedi.

Jalpy, oqytu ýderisin oqu is-әreketi dep tanysaq, ol - oqytushynyng úiymdastyrushy, núsqaushy, baghyttaushy, janashyr retindegi basqaru әreketi men studentting bilimdi úghuy, týsinui, oy qorytyndysyn jasauy, tújyrymy jәne jýzege asyra bilu iskerligi, daghdysy, yaghny belsendi, sanaly tútastyqtaghy, oqu әreketi. Bolashaq mamannyng kәsibiy-әdistemelik dayarlyghyn qalyptastyru ýshin ózi tandaghan mamandyghyna sәikes  arnayy ghylymy pәnderden teren, jan-jaqty bilimi bolumen qatar, bilim beru salasyndaghy negizgi qújattardy, Memlekettik bilim beru standarty, oqu jospary, baghdarlama, oqulyq, oqu-әdistemelik qúral, ghylymy әdebiyetterdi, ozyq tәjiriybelerdi mengerui qajet, sonday-aq bilim beruding halyqaralyq standartqa baghyttalghan  kenistiginde kóptildi túlgha bolugha talpynuy qajet. Osyghan oray talapty studentter tәjiriybeli oqytushylar úiymdastyrghan «Jas әdisker», «Izdenis», «Inju marjan», «Nazqonyr», «Ýmit», «Iranist» tanymdyq kluby, «Sóz zergeri», «Masterskaya filologa», «English club»  ghylymiy-әdistemelik ýiirmelerinde bilimderin tolyqtyrugha mýmkindikteri bar.

Fakulitettegi halyqaralyq baylanys damu ýstinde. Oqytushylar әlemnin, atap aitqanda,  AQSh, Qytay, Fransiya, Germaniya,  Týrkiya, Ýndistan, Malayziya sekildi memleketterding belgili joghary oqu oryndarynda ghylymy taghylymdamalardan ótip, ýnemi  biliktiligin kóterip otyrady.

Fakulitettegi arnayy mamandandyrylghan kabiynetterding (A.Baytúrsynúly atyndaghy zerthana, professor Á.Qúryshjanov atyndaghy týrkitanu kabiyneti, S.Isaev atyndaghy jәne professor Z.Ahmetov atyndaghy ghylymiy-әdistemelik kabiynetter, «Latyn әlipbiyi», ortalyghy, Parsy tili, Týrik tili, Qytay tili, Ádebiyettanugha  arnalghan t.b. kabiynetterding bilim alushylardyng iygiligine ashyluynda fakulitet oqytushylarynyng ýlesi zor.

Qoryta aitqanda, Elbasynyng kózdegen maqsattaryna sәikes elimizdegi әleumettik-ekonomikalyq ózgeristerde tabysty әreket ete alatyn kәsiby qúzyrettiligi qalyptasqan bolashaq mamannyng qalyptasuynda JOO mektep oqytushylarynyng manyzdy ról atqaratynyn, sondyqtan qoghamdaghy  onyng mәrtebesin  arttyru basty mindetterding biri ekendigin basa aitqymyz keledi.

Janar QIYNOVA, f.gh.d., professor,

QazMemQyzPU Qazaq filologiyasy jәne

әlem tilderi fakulitetining dekany,

Jarqynbiyke SÝLEYMENOVA,

Qazaq til bilimi teoriyasy men әdistemesi

kafedrasynyng professory, p.gh.d.

Abai.kz