جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ تۇبەگەيلى جاڭارتىلۋىنىڭ باستى  ماقساتى - جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە  بەيىمدەۋ. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەلەرگە ساي كەلەتىن جوعارى ءبىلىم ساپاسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە قول جەتكىزۋ،  «ءومىر بويى ءبىلىم الۋ» جۇيەسىن جۇزەگە اسىرۋ،  جاس ۇرپاق  بويىندا بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىم مەن وتانسۇيگىشتىك سەزىمدى، جوعارى ادامگەرشىلىك، كوشباسشىلىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ، جوعارى ءبىلىمنىڭ ەۋروپالىق ايماعىنا بىرىگۋدى جانە ءبىلىم، عىلىم، ءوندىرىستىڭ بىرىگۋىن قامتاماسىز ەتۋ، بەيىندىك مەكتەپتەر ءۇشىن مۇعالىمدەردى ماقساتتى دايارلاۋعا باسىمدىق بەرۋ جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى باعىتتارى بولىپ تابىلادى.

ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى جولداۋىندا جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە قاتىستى  جوو-دا ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ قاجەتتىگىنە، جوعارى وقۋ ورىندارىنان ساپالى ءبىلىم بەرۋ قولجەتىمدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ءبىلىم وردالارىنىڭ ىرىكتەلۋى قاجەتتىگىن، وسىمەن بايلانىستى جوعارى وقۋ ورىندارىن ىرىلەندىرۋ ساياساتىن جۇرگىزۋ قاجەتتىگە باسا ءمان بەرىلەدى. ەلباسى: «نارىقتا جوعارى ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتەتىندەرى عانا قالۋعا ءتيىس. نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ، ۇزدىك شەتەلدىك توپ-مەنەدجەرلەردى جۇمىسقا تارتۋ ارقىلى الەمنىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن ارىپتەستىك ورناتۋ ماڭىزدى»،  ال «جوعارى وقۋ ورنىنىڭ تابىستىلىعىن باعالاۋدىڭ باستى ولشەمى  تۇلەكتەردىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى مەن جالاقىسى جوعارى جۇمىسقا ورنالاسۋى» -دەپ اتاپ ايتادى.

جولداۋدا «پەداگوگتاردىڭ مارتەبەسى» تۋرالى زاڭ قابىلداناتىنى تۋرالى  ماسەلەنىڭ كوتەرىلۋى  قوعامىمىزدا  ۇستازدىڭ بەدەلى ارتۋى جولىڭداعى ماڭىزدى قادام بولىپ ەسەپتەلەدى. وسى تۇستا پەداگوگ مامان دايارلايتىن جوو-نىڭ باستى مىندەتى   - جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتى مامان دايارلاۋ. ەلباسى «بولاشاققا باعدار – رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ستراتەگيالىق ماقالاسىندا: «باسەكەلىك قابىلەت دەگەنىمىز – ۇلتتىڭ ايماقتىق نەمەسە جاھاندىق نارىقتا باعاسى، يا بولماسا ساپاسى جونىنەن وزگەلەردەن ۇتىمدى دۇنيە ۇسىنا الۋى. بۇل ماتەريالدىق ءونىم عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، ءبىلىم، قىزمەت، زياتكەرلىك ءونىم نەمەسە ساپالى ەڭبەك رەسۋرستارى بولۋى مۇمكىن. بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس، ادامدارىنىڭ باسەكەلىك قابىلەتىمەن ايقىندالادى. سوندىقتان، ءاربىر قازاقستاندىق، سول ارقىلى تۇتاس ۇلت ءححى عاسىرعا لايىقتى قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك. مىسالى، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق، شەت تىلدەرىن ءبىلۋ، مادەني اشىقتىق سياقتى فاكتورلار اركىمنىڭ العا باسۋىنا ءسوزسىز قاجەتتى العىشارتتاردىڭ ساناتىندا. سول سەبەپتى، «تسيفرلى قازاقستان»، «ءۇش تىلدە ءبىلىم بەرۋ»، «مادەني جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم» سياقتى باعدارلامالار – ۇلتىمىزدى، ياعني بارشا قازاقستاندىقتاردى ءححى عاسىردىڭ تالاپتارىنا دايارلاۋدىڭ قامى»، - دەپ كورسەتتى.

«تابىستى بولۋدىڭ ەڭ ىرگەلى، باستى فاكتورى ءبىلىم ەكەنىن اركىم تەرەڭ ءتۇسىنۋى كەرەك. جاس­تارى­مىز باسىمدىق بەرەتىن مەجەلەردىڭ قاتارىندا ءبىلىم ءاردايىم ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى شارت. سەبەبى قۇندىلىقتار جۇيەسىندە ءبىلىمدى بارىنەن بيىك قوياتىن ۇلت قانا تابىسقا جەتەدى»، - دەپ ويىن قورىتادى.

قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى باستى ماقساتى - كوشباسى مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنداعى ەلدەردىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كىرىگۋ. «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى،  «ۇلت جوسپارى – بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى 100 ناقتى قادام»،  «قر ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا» جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ماقساتى ادامي كاپيتالدى دامىتۋ جانە ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنى قالىپتاستىرۋ، جوو-لاردى جوسپارلى تۇردە اۆتونومدى باسقارۋ جۇيەسىنە كوشىرۋ ماسەلەلەرى قاراستىرىلعان.

باسەكە ۇدەرىسىندە ادام رەسۋرسىن ساپالى دامىتۋدىڭ ماڭىزى وتە زور، سوندىقتان نارىقتىق ەكونوميكاعا بەيىمدەلگەن باسەكەگە قابىلەتتى، جاڭا زاماندا جاڭاشا ويلايتىن، كاسىبي قۇزىرەتتى جەكە تۇلعانى دايىنداۋ شارت. جوعارى مەكتەپتە ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ نەگىزدەرى قوعام دامۋى زاڭدىلىقتارىنا سايكەس ومىرمەن تىعىز بايلانىستا بولۋىمەن، وقىتۋ ۇدەرىسىنىڭ پەداگوگيكالىق ىنتىماقتاستىققا قۇرىلىپ، ىزگىلىك سيپات الۋىمەن، ءبىلىمنىڭ جەكە تۇلعانى جان-جاقتى دامىتۋعا باعىتتالۋىمەن سيپاتتالادى، ياعني ءبىلىم مازمۇنى قوعام مۇقتاجىن وتەپ، قوعام دامۋىمەن بىتە قايناسۋى قاجەت.

رەسپۋبليكا ءۇشىن جوعارى بىلىكتى پەداگوگ مامان دايارلاۋدا 75 جىلعا تاياۋ تاعىلىمدى تاريحى بار قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق  ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ  قوسقان ۇلەسى زور. ونىڭ ىشىندە ۋنيۆەرسيتەت قۇرىلعالى ىرگەسى قالانعان ءىرى فاكۋلتەتتەردىڭ ءبىرى – قازاق فيلولوگياسى جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتى.  قازاق فيلولوگياسى الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىندە 100-دەن استام پروفەسسور-وقىتۋشىلار تابىستى قىزمەت ەتۋدە.

ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ رەكتورى، پ.ع.د.، پروفەسسور گ.ت.الدامبەرگەنوۆا اتاپ كورسەتكەندەي، ءبىلىم وردامىزدىڭ «باستى ەرەكشەلىگى رەتىندە ءبىلىم بەرۋدە حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن باسشىلىققا الۋ»، وسىعان وراي،  «تاعىلىمعا تولى ءىس-شارالار ارقىلى قازاق حالقىنىڭ ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرىن دارىپتەپ، قاراكوز قىزداردى قۇندىلىقتار مەن ىزگى قاسيەتتەرگە باۋلىپ، ار تازالىعىن جوعارى ۇستايتىن تۇلعا، قوعام قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىراتىن ۇستاز مامان دايىنداۋدى ماقسات ەتۋ».

قازىرگى كەزەڭدە فاكۋلتەت «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى»، «قازاق ءتىلىن وقىتپايتىن مەكتەپتەردەگى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «ورىس ءتىلىن وقىتپايتىن مەكتەپتەردەگى ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «فيلولوگيا»، «اۋدارما ءىسى» ماماندىقتارى بويىنشا باكالاۆرلار، «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت»، «شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى»، «قازاق ءتىلىن وقىتپايتىن مەكتەپتەردەگى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «ورىس ءتىلىن وقىتپايتىن مەكتەپتەردەگى ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى»، «فيلولوگيا» ماماندىقتارى بويىنشا ماگيسترلەر، «فيلولوگيا» جانە «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى»  ماماندىقتارى بويىنشا PhD  دوكتورلارىن دايارلايدى.

بىلىكتى مامان دايارلاۋ – جوعارى مەكتەپتىڭ ءبىرتۇتاس  قۇرامداس بولىگى، ونىڭ نەگىزگى سۋبەكتىسى جوو وقىتۋشىسى بولىپ تابىلادى. فاكۋلتەت وقىتۋشىلارىنا   الەۋمەتتىك-كاسىبي توپتاردىڭ ءبىرى رەتىندە قوعامدىق ەكى ماڭىزدى مىندەت جۇكتەلگەن: قوعام مەن وركەنيەت مۇراسىن ساقتاپ، قورعاۋ جانە دامىتۋ، تۇلعانىڭ بەلگىلى ءبىر قالىپتاسۋ كەزەڭىندەگى الەۋمەتتەنۋىنە ۇلەس قوسۋى. وقىتۋشىلارعا  قويىلاتىن تالاپ  وتە اۋقىمدى، وسىمەن بايلانىستى  ونىڭ اتقاراتىن قىزمەتى دە كوپقىرلى. ونىڭ ەڭ ماڭىزدىسى – ءوز ىسىنە قالتقىسىز قىزمەت قاعيداسىن جۇزەگە اسىرۋى، ءوز ىسىنە بەرىلگەندىگى. وسى قاسيەتى ارقىلى وقىتۋشىنىڭ ستۋدەنت الدىندا ابىروي-بەدەلى ارتاتىنى بەلگىلى. ال وقىتۋشى بەدەلى ستۋدەنتتىڭ تابىستى وقىپ، جەتىستىكتەرگە جەتىپ، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا ىقپالى زور. وقىتۋشى مەن ستۋدەنت اراسىنداعى ءوزارا سەنىم، ىنتىماقتاستىق ستۋدەنتتىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋى مەن تۇراقتى وقۋ-تانىمدىق ءۋاجىنىڭ، كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. فاكۋلتەتتىڭ بىلىكتى پروفەسسور-وقىتۋشى قۇرامى  بولاشاق مامان دايارلاۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىم مازمۇنىن كاسىبي باعدار بەرۋگە سايكەستەندىرىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا فورمالارى مەن وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى نەگىزىندە ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىم الۋعا ىنتا-ىقىلاسىن وياتىپ، بىلىكتى مامان بولۋعا، ءبىلىمدى سانالى دا بەرىك يگەرۋگە بارلىق مۇمكىندىكتەردى جاساۋدا، ءدارىس وقۋدا، كەڭەس بەرۋدە، وزدىك جۇمىستارىن ورىنداۋدا ستۋدەنتىڭ ومىرلىك قۇندىلىقتارىن قالىپتاستىرۋعا، ونىڭ مادەنيەتى مەن ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا بارىنشا ىقپال ەتۋدە. وقىتۋشىلار وقىتۋ ۇردىسىندە  تاربيە اسپەكتىسىن دە ءوزىنىڭ باستى مىندەتى رەتىندە قاراستىرادى. وعان دالەل – فاكۋلتەتتەگى ەدۆايزەرلەر مەن وقىتۋشىلاردىڭ ستۋدەنتتەرمەن بىرگە وتكىزەتىن تاربيەلىك ماڭىزى زور ءىس-شارالار.

جوو-دا مامان دايارلاۋ ىسىنە قويىلاتىن جاڭاشا تالاپتار، نەگىزىنەن، حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەس ازىرلەنگەن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا سايكەس بولاشاق مۇعالىمنىڭ قوعامداعى الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، ماماننىڭ جالپى پەداگوگيكالىق، ادىسكەرلىك دايارلىعىن قالىپتاستىرۋ، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا تاربيەلەۋ، پەداگوگيكالىق شەبەرلىگىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ وتىرۋ ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرۋ. وسى تۇرعىسىنان  فاكۋلتەت كافەدرالارى مەن الماتى قالاسىنداعى جالىپ ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرمەن قاتار،   مەكتەپ-گيمنازيالار، نازارباەۆ زياتكەرلىك  مەكتەبى، پەداگوگتىك كوللەدجدەر سەكىلدى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى اراسىندا كەلىسىمشارت جاسالىپ، بايلانىس ورناتىلعان. بۇل ءبىلىم الۋشىلىلاردىڭ تەوريالىق ءبىلىمىن تاجىريبەدە جۇزەگە اسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

فاكۋلتەتتەگى قوسىمشا ءبىلىم باعدارلامالارى بويىنشا بولاشاق فيلولوگتار  اۋدارماشى، جۋرناليست، قۇجاتتانۋشى ت.ب. ماماندىقتارىن دا يگەرىپ، مەملەكەتتىك ۇلگىدەگى سەرتيفيكاتتارعا يەلەنەدى.

جالپى، وقىتۋ ۇدەرىسىن وقۋ ءىس-ارەكەتى دەپ تانىساق، ول - وقىتۋشىنىڭ ۇيىمداستىرۋشى، نۇسقاۋشى، باعىتتاۋشى، جاناشىر رەتىندەگى باسقارۋ ارەكەتى مەن ستۋدەنتتىڭ ءبىلىمدى ۇعۋى، ءتۇسىنۋى، وي قورىتىندىسىن جاساۋى، تۇجىرىمى جانە جۇزەگە اسىرا ءبىلۋ ىسكەرلىگى، داعدىسى، ياعني بەلسەندى، سانالى تۇتاستىقتاعى، وقۋ ارەكەتى. بولاشاق ماماننىڭ كاسىبي-ادىستەمەلىك دايارلىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءوزى تاڭداعان ماماندىعىنا سايكەس  ارنايى عىلىمي پاندەردەن تەرەڭ، جان-جاقتى ءبىلىمى بولۋمەن قاتار، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى نەگىزگى قۇجاتتاردى، مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى، وقۋ جوسپارى، باعدارلاما، وقۋلىق، وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرال، عىلىمي ادەبيەتتەردى، وزىق تاجىريبەلەردى مەڭگەرۋى قاجەت، سونداي-اق ءبىلىم بەرۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتقا باعىتتالعان  كەڭىستىگىندە كوپتىلدى تۇلعا بولۋعا تالپىنۋى قاجەت. وسىعان وراي تالاپتى ستۋدەنتتەر تاجىريبەلى وقىتۋشىلار ۇيىمداستىرعان «جاس ادىسكەر»، «ىزدەنىس»، «ءىنجۋ مارجان»، «نازقوڭىر»، «ءۇمىت»، «يرانيست» تانىمدىق كلۋبى، «ءسوز زەرگەرى»، «ماستەرسكايا فيلولوگا»، «English club»  عىلىمي-ادىستەمەلىك ۇيىرمەلەرىندە بىلىمدەرىن تولىقتىرۋعا مۇمكىندىكتەرى بار.

فاكۋلتەتتەگى حالىقارالىق بايلانىس دامۋ ۇستىندە. وقىتۋشىلار الەمنىڭ، اتاپ ايتقاندا،  اقش، قىتاي، فرانتسيا، گەرمانيا،  تۇركيا، ءۇندىستان، مالايزيا سەكىلدى مەملەكەتتەردىڭ بەلگىلى جوعارى وقۋ ورىندارىندا عىلىمي تاعىلىمدامالاردان ءوتىپ، ۇنەمى  بىلىكتىلىگىن كوتەرىپ وتىرادى.

فاكۋلتەتتەگى ارنايى مامانداندىرىلعان كابينەتتەردىڭ (ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى زەرتحانا، پروفەسسور ءا.قۇرىشجانوۆ اتىنداعى تۇركىتانۋ كابينەتى، س.يساەۆ اتىنداعى جانە پروفەسسور ز.احمەتوۆ اتىنداعى عىلىمي-ادىستەمەلىك كابينەتتەر، «لاتىن ءالىپبيى»، ورتالىعى، پارسى ءتىلى، تۇرىك ءتىلى، قىتاي ءتىلى، ادەبيەتتانۋعا  ارنالعان ت.ب. كابينەتتەردىڭ ءبىلىم الۋشىلاردىڭ يگىلىگىنە اشىلۋىندا فاكۋلتەت وقىتۋشىلارىنىڭ ۇلەسى زور.

قورىتا ايتقاندا، ەلباسىنىڭ كوزدەگەن ماقساتتارىنا سايكەس ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەردە تابىستى ارەكەت ەتە الاتىن كاسىبي قۇزىرەتتىلىگى قالىپتاسقان بولاشاق ماماننىڭ قالىپتاسۋىندا جوو مەكتەپ وقىتۋشىلارىنىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن، سوندىقتان قوعامداعى  ونىڭ مارتەبەسىن  ارتتىرۋ باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى ەكەندىگىن باسا ايتقىمىز كەلەدى.

جانار قيىنوۆا, ف.ع.د.، پروفەسسور،

قازمەمقىزپۋ قازاق فيلولوگياسى جانە

الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى،

جارقىنبيكە سۇلەيمەنوۆا,

قازاق ءتىل ءبىلىمى تەورياسى مەن ادىستەمەسى

كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، پ.ع.د.

Abai.kz